Απαραίτητη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα κυπριακά σχολεία

Όλο και πιο συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με ειδήσεις που μας κάνουν να ντρεπόμαστε για την κοινωνία μας αλλά και να διερωτόμαστε πώς γίνεται να φτάσαμε μέχρι εδώ. Οι σεξουαλικές παρενοχλήσεις, κακοποιήσεις και όλα τα συνεπακόλουθά τους, σε ανήλικα παιδιά αλλά και ενήλικες ολοένα και αυξάνονται. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει εκπαίδευση στα παιδιά μικρής ηλικίας, ώστε να μπορούν μετέπειτα στην εφηβική και ενήλικη ζωή τους να αντιληφθούν πότε κάποιος τους παρενοχλεί και κακοποιεί σεξουαλικώς, αλλά και πώς να το αντιμετωπίσουν, όπως επίσης και πώς να αποφεύγουν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, καθιστά την παιδεία μας -πρωτίστως- λειψή.

Παρόλο που η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση τα τελευταία δέκα χρόνια έχει ενταχθεί (πέραν του μαθήματος της Βιολογίας) στο αναλυτικό πρόγραμμα της Οικιακής Οικονομίας στο Γυμνάσιο, ενώ στο Λύκειο διδάσκεται στους μαθητές και τις μαθήτριες που επιλέγουν την Οικιακή Οικονομία και τη Βιολογία, στις τεχνικές σχολές είναι παντελώς απούσα.

Οι μαθητές και μαθήτριες, οι νέοι και οι νέες ανέχονται -δυστυχώς- ανάρμοστες συμπεριφορές, είτε από συνομήλικούς τους είτε από μεγαλύτερους γιατί έχουν την εντύπωση πως το έχουν προκαλέσει οι ίδιοι. Ιδιαίτερα τα κορίτσια όταν δεχτούν κάποιου είδους παρενόχλησης, τότε αμέσως νιώθουν πως ίσως φταίει η κοντή φούστα, το περπάτημα, το στυλ ή ίσως να είπαν κάτι που να το προκάλεσε. Δυστυχώς αυτό συμβαίνει γιατί οι έφηβοι και προ-έφηβοί μας δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις γύρω από όλες τις διαστάσεις της σεξουαλικής παρενόχλησης. Συντείνει, επίσης, η μειωμένη γνώση της κοινωνίας που σε τέτοιες περιπτώσεις λιθοβολεί το θύμα.

Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από την Α’ δημοτικού;

Τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού είχε προβεί σε δηλώσεις αναφερόμενος στο ότι ετοιμάζεται ύλη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης για τη νέα σχολική χρονιά. Ωστόσο η συγκεκριμένη θεματική δεν συμπεριλαμβάνεται εν τέλει στη διδακτέα ύλη. Σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της πληροφόρησης και της πρόληψης απέναντι σε φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, ο Διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης, Δρ Μάριος Στυλιανίδης, είχε αποστείλει εγκύκλιο στα νηπιαγωγεία, στα δημοτικά και στα ειδικά σχολεία με συγκεκριμένες οδηγίες, ενώ την ίδια ώρα ειδικοί τονίζουν τη σημαντικότητα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, η οποία αποτελεί κατοχυρωμένο δικαίωμα του παιδιού που διασφαλίζεται μέσα από διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις. Βάσει της αρχικής εγκυκλίου, η ύλη θα επικεντρώνεται σε θέματα σχετικής διαπαιδαγώγησης και προστασίας από τη σεξουαλική κακοποίηση, ιδιαίτερα των παιδιών προδημοτικής ηλικίας και Α΄ τάξης Δημοτικού, ενώ οι εκπαιδευτικοί θα τύχουν σχετικής επιμόρφωσης με στόχο την ενδυνάμωση και στήριξή τους στην εφαρμογή του συγκεκριμένου υλικού.

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι ένα από τα πιο σημαντικά μέτρα πρόληψης για τη σεξουαλική κακοποίηση και την εκμετάλλευση παιδιών, θέμα το οποίο συζητήθηκε και στη συνεδρίαση της  Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων την περασμένη Δευτέρα.

Την απόφαση για προώθηση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία χαιρέτισε και η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Δέσπω Μιχαηλίδου, μέσα από υπόμνημα που υπέβαλε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στο υπόμνημα σημειώνεται πως «ορθά κινήθηκε το υπουργείο Παιδείας και έθεσε ως προτεραιότητα την προστασία των παιδιών από το φαινόμενο αναγνωρίζοντας ως ουσιαστικό στοιχείο την πρόληψη και προώθηση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία», ενώ τονίζεται πως «ειδικότερα χαιρετίζω την απόφαση της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης για υποχρεωτική εφαρμογή της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών της προσχολικής ηλικίας και της Α΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου».

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρωτογενής πρόληψη κατά της σεξουαλικής κακοποίησης

Καταλήγοντας η Επίτροπος ανέφερε ότι «η απόκτηση γνώσεων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η καλλιέργεια στάσεων που να καθιστούν το παιδί ικανό να προστατεύει τον εαυτό του, προχωρώντας σε επιλογές που προάγουν την υγεία του, εξυπηρετεί και διασφαλίζει το συμφέρον του. Για τούτο ακριβώς το λόγο είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση περιλαμβάνεται στην Εθνική Στρατηγική για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Εκμετάλλευση, τη Σεξουαλική Κακοποίηση και την Παιδική Πορνογραφία από το 2016 και στο Σχέδιο Δράσης για την τριετία 2021-2023».

Βλέπουμε μέσα από όλα τα περιστατικά που αφορούν παιδιά, πόσο σημαντική είναι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στην Κύπρο, ειδικότερα στις μικρότερες ηλικίες που δεν μπορούν να αντιληφθούν πότε κάποιος τους κακοποιεί. Από το 2017 που άρχισε τη λειτουργία του το «Σπίτι του Παιδιού», μέχρι και περί τα τέλη του 2021 παραπέμφθηκαν σε αυτό για βοήθεια, στήριξη και καταγγελία 1.176 παιδιά, τα οποία υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση. Ο αριθμός αυτός αναδεικνύει πόσο σημαντικό είναι τα παιδιά να γνωρίζουν πότε κακοποιούνται αλλά και πώς να διαχειριστούν αυτή την κατάσταση.

Σύμφωνα με στοιχεία από το «Σπίτι του Παιδιού», οι αριθμοί των παιδιών που απευθύνθηκαν σε αυτό την περίοδο 2017 – 2018 είναι 136, το 2019 295, το 2020 324 και το 2021 421. ‘Όσον αφορά το προφίλ των παιδιών που έπεσαν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, φαίνεται ότι το 68,5% των ανήλικων θυμάτων είναι κορίτσια και το 31,5% αγόρια, ενώ το 72,9% των παιδιών είναι Κύπριοι. Το 43,3% των περιπτώσεων ο δράστης ήταν εξω-οικογενειακός, αλλά γνωστός των παιδιών, ενώ στο 36,9% των περιπτώσεων ο δράστης ήταν εντός της οικογένειας. Στο 9,4% των περιπτώσεων ο δράστης ήταν άγνωστος. Τα στοιχεία αυτά έρχονται για άλλη μια φορά να επιβεβαιώσουν ότι στην πλειονότητά τους οι υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων έχουν ως δράστη άτομο εμπιστοσύνης ή άτομο του στενού κύκλου των παιδιών. Όσον αφορά στο είδος της κακοποίησης, 61,3% ήταν με σωματική επαφή και 30,6% χωρίς σωματική επαφή (διαδίκτυο κ.λπ.). Το 66,8% αφορούσε κακοποίηση μεταξύ ανήλικου και ενήλικα, 12,6% αφορούσε κακοποίηση μεταξύ παιδιών κάτω των 14 ετών, 7,4%  αφορούσε κακοποίηση μεταξύ εφήβων (14 - 17 ετών) και 7,1% αφορούσε κακοποίηση μεταξύ παιδιού κάτω των 14 ετών και εφήβου άνω των 14. Στο 28,4% των περιπτώσεων, η οικογένειά τους ήταν γνωστή στην Αστυνομία, στο 55,5% η οικογένειά τους ήταν γνωστή στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και στο 33,9% η οικογένειά τους ήταν γνωστή στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για θέματα βίας. 

Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης

Τη θεσμοθέτηση του μαθήματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης προτείνει η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με σκοπό την αντιμετώπιση της αποσπασματικής και ανεπαρκούς κάλυψης του θέματος αυτού. Το θέμα εξέτασε τη Δευτέρα η Επιτροπή στην παρουσία και του Υπουργού Παιδείας, Πρόδρομου Προδρόμου, ο οποίος υποστήριξε ότι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η έλλειψη εκπαιδευτικού υλικού αποτελούν αυτή τη στιγμή εμπόδια στην ένταξη ενός τέτοιου μαθήματος στα αναλυτικά προγράμματα.

Κατά τη συζήτηση, αναδείχθηκαν σοβαρές αδυναμίες που υπάρχουν σήμερα σε ό,τι αφορά στο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Οι αδυναμίες αφορούν είτε στην προσφορά μαθημάτων με προαιρετικά επιλεγόμενα μαθήματα βιολογίας και οικιακής οικονομίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, την ίδια στιγμή που στις τεχνικές σχολές δεν προσφέρεται κανένα τέτοιο μάθημα, είτε στην προσφορά πληροφοριών μόνο στο πλαίσιο του μαθήματος αγωγής υγείας, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, κατά το οποίο συχνά παραλείπεται το κεφάλαιο της σεξουαλικής αγωγής.

Όπως είπε και ο Υπουργός Παιδείας κατά την τοποθέτησή του στη συζήτηση, το μάθημα Αγωγής Υγείας περιλαμβάνει μία σειρά από θεματικές, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, όμως παρατηρήθηκε ότι για διάφορους λόγους, οι εκπαιδευτικοί αφήνουν πίσω το κεφάλαιο αυτό. Κρίθηκε σημαντικό, όπως είπε, να ξεκινήσει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ενώ δημιουργείται πρόσθετο υλικό για να ενισχυθεί η κατεύθυνση αυτή.

Απαντώντας σε ερώτηση για το ενδεχόμενο θεσμοθέτησης μαθήματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, ο Υπουργός ανέφερε ότι κάτι τέτοιο προϋποθέτει και τη δημιουργία του κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού, καθώς και την πλήρη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. «Το αναλυτικό πρόγραμμα δεν είναι κάτι που απλώς γράφεται στο χαρτί», τόνισε, εξηγώντας ότι για την υλοποίηση ενός τέτοιου χρειάζεται πολλή προετοιμασία, που ενδεχομένως να συζητηθεί.

Ο κ. Προδρόμου ενημέρωσε την Επιτροπή για τον αριθμό των εκπαιδευτικών και διευθυντικών στελεχών που έχουν επιμορφωθεί, ενώ εξήγησε ότι από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο γίνεται συνεχής επιμόρφωση και έχει δημιουργηθεί νέος Οδηγός του Εκπαιδευτικού, με τίτλο «Λέμε Όχι». Όπως είπε, στόχος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι η κοινωνική επιμόρφωση των παιδιών στο σημερινό κοινωνικό πλαίσιο -ούτως ώστε να αποκτήσουν τη σωστή συνείδησή για θέματα αυτοεκτίμησης, γνώσης του εαυτού τους, αυτοσυνειδησίας, γνώσεων όσον αφορά και στο βιολογικό αλλά και στο κοινωνικό φύλο- όσο και η ανάπτυξη δεξιοτήτων, ώστε να μπορούν τα παιδιά να οχυρωθούν απέναντι σε φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης ή/και εκμετάλλευσης. Πρόσθεσε ακόμα ότι μεγαλύτερες δυσκολίες παρουσιάζει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα Λύκεια και τις Τεχνικές Σχολές, και είπε πως θα πρέπει να ανοίξει μία συζήτηση για αυτές τις βαθμίδες.