Λεπτές ισορροπίες

Στην οικονομική θεωρία αλλά και γενικότερα στη ζωή οι δυνάμεις της αγοράς και της ανθρώπινης φύσης ενεργούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει ισορροπία. Μια ισορροπία που, όπως είναι αναμενόμενο, διαταράσσεται από μεμονωμένες ενέργειες ατόμων, ομάδων και οργανισμών αλλά και στις περιπτώσεις που υπάρχει παρέμβαση στις δυνάμεις της αγοράς και της ζωής.

Όπως είναι φυσικό, κάθε άτομο και κράτος / οργανισμός θέλει να μεγιστοποιήσει τα οφέλη του και, αξιολογώντας το τρέχον οικονομικό περιβάλλον, λαμβάνει τις αποφάσεις του. Σε έναν ιδεατό κόσμο, όπου όλοι έχουν πρόσβαση στην ίδια πληροφόρηση και ενεργούν όπως θα ενεργούσε ένας λογικός άνθρωπος (υποκειμενικό), το «ισοζύγιο» δύσκολα θα διαταρασσόταν.

Σίγουρα οι πολιτικές και ακόμη περισσότερο οι πολεμικές συγκρούσεις, οι οποίες πέρα από τα ζητήματα κυριαρχίας τροφοδοτούνται και από οικονομικές πολιτικές και συμφέροντα, προκαλούν αβεβαιότητα στην παγκόσμια οικονομία. Το φαινόμενο, όπως είναι φυσικό, είναι ακόμη εντονότερο στις περιπτώσεις όπου οι στρατιωτικές αλλά γενικότερα οι συγκρούσεις αφορούν μεγάλες οικονομίες, που διαδραματίζουν ισχυρό ρόλο στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη.

Αβεβαιότητα

Η αβεβαιότητα επηρεάζει την ψυχολογία των επενδυτών, των καταναλωτών και γενικότερα την κοινωνία, με επενδύσεις να αναβάλλονται και τη ζήτηση να περιορίζεται. Οι καταναλωτές γίνονται πιο προσεκτικοί με τις αγορές τους και οι επενδυτές περιμένουν να σταθεροποιηθεί η κατάσταση πριν προχωρήσουν σε επενδύσεις (προτιμούν να μην επενδύσουν στον πάτο αλλά όταν επιβεβαιώσουν την τάση της οικονομικής ανάπτυξης).

Σίγουρα το οικονομικό περιβάλλον, το οποίο βιώνουμε, κάθε άλλο μπορεί να χαρακτηριστεί ότι βρίσκεται σε ισορροπία. Οι κυρώσεις που επιβάλλονται αποτελούν στρέβλωση και «ανωμαλία» στην παγκόσμια οικονομία, ενώ οι εχθροπραξίες αδρανοποιούν σημαντικές παραγωγικές μονάδες, π.χ. η καταστροφή των υποδομών στην Ουκρανία θα επηρεάσει τα μέγιστα τις εξαγωγές της και κυρίως σε σιτηρά και μέταλλα πιέζοντας τις τιμές προς τα πάνω.

Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης με τη διοχέτευση μεγάλης ρευστότητας στην αγορά αποτελούν ένα είδος παρεμβατικότητας. Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης υιοθετήθηκαν μετά την κατάρρευση της αγοράς των δομημένων προϊόντων στην Αμερική και τη διάχυση της χρηματοπιστωτικής κρίσης παγκοσμίως. Από τότε τροποποιήθηκαν ανάλογα με τις αποδόσεις των οικονομιών και ενισχύθηκαν με την έξαρση της πανδημίας με σκοπό την ενίσχυση της ρευστότητας και των χρηματοδοτήσεων για τη διατήρηση των παραγωγικών μονάδων των οικονομιών.

Παρά τον προσωρινό χαρακτήρα τους διατηρήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, λόγω της ασθενούς ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας και τελευταία λόγω της ανάγκης να στηριχθούν οι οικονομίες. Ενισχύθηκαν κατά την περίοδο έξαρσης του κορωνοϊού, με τις Κεντρικές Τράπεζες, με πρωταγωνίστρια αυτήν της Αμερικής, FED (η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα -ΕΚΤ- έδειχνε πιο δισταχτική), να κάνουν σκέψεις για σταδιακή απόσυρση των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης και αύξησης των επιτοκίων, υπό τη σκιά της συνεχιζόμενης αύξησης του πληθωρισμού.

Διλήμματα

Με την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επιβολή των κυρώσεων πολλές είναι οι χώρες που επηρεάζονται οικονομικά και τα διλήμματα γίνονται ακόμη εντονότερα.

Η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου ενισχύει σημαντικά τις πληθωριστικές τάσεις, οι οποίες κατέγραφαν από πριν σημαντικές αυξήσεις λόγω των προβλημάτων που προκάλεσε η εξάπλωση του ιού στην εφοδιαστική αλυσίδα. Κύριο «όπλο» στη μείωση του πληθωρισμού αποτελεί η αύξηση των επιτοκίων και γενικότερα η απόσυρση των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης.

Η ΕΚΤ, αν και περιορίζει με τις τελευταίες αποφάσεις της κάποια από τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης, διατηρεί τα επιτόκια αμετάβλητα, στα ίδια χαμηλά επίπεδα. Οι κεντρικές τράπεζες καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στην προσπάθεια απορρόφησης των αρνητικών συνεπειών από την κατάσταση στην Ουκρανία, ενισχύοντας τη ρευστότητα στις αγορές, και σε αυτήν που αφορά την τιθάσευση του πληθωρισμού.

Από τις αποφάσεις φαίνεται να δίνεται προτεραιότητα στο πρώτο, αφήνοντας το δεύτερο προς διαχείριση σε μεταγενέστερο στάδιο, ευελπιστώντας στη μείωση του πληθωρισμού τον επόμενο χρόνο, αν η σημαντική αύξηση που παρουσιάζει τώρα επιβεβαιωθεί ότι είναι προσωρινό φαινόμενο.

Επιπλέον οι συγκλίνουσες απόψεις ότι η Ευρώπη είναι η περιοχή που αναμένεται να επηρεαστεί περισσότερο από την τωρινή κατάσταση οδηγούν την ΕΚΤ σε μια πιο συντηρητική πολιτική σε σχέση με τη FED όσον αφορά την απόσυρση των μέτρων. Την ίδια στιγμή ενισχύονται οι απόψεις για ενίσχυση του δολαρίου εφόσον για τις ΗΠΑ οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου είναι εύκολα διαχειρίσιμες.

Επιπλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σύντομο χρονικό διάστημα χαλαρώνει για δεύτερη φορά το πλαίσιο όσον αφορά την κρατική στήριξη επιχειρήσεων και πολιτών (η πρώτη φορά ήταν με την εξάπλωση του ιού), ώστε τα κράτη μέλη να μπορέσουν μέσα από τις παρεμβάσεις τους να στηρίξουν τις επιχειρήσεις που επηρεάζονται από τα μέτρα και να απορροφήσουν την εκτίναξη του κόστους για επιχειρήσεις και νοικοκυριά μετά τις αυξήσεις στα ενεργειακά προϊόντα.

Η Κύπρος

Η Κύπρος διαθέτει σημαντικούς οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία και αναμένεται να επηρεαστεί δυσανάλογα σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες (αυτό μπορεί να αλλάξει αν υπάρξουν προβλήματα στην παροχή φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες).

Τουρισμός και επαγγελματικές υπηρεσίες επηρεάζονται σημαντικά, ενώ αναμένεται περιορισμός των ξένων επενδύσεων, κάτι που θα επηρεάσει αρνητικά τον τομέα των ακινήτων αλλά και άλλους τομείς. Οπότε η Κύπρος θα πρέπει να διεκδικήσει περισσότερα κονδύλια στήριξης, σε σχέση με άλλες χώρες.

Όπως ήταν αναμενόμενο και όπως συνηθίζουμε να κάνουμε σε περιόδους κρίσεων και ύφεσης γίνεται εντονότερη η συζήτηση για αλλαγή του οικονομικού μοντέλου της χώρας.

Γίνεται αντιληπτό ότι τέτοιες αλλαγές δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά απαιτείται λεπτομερής σχεδιασμός, εμπειρογνωμοσύνη και ένα υλοποιήσιμο πλάνο. Πολλές ιδέες χωρίς συνοχή και έλεγχο στην υλοποίησή τους ουσιαστικά θα προκαλέσουν σύγχυση και σίγουρα όχι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ως πρώτο βήμα, είναι απαραίτητο να καθοριστούν οι οικονομικοί τομείς που αποτελούν προτεραιότητες για την κυπριακή κυβέρνηση αλλά και την Πολιτεία στο σύνολό της.

Πέρα από τις λεπτές ισορροπίες σε θέματα διπλωματίας και στρατιωτικών κινήσεων, η ίδια κατάσταση επικρατεί και σε θέματα οικονομίας. Τα μέτρα και τα αντίμετρα (π.χ. δεσμεύσεις περιουσιών και εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων, τα οποία θυμίζουν άλλες εποχές και αμφισβητείται αν βρίσκονται εντός της διεθνούς νομιμότητας), τα οποία εφαρμόζονται, αρχίζουν και γίνονται ακραία και η ζημιά που δημιουργείται ενδεχομένως να είναι μόνιμη.

Μια παρατεταμένη περίοδος αβεβαιότητας θα ενισχύσει την οικονομική και κοινωνική αστάθεια, κυρίως υπό την πίεση της ακρίβειας, ενώ είναι δεδομένο ότι κυβερνήσεις και οργανισμοί θα πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τη νέα τάξη πραγμάτων και τις νέες διεθνείς οικονομικές πρακτικές, εφόσον η τωρινή κατάσταση φαντάζει δρόμος χωρίς επιστροφή.