Περιοδικό Life 30 Ιουνίου 1958: Ο θρήνος της Κύπρου

Συνεχίζοντας την παρουσίαση των αφιερωμάτων του περιοδικού Life στην Κύπρο και τον εικοστό της αιώνα, παρουσιάζουμε ένα άγνωστο φωτογραφικό δισέλιδο. Στην έκδοση της 30ης Ιουνίου του 1958, πέντε φωτογραφικά στιγμιότυπα επιχειρούν να παρουσιάσουν τον πρώτο καλοκαιρινό μήνα του νησιού που ήταν τραγικός και ματωμένος.

Ομολογώ πως το τεύχος αυτό μού ήταν μέχρι πρόσφατα άγνωστο. Όταν το ανακάλυψα σε εξειδικευμένο κέντρο αμερικανικού περιοδικού Τύπου δεν ανάμενα να έχει κάποια σχέση με τη σφαγή των Κοντεμενιωτών στο Κιόνελι. Όταν όμως έφτασε κοντά μου το τεύχος του περιοδικού έμεινα κυριολεκτικά έκπληκτος από την τραγική φωτογραφική απεικόνιση της κηδείας των σφραγισθέντων αγροτών. Σκηνές κυριολεκτικά αρχαίας τραγωδίας.

Από τις πέντε φωτογραφίες του αφιερώματος συγκλονίζουν οι τρεις από την κηδεία και τον θρήνο στον Κοντεμένο. Η πρώτη – τελευταίος ασπασμός. Ο συντάκτης του περιοδικού επεξηγεί: «Last kiss is bestowed by a woman at graveside». Και συνεχίζει: «Όταν τα φέρετρα ανοίχτηκαν για τα τελευταία βλέμματα οι γυναίκες αγκάλιαζαν με τρυφερότητα τα σώματα προσπαθώντας να τα επαναφέρουν στη ζωή». Ο φωτοειδησειογράφος και στις τρεις φωτογραφίες συλλαμβάνει και αναδεικνύει την τραγικότητα.

Στη δεύτερη φωτογραφία οι γυναίκες του χωριού μοιρολογούν τους αδικοχαμένους. Από τις ελάχιστες φωτογραφίες που έχω συναντήσει με το μοιρολόι της Κύπρου σε τέτοια ένταση και τραγικότητα.

Στην τρίτη φωτογραφία, η κατάρρευση από τον θρήνο, τη ζέστη και τον αβάσταχτο πόνο. Έξω από την εκκλησία του Κοντεμένου ένας άλλος χορός γυναικών. Βλέμματα οδύνης το γυναικείο πρότυπο της Κύπρου, οι αγρότισσες του χωριού Κοντεμένος, εκείνον το μαύρο Ιούνη του 1958.

Με αφορμή τις φωτογραφίες αναζήτησα παλιά δημοσιεύματα, σημειώσεις από μαρτυρίες, αρχειακά ευρήματα. «Στις 12 Ιουνίου 1958 παρά το χωριό Κιόνελι, κατόπιν ενέδρας τη συνενοχή των Βρετανικών Αρχών επτά Έλληνες εφονεύθησαν και άλλοι ετραυματίσθησαν. Τινές εσφάγησαν. Άπαντες κατήγοντο εκ του εγγύς χωριού Κοντεμένου και είχαν μεταβή εις Σκυλλούραν διά να συδράμουν συγχωριανούς των να διέλθουν διά του χωριού όπου ηπειλούντο υπό Τούρκων.

Αι στρατιωτικαί Αρχαί τους συνέλαβον διά τούτο και τους οδήγησαν εις Γερόλακκον δήθεν δι’ ανάγκρισιν. Ακολούθως Άγγλος αξιωματικός τους οδήγησεν εις απόσπασιν 1 ½ μιλίου βορείως του Κιόνελι, όπου Τούρκοι, ειδοποιηθέντες προηγουμένως ενήδρευον και εκεί τους προσέβαλον διά όπλων, ροπάλων και μαχαίρων».

Η κατακραυγή ήταν μεγάλη, πράγμα που ανάγκασε τον Κυβερνήτη και την αποικιοκρατική κυπριακή Κυβέρνηση να εκδώσει μικρό βιβλιάριο με τη δική της εκδοχή επί των γεγονότων. Το βιβλιάριο αυτό είναι από τα σπανιότερα έντυπα που αφορούν στην Κύπρο του εικοστού αιώνα.

Οι συνθήκες, η μεθόδευση οι πρωταγωνιστές και οι ηθικοί αυτουργοί αυτού του εγκλήματος, έχουν περιγραφεί και καταδειχθεί από έμπειρους ιστορικούς ερευνητές. Στο αφιέρωμα αυτό προσπαθήσαμε να αναδείξουμε την εσταυρωμένη βιωτή των γυναικών του χωριού, όπως την συνέλαβε τοπικός φωτορεπόρτερ με περισσή δεξιοτεχνία.

Στις υπόλοιπες δύο φωτογραφίες, μια βρετανική περίπολος ελέγχει γειτονιά της εντός των τειχών Λευκωσίας, ενώ ο Δήμαρχος της πόλης, Θεμιστοκλής Δέρβης, διαμαρτύρεται για τη βρετανική ευθύνη στη σφαγή του Κιόνελι. Είχαν βέβαια προηγηθεί οι επιδρομές και οι πυρπολήσεις της Λευκωσίας από τον τουρκοκυπριακό όχλο τα μεσάνυχτα της 7ης Ιουνίου.