Αναλύσεις

Ο πρωτογενής τομέας στην Κύπρο

Η Κύπρος από αρχαιοτάτων χρόνων είχε αναπτύξει σημαντικά τον τομέα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, ενώ αποτελούσε κόμβο εμπορίου των προϊόντων που έχουν να κάνουν με τους συγκεκριμένους τομείς

Ένα από τα ζητήματα που προκύπτουν από την κρίση στην Ουκρανία είναι ο περιορισμός στις εξαγωγές των σιτηρών και η αύξηση, κατά συνέπειαν, στις τιμές των προϊόντων. Οι πιο απαισιόδοξοι αναλυτές αναφέρονται σε επισιτιστική κρίση, κάτι που αποτελεί μιαν από τις κυριότερες αιτίες εξεγέρσεων και κοινωνικών αντιπαραθέσεων.

Η στρωματοποιημένη κατανομή των πόρων και η ανάπτυξη εκτεταμένων τομέων της οικονομίας, παρά η προσήλωση μόνο σε μερικούς, αποτελεί υγιές φαινόμενο και δίνει τη δυνατότητα απορρόφησης οποιωνδήποτε αρνητικών συνεπειών και κραδασμών. Το ίδιο συμβαίνει όταν η οικονομία μιας χώρας βασίζεται σε συγκεκριμένες αγορές.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια ενίσχυσης της κυπριακής οικονομίας με νέους τομείς, με την προσπάθεια το τελευταίο διάστημα να προσηλώνεται στην προσέλκυση εταιρειών τεχνολογίας και την εγκατάστασή τους στην Κύπρο. Η προσπάθεια φέρνει αποτελέσματα, με τις αιτήσεις στον μηχανισμό ταχείας αδειοδότησης να αυξάνονται σημαντικά.

Γίνεται αντιληπτό ότι αυτό θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία στο σύνολό της εφόσον ενισχύεται η κατανάλωση, η ζήτηση σε γραφεία και άλλα ακίνητα για τους υπαλλήλους. Σημειώνεται ότι αρκετές είναι οι εταιρείες που εξετάζουν την αλλαγή έδρα τους, κυρίως όσες δραστηριοποιούνται σε περιοχές με πολιτικά ασταθές περιβάλλον.

Όμως, όπως πολύ εύκολα αναφέρθηκε από κάποιους συμπλέουμε πλήρως στις κυρώσεις που επιβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, αλλά ακόμη να δούμε φωτεινά σήματα εταιρειών / γραφείων αμερικανικών συμφερόντων (ενδεχομένως να υπάρχουν αλλά σίγουρα σε πολύ μικρό βαθμό συγκρινόμενα με άλλες τρίτες χώρες).

Γεωργία και κτηνοτροφία

Υπενθυμίζεται ότι η Κύπρος από αρχαιοτάτων χρόνων είχε αναπτύξει σημαντικά τον τομέα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, ενώ αποτελούσε κόμβο εμπορίου των προϊόντων που έχουν να κάνουν με τους συγκεκριμένους τομείς. Η προσφορά στο ΑΕΠ της χώρας των συγκεκριμένων τομέων άγγιζε, σε όχι και τόσο μακρινές εποχές, το 18%, ενώ προσέφερε εργασία στο ένα τρίτο του οικονομικού πληθυσμού.

Δυστυχώς, μετά την ανάδειξη της χώρας ως χρηματοοικονομικού κέντρου οι συγκεκριμένοι τομείς αφέθηκαν στη μοίρα τους, με το εργατικό δυναμικό να ωθείται στο ν’ αφήσει την τσάππα και το αλέτρι και να φορέσει γραβάτα και παπιγιόν, ώστε να εργοδοτηθεί στον τομέα των υπηρεσιών (κάτι που ενίσχυσε την παχυσαρκία στον τόπο και την αναγκαιότητα των γυμναστηρίων).

Φυσικά κανένας δεν λέει ότι η χώρα έπρεπε να μείνει αγκυλωμένη στο παρελθόν, όμως για κάποιους μεγαλύτερους η συζήτηση για αυξήσεις ή ακόμη και έλλειψη στο ψωμί λόγω Ουκρανικού ακούγεται παράξενα. Ναι, ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όμως θεωρητικά θα μπορούσαμε να παράγουμε περισσότερα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για εσωτερική κατανάλωση.

Με την είσοδο της χώρας στην Ενιαία Αγορά η εισαγωγή γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων αυξήθηκε διότι το κόστος εισαγωγής ήταν φθηνότερο από το κόστος παραγωγής, όμως αντί αυτό να μας δώσει το κίνητρο να εξετάσουμε τι κάνουν οι άλλες χώρες και τι τεχνικές χρησιμοποιούν για συγκράτηση του κόστους, συμβιβαστήκαμε με τις εισαγωγές από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πέραν όμως της ικανοποίησης της εγχώριας ζήτησης υπάρχουν προϊόντα τα οποία έχουν εξαγωγικό χαρακτήρα, όπως το κυπριακό κρασί. Η ανακαίνιση οινοποιείων και η δημιουργία άλλων, η θεσμοθέτηση πιο τεχνολογικά αναπτυγμένων διαδικασιών και η ενίσχυση της εμπειρογνωμοσύνης και εξειδίκευσης δίνουν ώθηση στον τομέα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολλές φορές εισάγεται πρώτη ύλη από το εξωτερικό λόγω έλλειψης. Αν κάποιος αναλύσει τις ποσότητες κρασιών που εισάγουμε ως χώρα θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ενίσχυσης του τομέα, φυσικά αυτό προϋποθέτει και την αλλαγή νοοτροπίας.

Υπάρχουν σημαντικές προοπτικές για τους τομείς της γεωργίας και κτηνοτροφίας εφόσον σημαντικά προϊόντα που παράγονται στη χώρα μας, όπως το κρασί, το λάδι, οι πατάτες και το χαλλούμι αναγνωρίζονται διεθνώς για την ποιότητά τους. Αυτό που χρειάζεται είναι η πιο συστηματική παρακολούθηση των αναγκών στα προϊόντα που παράγονται τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό και ο καθορισμός μιας ευέλικτης στρατηγικής με συνεχή παρακολούθηση.

Συγκεκριμένα μέτρα μπορούν να ληφθούν ώστε οι συγκεκριμένοι τομείς να ενισχυθούν, όπως η παροχή κινήτρων για σύμπηξη γεωργικών μονάδων, ώστε να γίνει δυνατός ο εκσυγχρονισμός της καλλιέργειας και η προώθηση νέων οικονομικά βιώσιμων παραγωγών εξαγωγικού χαρακτήρα. Τα σχέδια πρέπει να εγκρίνονται από το Υπουργείο Γεωργίας και η όλη αναδιοργάνωση / σύμπηξη δεν θα έχει καμία φορολογική επιβάρυνση, όπως η απαλλαγή από το φόρο κεφαλαιουχικών κερδών στην περίπτωση που η σύμπηξη αφορά μεταφορά ακίνητης ιδιοκτησίας.

Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης πρέπει να υπάρξει καλύτερος συντονισμός της γεωργικής παραγωγής και επικέντρωση σε στρατηγικά προϊόντα, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος παραγωγής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα γίνει δυνατή και η εφαρμογή της τεχνολογίας σε συλλογική βάση π.χ. κοινή διαχείριση μηχανημάτων. Πρέπει, επίσης, να παραχωρηθούν επιταχυνόμενες αποσβέσεις για συγκεκριμένες επενδύσεις, ενώ θα καταστεί δυνατή η άντληση περισσότερων κεφαλαίων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία.

Παρόμοιες συμπήξεις μονάδων μπορούν να γίνουν για σκοπούς κτηνοτροφίας αλλά και ιχθυοκαλλιέργειας, που σκοπό έχει τη δημιουργία συνεργειών και τον εκσυγχρονισμό των παραγωγικών διαδικασιών.

Μια ιδέα που φαίνεται να προωθείται είναι αυτή του γεωργικού τουρισμού. Δηλαδή επισκέπτες θα μένουν στις φάρμες (θα είναι ειδικά διαμορφωμένες για να παρέχουν τις ανάλογες υπηρεσίες), ώστε να ζουν από κοντά και να συμμετέχουν στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες.

Επιπλέον θα πρέπει να προωθηθούν πρωτοβουλίες που αφορούν την ανάπτυξη συστημάτων άρδευσης και δημιουργία σύγχρονων κτηνοτροφικών μονάδων, σφαγείων και βιοτεχνιών επεξεργασίας προϊόντων, την εφαρμογή τεχνολογίας σε συλλογική βάση π.χ. κοινή διαχείριση μηχανημάτων, τη στενότερη συνεργασία και σύμπραξη σε θέματα τεχνολογίας και έρευνας με άλλες χώρες π.χ. Ισραήλ και η αναβίωση της υπαίθρου, προσέλκυση νέων γεωργών/ανθρώπινου δυναμικού.

Κονδύλια από το Σχέδιο Ανάκαμψης έχουν κατανεμηθεί για την αναβάθμιση του πρωτογενούς και του μεταποιητικού τομέα, μέσα από καινοτόμες και τεχνολογικά αναβαθμισμένες πρακτικές, κάτι που αποτελεί πρώτης τάξεως ευκαιρία για ενίσχυσή τους. Είναι σημαντικό να αξιολογηθούν οι δράξεις και οι ενέργειες που θα γίνουν όχι μόνο κατά τη διάρκεια της εκταμίευσης των κεφαλαίων, αλλά και σε μεταγενέστερο στάδιο, ώστε να υπάρχει συνεχής αξιολόγηση και λήψη διορθωτικών μέτρων εκεί και όπου χρειάζεται.

Η προώθηση της έρευνας και καινοτόμων τρόπων παραγωγής με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και τη μείωση του κόστους παραγωγής των προϊόντων, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά τους, θα πρέπει να αποτελεί κύρια προτεραιότητα για την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της χώρας.