Γεώργιος Μελάς: Ένας μεγάλος φίλος της Κύπρου

Αστέρας πρώτου μεγέθους στο πολιτικό και διπλωματικό στερέωμα της Ελλάδας και μέγας φίλος της Κύπρου ήταν ο αείμνηστος Γεώργιος Μελάς. Ακραιφνής Έλληνας, αλύγιστος και πολύπειρος πολιτικός, διορατικός διπλωμάτης και ανυποχώρητος διεκδικητής των εθνικών δικαίων του Ελληνισμού, πολλές υπηρεσίες πρόσφερε και στους αγώνες του Κυπριακού Ελληνισμού για ελευθερία και Ένωση με τη Μάνα Ελλάδα. Εγνωσμένης αξίας πολιτικός, στέλεχος των Φιλελευθέρων, δεν μπορούσε να μη συγκινείται για τους αγώνες αλύτρωτου τμήματος του Ελληνισμού, όπως η Κύπρος, για εθνική δικαίωση. Ως βουλευτής και υπουργός σε κυβερνήσεις του Κέντρου και ως πρεσβευτής στις κυβερνήσεις Παπάγου και Καραμανλή είχε πάντοτε πυξίδα των δραστηριοτήτων του, την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων και μόνο. Δεν δίστασε μάλιστα να ορθώσει το ανάστημά του και να καταγγείλει τον Υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ για αντεθνική πολιτική στο Κυπριακό.

Ο Γεώργιος Μελάς εκλέχθηκε βουλευτής το 1936, το 1946 και το 1964. Διετέλεσε Υφυπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Νικόλα Πλαστήρα το 1945, άνευ Χαρτοφυλακίου και Δικαιοσύνης στις κυβερνήσεις Θεμιστοκλή Σοφούλη 1947-48, Υπουργός Εμπορίου στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου 1964-65, Υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Αθανασιάδη-Νόβα το 1965 και Οικονομικών και άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου 1965-66.

Το 1955 ο Στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, που γνώριζε τον πατριωτισμό και τις ικανότητες του Μελά, αν και ήταν μαχόμενο στέλεχος του Κέντρου, τον κάλεσε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο διπλωματικό σώμα, που χρειαζόταν ικανά στελέχη, διότι άρχισε ο Αγώνας της ΕΟΚΑ και η Ελλάδα έπρεπε να προβάλει το Κυπριακό σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, για ν’ αντιμετωπίσει την πανίσχυρη βρετανική διπλωματία. Ο Μελάς, θέτοντας υπεράνω του κομματικού, το εθνικό συμφέρον, δέχθηκε τον διορισμό του ως πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον. Από τη νευραλγική αυτή θέση ο Μελάς είχε αναπτύξει μια πολύ έντονη δραστηριότητα υπέρ του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ και των ελληνικών εθνικών συμφερόντων γενικότερα. Δεν έχανε ποτέ την ευκαιρία στις συναντήσεις με αξιωματούχους της αμερικανικής κυβέρνησης, του Κογκρέσου και ξένους διπλωμάτες, να αναφέρεται στο δίκαιο αίτημα του Κυπριακού Ελληνισμού για το Κυπριακό και να μιλά για την πανάρχαια ιστορία της Κύπρου και τη συμβολή της στην ανάπτυξη του πολιτισμού. Οι δραστηριότητες αυτές του Μελά προοδευτικά έβρισκαν πρόσφορο έδαφος, γεγονός που ενοχλούσε πολύ τους Βρετανούς. Διότι μεγάλη μερίδα της αμερικανικής κοινής γνώμης άρχισε να εκδηλώνει τη συμπάθειά της στον απελευθερωτικό αγώνα της Κύπρου, ιδιαίτερα προσωπικότητες του πνεύματος και των επιστημών. Ο επιστήμονας Άλφρεντ Αϊνστάιν δεν δίστασε να ταχθεί με δηλώσεις του υπέρ της αυτοδιάθεσης του Ελληνικού Κυπριακού Λαού.

Αλλαγή στάσης

Η ανάληψη της διακυβέρνησης της Ελλάδας από τον Καραμανλή, μετά τον θάνατο του Στρατάρχη Παπάγου, σήμανε και την αλλαγή πλεύσης της ελληνικής κυβέρνησης στο Κυπριακό, το οποίο θεωρούσε «πονοκέφαλο». Αργά, αλλά σταθερά, ο Αβέρωφ άρχισε να απομονώνει από θέσεις κλειδιά του υπουργείου του ικανούς και έμπειρους διπλωμάτες, γνωστούς για τις εθνικές τους πεποιθήσεις, που δεν συμφωνούσαν με την αλλαγή αυτή. Επίσης, άρχισε να μεταθέτει πρεσβευτές από νευραλγικές πρεσβείες. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν ο Γεώργιος Μελάς, που μετατέθηκε από την Ουάσιγκτον στην Κούβα, και ο Αλέξη Κύρου, από την Έδρα των Ηνωμένων Εθνών, στη Σουηδία. Ταυτόχρονα έστειλε στην Κύπρο ως Γενικό Πρόξενο τον υβριστή του Κυπριακού Λαού, Άγγελο Βλάχο, ο οποίος σε δυο βιβλία του για την Κύπρο, όπως θα δούμε πιο κάτω, ομολογεί αδίστακτα ότι ο Αβέρωφ τον έστειλε στην Κύπρο για να επιλέξει τα εδάφη που η Ελλάδα θα έδινε στους Τούρκους.

Δυστυχώς, έτσι λειτουργούσε η κυβέρνηση Καραμανλή για το Κυπριακό, όταν ο Ελληνισμός της Κύπρου αγωνιζόταν για Αυτοδιάθεση και Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα. Ο Γεώργιος Μελάς, που όπως και άλλοι συνάδελφοί του είχε κρούσει έγκαιρα τον κώδωνα του κινδύνου, που δημιουργούσαν στην πορεία του Κυπριακού οι αντεθνικές ενέργειες του Αβέρωφ, δεν δίστασε να τον καταγγείλει δημόσια, ότι είχε προτείνει τη διχοτόμηση αντί την Ένωση της Κύπρου, «ως μια άλλη λύση στο πρόβλημα». Την ίδια κατηγορία, κατά του Αβέρωφ, είχε διατυπώσει επανειλημμένα και ο Αρχηγός του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας - Διγενής, όταν έστειλε στην Κύπρο ως Γενικό Πρόξενο τον υβριστή του Μακαρίου και του Διγενή, τον ανεκδιήγητο Άγγελο Βλάχο.

Ο ένοχος Αβέρωφ, όπως ήταν φυσικό επακόλουθο, επιχείρησε να αρνηθεί τις κατηγορίες Μελά, Διγενή και μελών της Εθναρχίας. Δυστυχώς, όμως, για τον ίδιο και για κακή του τύχη, τις επιβεβαίωσαν γραπτώς, όχι μόνο ο εντολοδόχος του στην Κύπρο για να πλήξει τον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ, Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Κύπρο, Άγγελος Βλάχος, αλλά και ο κορυφαίος αείμνηστος Τουρκολόγος, Νεοκλής Σαρρής. Ο μεν Βλάχος διατυπώνει τη δική του παραδοχή, καταπελτική για τον Αβέρωφ, στο βιβλίο του «Μια φορά κι έναν καιρό ένας πρέσβης», όπου γράφει κατά λέξη: «Στάλθηκα στην Κύπρο με εντολή του Αβέρωφ, για να επιλέξω και περιοχές, που θα δίναμε στους Τούρκους, σε περίπτωση λύσης…».

Ο Τουρκολόγος - καθηγητής Νεοκλής Σαρρής, στη σελίδα 301 του βιβλίου του «Η Άλλη Πλευρά», που κυκλοφόρησε το 1982, αποκάλυψε συγκεκριμένα τα εξής, που ποτέ δεν διαψεύστηκαν από κανέναν: «Στις 7 Οκτωβρίου 1956, καθώς ο Κυπριακός Ελληνισμός διεξήγαγε τον ένοπλο απελευθερωτικό - αντιαποικιακό αγώνα της ΕΟΚΑ, για Αυτοδιάθεση - Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα, ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της Μητρός Ελλάδος, Βαγγέλης Αβέρωφ - Τοσίτσας, σε κοινό πρόγευμα στο σπίτι του με τον Τούρκο εν Αθήναις πρέσβη, Σεπάρ Ικσέλ, ήταν ο πρώτος που έριξε την… ιδέα της διχοτόμησης της Κύπρου. Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσε και ο Τούρκος πρέσβης Ικσέλ.

Υπόδειγμα ήθους και φιλοπατρίας

Ο Γεώργιος Μελάς, βαθιά ενοχλημένος από τους κακούς χειρισμούς του Υπουργείου Εξωτερικών στα εθνικά θέματα, θεώρησε προτιμότερο να παραιτηθεί και να επιστρέψει στην πολιτική, στην οποία είχε ήδη διακριθεί. Το 1964 ανέλαβε Υπουργός Εμπορίου στην κυβέρνηση Γεώργιου Παπανδρέου, και αργότερα, τον ίδιο χρόνο, Υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Αθανασιάδη- Νόβα και τέλος το 1965 Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου. Καθ’ όλη τη διάρκεια της μακράς πολιτικής και διπλωματικής του διαδρομής, ο Γεώργιος Μελάς υπήρξε υπόδειγμα ήθους και φιλοπατρίας. Ιδιαίτερα η προσφορά του στην Κύπρο ήταν πολύ μεγάλη από το 1936 μέχρι το 1964. Πέρασε δε στην ιστορία ως ο πρώτος διπλωμάτης που κατηγόρησε δημόσια τον προϊστάμενό του Υπουργό Εξωτερικών, Ευάγγελο Αβέρωφ, ότι ήταν εκείνος που είχε προτείνει στους Τούρκους τη διχοτόμηση της Κύπρου.

Δυστυχώς, για την Κύπρο και τον Ελληνισμό γενικότερα, άνθρωποι σαν τον Αβέρωφ, τον Βλάχο και τους ομοίους τους καθόριζαν την τύχη της Κύπρου και τελικά την οδήγησαν στη λύση της επάρατης Συμφωνίας της Ζυρίχης, που έβαλε την ταφόπετρα στην Αυτοδιάθεση - Ένωση.