Η ενέργεια θα καθορίσει τον οικονομικό χάρτη

Πέρα από τις τιμές των τροφίμων, που επηρεάζουν οριζόντια τις κοινωνίες και τις οικονομίες, ο τομέας της ενέργειας καθορίζει εν πολλοίς την πορεία της παγκόσμιας και των εθνικών οικονομιών. Πλέον ο τομέας έχει περάσει σε άλλο επίπεδο εφόσον χρησιμοποιείται, με πολύ προσεκτικό τρόπο, ως μέρος του «οικονομικού πολέμου» για να πληγούν συγκεκριμένες οικονομίες μέσα από κυρώσεις ή ως μορφή απειλής.

Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η παγκόσμια κοινότητα δεν είναι προετοιμασμένη για ένα ενεργειακό σοκ και δεν μπορεί ν’ αναδείξει εναλλακτικές επιλογές στις υπάρχουσες πηγές ενέργειας.

Η πράσινη ανάπτυξη και η χρήση του ήλιου, του αέρα αλλά και του νερού για την παραγωγή ενέργειας αν και ανακτά σημαντική δυναμική, δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει τις συμβατικές πηγές ενέργειας. Την ίδια στιγμή χώρες πλούσιες σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο προωθούν τα δικά τους συμφέροντα και είναι ξεκάθαρο ότι η αύξηση των τιμών έχει ενισχύσει τα έσοδά τους.

Μιας και υπήρξε αναφορά την περασμένη εβδομάδα για την έκδοση πράσινου ομολόγου, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι τα ποσά που αντλούνται θα χρησιμοποιηθούν για χρηματοδότηση φιλικών προς το περιβάλλον πρωτοβουλιών αλλά επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος.

Σημειώνεται ότι πλέον στην επενδυτική διαβάθμιση χρηματοοικονομικών οργανισμών αλλά και γενικότερα εταιρειών θα λαμβάνονται υπόψη οι πολιτικές που εφαρμόζονται όσον αφορά το περιβάλλον και την κοινωνία, καθώς και οι πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης. Οπότε για να ενισχύσουν τη διαβάθμισή τους οι οργανισμοί κατανέμουν ένα μέρος των επενδύσεών τους σε περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, είτε στη μορφή ομολόγων είτε με τη συμμετοχή σε μετοχικά κεφάλαια οργανισμών με αυτόν τον προσανατολισμό.

Όπως είναι φυσικό, η αύξηση στις τιμές συμπαρασύρει και το κόστος της ενέργειας καθώς και το κόστος παραγωγής αλλά και της μεταφοράς αγαθών. Είναι ουσιαστικά ένας από τους κύριους λόγους αύξησης του πληθωρισμού.

Ο τομέας της ενέργειας αλλά και ο έλεγχος των παραγωγικών πόρων και της εφοδιαστικής αλυσίδας αποτελούσε και αποτελεί αντικείμενο πολιτικών αντιπαραθέσεων, που αρκετές φορές οδήγησε σε πολεμικές συρράξεις, όπως για παράδειγμα ο πόλεμος του Κόλπου.

Η αλλαγή των συνθηκών στις διεθνείς αγορές όσον αφορά τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου ευνοεί όπως είναι φυσικό τις χώρες που τα παράγουν όπως τα μέλη του ΟΠΕΚ αλλά και τη Ρωσία (εφόσον οι κυρώσεις που επιβάλλονται δεν αγγίζουν τον συγκεκριμένο τομέα, με τη χώρα να λαμβάνει τεράστια ποσά από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου).

Αν και η Ευρώπη προσπάθησε να βρει εναλλακτικές λύσεις, προς το παρόν δεν υπάρχει κάτι άμεσο, ενώ η συμφωνία με τις ΗΠΑ θα μειώσει ενδεχομένως την εξάρτηση από τη Ρωσία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα την αποσυνδέσει. Σημειώνεται φυσικά ότι οι ΗΠΑ δεν αγάπησαν ξαφνικά τους Ευρωπαίους, εφόσον με τη συμφωνία προσπαθούν από τη μια να πλήξουν τη Ρωσία και από την άλλη να ενισχύσουν τα κρατικά τους έσοδα.

Η ρωσική οικονομία, η οποία είναι κτισμένη σχεδόν αποκλειστικά γύρω από τον τομέα της ενέργειας, κάτι που αποτελεί σημείο κριτικής προς τη διοίκησή της εφόσον η πορεία της οικονομίας της εξαρτάται από τη ζήτηση και τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, επωφελείται από τις αυξημένες τιμές ενέργειας (υπάρχει αύξηση πέραν του 20% στις εισπράξεις από τον τομέα της ενέργειας σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο).

Την ίδια ώρα οι εξ Ανατολής φιλικά προσκείμενες χώρες συνεχίζουν να αποτελούν μια τεράστια αγορά για τον ρωσικό τομέα της ενέργειας, ενισχύοντας το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας.

Οπότε τίθεται το ερώτημα αν οι κυρώσεις στη ρωσική οικονομία θα έχουν τα αποτελέσματα που ανέμεναν αυτοί που τις επέβαλαν ή ο αντίκτυπος στις υπόλοιπες οικονομίες αλλά και στην παγκόσμια οικονομία θα είναι ο ίδιος με αυτόν της ρωσικής.

Πάντως, αν κάποιος ρίξει μια ματιά στην ισοτιμία δολαρίου με ρούβλι, φαίνεται ξεκάθαρα ότι το ρωσικό νόμισμα ανακάμπτει από τα χαμηλά που παρατηρήθηκαν με την έναρξη του πολέμου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ισοτιμία ενός νομίσματος προεξοφλεί την πορεία μιας οικονομίας, ενδεχομένως η Ρωσία να ήταν και να είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένη όσον αφορά τις κυρώσεις από το τι είχαν υπολογίσει οι Δυτικοί.

Φυσικά θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ρωσική κυβέρνηση, μετά τις κυρώσεις που την επιβλήθηκαν, εφάρμοσε περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων, όπως το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων που κατέχονται από ξένους επενδυτές και την επιβολή στις ρωσικές εταιρείες να μετατρέψουν το 80% των ξένων νομισμάτων που κατέχουν σε ρούβλια. Επιπλέον η πρόθεση για είσπραξη των οφειλών όσον αφορά το φυσικό αέριο αλλά και η πληρωμή των υποχρεώσεων που απορρέουν από το δημόσιο χρέος σε ρούβλια ενίσχυσε τo συγκεκριμένο νόμισμα.

Την ίδια στιγμή παρατηρείται σημαντική αύξηση όσον αφορά τα ναύλα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες είχαν πληγεί σημαντικά από τις χαμηλές τιμές στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που αντιστρέφεται σημαντικά φέτος. Επιπρόσθετος παράγοντας αύξησης των μεταφορικών είναι οι αυστηρές νομοθεσίες που αφορούν τους ρύπους και άλλες πολιτικές που πρέπει να εφαρμόζονται για την προστασία του περιβάλλοντος.

Οι αναλύσεις καταδεικνύουν ότι οι τιμές σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα τους επόμενους μήνες, λόγω της αυξημένης ζήτησης από τη μια και από την άλλη λόγω των προβλημάτων στην προσφορά και στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είτε αυτά αφορούν νοικοκυριά (κάθε σπίτι και φωτοβολταϊκό θα μπορούσε να πει κάποιος) είτε επιχειρήσεις, σε συνδυασμό με το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος αναμένεται να βοηθήσουν στη μείωση του κόστους, αλλά όχι άμεσα. Η Κύπρος διαθέτει ηλιοφάνεια και ενδεχομένως κάποιος να ανέμενε χρήση συστημάτων παραγωγής ενέργειας μέσω του ήλιου.

Πέραν της νέας παγκόσμιας οικονομικής πραγματικότητας που βιώνουμε, σημαντικό παράγοντα στις οποιεσδήποτε εξελίξεις θα αποτελέσει και ο τομέας της ενέργειας, κύριο συστατικό για τη λειτουργία των οικονομιών.

Το ερώτημα που θα απαντηθεί σταδιακά είναι αν οι κυρώσεις στη Ρωσία θα συμπεριλάβουν και τον τομέα της ενέργειας στο σύνολό του και κατά πόσον η συγκεκριμένη χώρα θα μπορέσει να αναδιαρθρωθεί και να απορροφήσει τις αρνητικές συνέπειες των Δυτικών μέτρων, έχοντας υπόψη τις μεγάλες αγορές που διαθέτουν οι φίλα προσκείμενες προς αυτήν χώρες. Την ίδια ώρα μεγάλο ερωτηματικό αποτελεί ο αντίκτυπος που θα έχουν στην ευρωπαϊκή οικονομία οι κυρώσεις και ενδεχόμενη μείωση της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου.