Η αγορά πληροφοριών και ο υπόκοσμος στα έτη 1950-1960 στην Κύπρο
Αποσπασματικά και στο περιθώριο άλλων συγγραφών έχει σημειωθεί η σχέση υποκόσμου στη Λευκωσία και στη Λεμεσό με την αγορά πληροφοριών από την Αποικιοκρατική Αστυνομία, τις Υπηρεσίες Πληροφοριών και τον Βρετανικό Στρατό που επιχειρησιακά δρούσε παράλληλα στη μάχη των πληροφοριών.
Ξεκινώντας από τον μυστηριώδη INFORMER A, τον οποίο πρωτοσυναντούμε σε αναφορές του 1929, και προχωρώντας στα δίκτυα επ’ αμοιβή ψιθυριστών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κατανοούμε πως σταδιακά αναπτύχθηκε στην Κύπρο ένα άτυπο «εμπόριο» πληροφοριών, μια προσοδοφόρα «αγορά» τακτικών ή έκτακτων ενημερώσεων των αποικιοκρατικών Αρχών ασφαλείας από πρόσωπα με νόμιμες, ημιπαράνομες και νυχτερινές παράνομες δραστηριότητες.
Στη διάρκεια των καταδιώξεων των φυγοδίκων και φυγοστράτων από το 1939 μέχρι το 1946, η Αστυνομία ζητά και επιζητά, στη βάση ποικίλων ανταλλαγμάτων, πληροφορίες για τη σύλληψή τους ιδιαιτέρως για τον Τζεμάλ Μίτα, στην καταδίωξη του οποίου δαπανήθηκαν αρκετά χρηματικά ποσά για να μπορέσει τελικά να συλληφθεί. Ενώ για τη σύλληψη και άλλων φυγοδίκων καταβλήθηκαν ποσά ή τηρήθηκαν με συνέπεια συμφωνίες παράδοσης με καταβολή σε συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα του ποσού της αμοιβής.
Όλα τα ανωτέρω ευνόησαν και υποβοήθησαν την εύκολη στρατολόγηση συνεργατών από τον κόσμο της νύχτας στη Λεμεσό και στη Λευκωσία, στην αρχή του αγώνα της ΕΟΚΑ. Κάποια δίκτυα συνεργασιών προϋπήρχαν λόγω των συγκρούσεων και των αντιπαλοτήτων ομάδων του υποκόσμου, οι οποίες επιζητούσαν την κάλυψη από τις Αρχές έναντι ποικίλων ανταλλαγμάτων και συνεργασιών.
Ο ειδικός κλάδος της Λευκωσίας αξιοποιεί την πρότερη δράση των τμημάτων παρακολούθησης της νυχτερινής ζωής της πόλης. Ακόμα και στη στρατολόγηση επικουρικών και ανακριτών από την τουρκοκυπριακή μειονότητα είναι πλέον ψηλαφητή η στρατολόγηση προσώπων του τουρκοκυπριακού υποκόσμου, καθώς και Τουρκοκυπρίων με προφίλ ηθικών ελλειμμάτων και εγκληματικών συμπεριφορών, οι οποίοι κατέληξαν βασανιστές με ακραίες αδίστακτες τακτικές.
Στη Λεμεσό έδρασαν στα χρόνια της ΕΟΚΑ πρόσωπα του υποκόσμου, τα οποία υποβοήθησαν τους Βρετανούς ή συνεργάτες τους. Προστατεύτηκαν κατόπιν και φυγαδεύτηκαν στο Λονδίνο. Όσοι υπήρξαν πολύτιμες πηγές πληροφοριών βοηθήθηκαν ποικιλοτρόπως και προστατεύτηκαν από ποικίλους κινδύνους.
Για το ανωτέρω κομβικό σημείο αναφοράς στη μάχη των πληροφοριών υπάρχουν δεκάδες μαρτυρίες οι οποίες είναι ανάγκη να μελετηθούν και να ελεγχθούν αρχειακά.
Ύστερη Αγγλοκρατία
Στη μάχη των πληροφοριών στα χρόνια της ύστερης αποικιοκρατίας, δαπανήθηκαν μεγάλα χρηματικά ποσά για την αγορά πολύτιμων πληροφοριών. Η μέθοδος αυτή είχε μερική επιτυχία στην Κύπρο και κάποιες επίσης επιτυχίες σε χώρες του εξωτερικού. Υπήρξαν βέβαια και οι περιπτώσεις διπλής και τριπλής αμοιβής με δόλον και τεχνάσματα. Επίσης για κάποιους δαπανήθηκαν υπέρογκα ποσά για αμοιβή, μεταφορές και πολύμηνη προστασία μέχρι τη φυγάδευση, όπως η ψευδομάρτυς Τουρκοκύπρια στη δίκη και άδικη καταδίκη του ενάρετου μαχητή Ιάκωβου Πατάτσου. Κάποιοι περιφέρονταν σε γειτονικές χώρες προς είσπραξη προσθέτων χρημάτων, πράγμα που ανάγκασε τους Βρετανούς να εκδώσουν οδηγία σε πρεσβείες και προξενεία για το θέμα αυτό.
Ακολουθώντας την προσέγγιση των επικηρύξεων, η οποία έφερεν καρπούς στις καταδιώξεις των φυγοδίκων και φυγοστράτων κατά την περίοδο 1939-1946, οι Βρετανοί αρμόδιοι της Αποικιοκρατικής Κυβερνήσεως επένδυσαν εξ υπαρχής στη μέθοδο αυτή, που αξιοποίησαν και σε άλλες αποικίες. Στη Μάλαγα, στην Κένυα και αλλαχού.
Οι ανταποκρινόμενοι στις επικηρύξεις και οι αναλόγως συνεργαζόμενοι με τον Ειδικόν Κλάδον και την Αποικιοκρατικήν Αστυνομίαν ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις απευθείας με το Αποικιοκρατικό Κυβερνείο, ανήκουν σε διάφορες κατηγορίες. Αναλόγως κατετάσσοντο από τους Βρετανούς, αξιολογούμενοι ως συνεργάτες. Η αξιολόγηση ως ένα βαθμό ομοιάζει με την αξιολόγηση των επ’ αμοιβή ψιθυριστών της περιόδου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που έδρασαν στις πόλεις και την ύπαιθρο.
* Ο Γιάννης Πεγειώτης είναι εκπαιδευτικός.
