Ανδρέας Παππάς: Ένας διπλωμάτης στον Αγώνα

Ανάμεσα στους Ελλαδίτες διπλωμάτες που πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα της Κύπρου για Αυτοδιάθεση - Ένωση ήταν και ο Πρέσβης, Γενικός Πρόξενος τότε στην Κύπρο, Ανδρέας Παππάς. Τύχη αγαθή τα ’φερε να υπηρετεί στη Μεγαλόνησο, όταν η λάβα της οργής του κυπριακού Ελληνισμού εναντίον της στυγνής βρετανικής κατοχής κρυφόβραζε. Από την πρώτη μέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο πατριώτης αυτός διπλωμάτης, άρχισε να αναπτύσσει μια πολυσχιδή εθνική δράση. Είχε μελετήσει την ιστορία της Κύπρου προτού διοριστεί στη Λευκωσία και γνώριζε πολύ καλά τη βαριά αποστολή που τον ανέμενε. Ως εκπρόσωπος της Μητέρας Ελλάδας άρχισε τις επαφές του με εκπροσώπους του λαού, με τους οποίους αντάλλασσε απόψεις για την προβολή του εθνικού θέματος. Σε πολλές περιπτώσεις ανέπτυσσε τις απόψεις του για τους χειρισμούς του στην Εθναρχούσα Εκκλησία και άλλους πολιτικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Επίσης, στο πλαίσιο της εθνικής αποστολής του όργωνε, κυριολεκτικά, την ύπαιθρο, όπου συνομιλούσε με τους χωρικούς, τους αγρότες για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν και τους διαβεβαίωνε ότι η Ελλάδα, η Μητέρα Πατρίδα, ενδιαφερόταν για την πρόοδο και την ευημερία τους. Επίσης, τιμούσε με την παρουσία του τις εθνικές εκδηλώσεις των ανωτέρων σχολών της Κύπρου και των σωματείων των πόλεων και της υπαίθρου. Η παρουσία του στις εκδηλώσεις αυτές τόνωνε το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων της Κύπρου και πυροδοτούσε την αγωνιστική τους διάθεση. Το όνομά του ήταν γνωστό και στο πιο απόμερο χωριό της Κύπρου.

Όταν ο Διγενής έφθασε μυστικά στη Χλώρακα, για ν’ αναλάβει την ηγεσία του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα, ο Γενικός Πρόξενος, Ανδρέας Παππάς, επιτελούσε μια πολύπλευρη εθνική αποστολή, κάτω από τα άγρυπνα μάτια των Βρετανών κατακτητών και των πρακτόρων τους. Το ενδιαφέρον που επέδειξε για τη σύλληψη του πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος», που μετέφερε οπλισμό για τον απελευθερωτικό αγώνα, καθώς και για τις συνθήκες κράτησης του πληρώματός του, ήταν έντονο. Δεν δίστασε να συγκρουστεί με τις βρετανικές Αρχές κατοχής. Αρχικά ζήτησε να επισκεφθεί τα συλληφθέντα μέλη του πληρώματος, που ήταν όλοι Έλληνες υπήκοοι και ανακρίνονταν από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Κι όταν οι κατοχικές Αρχές απέρριψαν το αίτημά του, ο Έλληνας Γενικός Πρόξενος επικαλέστηκε σχετικές διεθνείς συμβάσεις και διακρατική συμφωνία Ελλάδας-Βρετανίας. Στην έμμονη επιμονή του οι κατοχικές Αρχές αναγκάστηκαν ν’ αποταθούν για περαιτέρω οδηγίες στο «Φόρεϊν Όφις» (Υπουργείο Εξωτερικών), το οποίο τους απάντησε να κάνουν αποδεκτό το αίτημα. Έτσι ο Αντρέας Παππάς επισκεπτόταν απρόσκοπτα, όχι μόνο τους Ελλαδίτες, αλλά και τους Χλωρακιώτες αγωνιστές.

Με την καρποφόρα υπηρεσία στην Κύπρο, ο Ανδρέας Παππάς αναδείχθηκε ικανότατος διπλωμάτης και το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας, εκτιμώντας τις ικανότητές του, τον αναβάθμισε. Αντικαταστάθηκε από έναν άλλο ικανό διπλωμάτη και εθνικό αγωνιστή πρώτης γραμμής, τον Ρόδη Κανακάρη-Ρούφο, που συνέχισε με τον ίδιο πατριωτικό ζήλο το εθνωφελές έργο του. Ο Παππάς γύρισε στην Αθήνα και σε σύντομο χρονικό διάστημα διορίστηκε πρέσβης στη νευραλγική τότε πρεσβεία της Δαμασκού.

Οπλισμός για την ΕΟΚΑ

Στη συριακή πρωτεύουσα ο Ανδρέας Παππάς δεν περιορίστηκε στα στενά διπλωματικά του καθήκοντα. Ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα για την προβολή του Κυπριακού και ιδιαίτερα του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα των φίλων με το αραβικό έθνος Ελλήνων της Κύπρου. Εκτός του ότι προέβαλλε το Κυπριακό σ’ όλες τις επαφές του με την κυβέρνηση της Συρίας και τους ξένους διπλωμάτες που ήταν διαπιστευμένοι στη Δαμασκό, ανέπτυξε και μια προσωπική παρακινδυνευμένη πρωτοβουλία για την εξασφάλιση οπλισμού, για τις ανάγκες της ΕΟΚΑ, μιας και η κυβέρνηση της Αθήνας δεν ήταν διατεθειμένη να στείλει ούτε ένα φυσίγγιο στην Κύπρο, την ώρα που ο κυπριακός Ελληνισμός αγωνιζόταν για την ελευθερίας του - και τι ειρωνεία, για την ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα. Στην προσπάθειά του αυτή ήρθε σ’ επαφή με πράκτορες της κρατικής ασφάλειας της Συρίας, που είχαν σχέση με λαθρεμπόρους όπλων, προκειμένου ν’ αγοραστούν και να σταλούν στην Κύπρο για τον Αγώνα της ΕΟΚΑ. Ο Παππάς ενημέρωσε τον Αντρέα Αζίνα, που βρισκόταν στην Αθήνα και χειριζόταν τα θέματα του οπλισμού ως εντολοδόχος του Διγενή. Ο Αζίνας ενημέρωσε τον Αρχηγό και του έδωσε οδηγίες να μεταβεί ο ίδιος προσωπικά στη Δαμασκό, διότι η υπόθεση του οπλισμού ήταν πολύ σοβαρή. Χωρίς να χάνει καιρό, ο Αζίνας πήγε στη Δαμασκό, συναντήθηκε με τον πρέσβη της Ελλάδας και, αφού αντάλλαξαν απόψεις, ήρθαν σ’ επαφή με τους Σύρους πράκτορες και τους λαθρεμπόρους όπλων. Δυστυχώς, η προσπάθεια ναυάγησε, διότι οι πράκτορες και οι λαθρέμποροι όπλων σε κάθε συνάντηση έθεταν ασύμφορους όρους και ζητούσαν υπέρογκα ποσά, χωρίς να εξασφαλίζουν την ασφαλή μεταφορά και την παράδοση του οπλισμού στην Κύπρο. Λυπήθηκε ο Παππάς για το ναυάγιο αυτό, αλλά δεν έπαψε να συνεχίζει τις προσπάθειές του, γιατί γνώριζε πόσο διαφορετική τροπή θα έπαιρνε ο Αγώνας της ΕΟΚΑ, αν εξασφαλιζόταν ικανή ποσότητα σύγχρονου οπλισμού.

Με τον θάνατο του Παπάγου και την ανάληψη της εξουσίας από την κυβέρνηση Καραμανλή άρχισε η αλλαγή στάσης της Αθήνας στο Κυπριακό. Με γοργούς ρυθμούς εγκαταλειπόταν η γραμμή Αυτοδιάθεσης - Ένωσης κι έπαιρνε την κατηφόρα προς μια συμφωνημένη λύση, όπως την ετοίμαζαν οι Βρετανοί με τους Τούρκους. Αρκετοί διπλωμάτες έβλεπαν με αγωνία και ανησυχία την επικίνδυνη για το εθνικό μας θέμα αυτή στροφή του Καραμανλή. Και αρκετοί από αυτούς δεν δίσταζαν να εκφράζουν τις ανησυχίες τους. Ανάμεσά τους και ο Ανδρέας Παππάς. Οι διπλωμάτες αυτοί, με εντολή του Υπουργού Εξωτερικών, Ευάγγελου Αβέρωφ, απομονώνονταν και τοποθετούνταν σε θέσεις που δεν μπορούσαν, όσο κι αν το ήθελαν, να προβάλλουν εμπόδια στην κυβερνητική πολιτική, που ήταν αποφασισμένη να δεχθεί τις υποδείξεις των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ και να προχωρήσει στη διευθέτηση του Κυπριακού, ερήμην του ελληνικού λαού της Κύπρου, που αγωνιζόταν για Αυτοδιάθεση και Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα.

Τελικά, η Ελλάδα του Καραμανλή προχώρησε στις συμφωνίες της Ζυρίχης-Λονδίνου, που επιβλήθηκαν με νικητές τους Τούρκους και τους Βρετανούς. Οι πρώτοι εξασφάλισαν υπερπρονόμια για τη μειοψηφία του 18% των Τουρκοκυπρίων, εγκατάσταση τουρκικού στρατού στο νησί και επεμβατικά δικαιώματα της Άγκυρας. Οι δόλιοι Βρετανοί εξασφάλισαν κυρίαρχες Βάσεις, όπως ήταν η επιδίωξή τους. Ο Ανδρέας Παππάς, αν και είχε διαφωνήσει με τις συμφωνίες αυτές, ποτέ δεν έπαυσε από το μετερίζι της διπλωματικής υπηρεσίας να ενδιαφέρεται για την Κύπρο και να εργάζεται, στο μέτρο των δυνατοτήτων του, για την πρόοδο του νεοσύστατου κυπριακού κράτους.

Νέα εθνική αποστολή στην Κύπρο το 1964

Μετά την πτώση του Καραμανλή και την ανάληψη της εξουσίας από την κυβέρνηση Κέντρου, με Πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου και Υπουργό Εξωτερικών τον Στέφανο Στεφανόπουλο, ο Ανδρέας Παππάς είχε αναλάβει υψίστης εθνικής σημασίας αποστολές στην Κύπρο κατά την κάθοδο της Μεραρχίας στο νησί μας, ιδιαίτερα μετά τη μυστική άφιξη του Στρατηγού Γρίβα Διγενή, στις 12 Ιουνίου 1964, που έπρεπε, σύμφωνα με το σενάριο της επίσκεψης, να επιστρέψει στην Αθήνα στις 18 του ίδιου μήνα. Ο Στρατηγός, όμως, αρνήθηκε, οπότε η Αθήνα αναγκάστηκε να στείλει σήμα, καλώντας τον να συμμορφωθεί. Παράλληλα, έστειλε και τον Ανδρέα Παππά, που γνώριζε τον Διγενή, για να τον πείσει να γυρίσει στην Αθήνα, διότι οι Βρετανοί γνώριζαν την παρουσία του στο νησί και δημιούργησαν θέμα στην Ελληνική Κυβέρνηση. Ο Διγενής επέμενε στην απόφασή του και υπέδειξε στον Παππά να πουν στους Βρετανούς ότι ο Γρίβας είναι απόστρατος από το 1960 και ως πολίτης έχει κάθε δικαίωμα να κινείται ελεύθερος. Πολύ περισσότερο στην ιδιαίτερη πατρίδα του, η οποία κινδυνεύει. Ο Ανδρέας Παππάς συμφώνησε με τον Διγενή και μόλις γύρισε στην Αθήνα ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό Παπανδρέου, τον Αντιπρόεδρο και Υπουργό Εξωτερικών Στεφανόπουλο και τον Υπουργό Άμυνας Σταύρο Κωστόπουλο, ο οποίος κάλεσε τον Βρετανό πρέσβη για να τον διαβεβαιώσει ότι ο Γρίβας είναι απόστρατος από το 1960 και βρίσκεται στην Κύπρο ως απλός πολίτης. Συνεπώς, κανένας, ούτε η Ελληνική Κυβέρνηση μπορεί να τον εμποδίσει να επισκεφτεί την ιδιαίτερη πατρίδα του, για την ελευθερία της οποίας αγωνίστηκε. Επίσης, του επισήμανε ότι, η ανάκληση του Γρίβα στην ενέργεια, θα ήταν πολύ επωφελής για το ΝΑΤΟ, διότι είναι ο ένας και μοναδικός που μπορούσε να ανακόψει αποτελεσματικά την πορεία του Μακαρίου προς το ρωσικό στρατόπεδο, γεγονός που έκαιγε τους συμμάχους του ΝΑΤΟ...

Η στάση του Διγενή και η διαβεβαίωση της Ελληνικής Κυβέρνησης στη Βρετανία και το ΝΑΤΟ για τους σκοπούς του Στρατηγού στην Κύπρο είχαν θετικά αποτελέσματα. Με επιδέξιους χειρισμούς η Ελληνική Κυβέρνηση έπεισε τους Δυτικούς ηγέτες ότι η παρουσία του Διγενή εξυπηρετούσε, εκτός από τα ελληνικά, και τα συμμαχικά συμφέροντα. Και σε λίγες μέρες ανακοινώθηκε η ανάκλησή του στην ενέργεια και η ανάθεσή σ’ αυτόν της ηγεσίας των στρατευμάτων του Ελληνισμού στην Κύπρο. Στην επιτυχία αυτή της Ελλάδας είχε το μερτικό του και ο αείμνηστος Ανδρέας Παππάς. Αιωνία του η μνήμη.