Τζακ Μπάρλοου: Ο βίος και η στρατιωτική – αστυνομική πορεία ενός ανακριτή και αξιωματικού πληροφοριών

Η δύσκολη βιογράφηση των αποικιοκρατικών ανακριτών που υπηρέτησαν στην Κύπρο από το 1955 μέχρι το 1960

Τα βιογραφικά των ανακριτών της αποικιοκρατίας, ιδιαίτερα όσων η αντίληψη πολλών ανθρώπων στις αποικίες τους κατέτασσε στην τάξη των απάνθρωπων και σκληρών βασανιστών, ήταν συνήθως καλά κρυμμένα. Όπως ήταν και η συνέχεια της σταδιοδρομίας τους, μετά την αποχώρησή τους από την Κύπρο, την άνοιξη συνήθως ή το καλοκαίρι του 1960. Σε αντίθεση με πολλούς Βρετανούς και Τουρκοκύπριους ανακριτές και βασανιστές, και τους έξι ή εφτά Έλληνες σοβαρούς συνεργάτες των Βρετανών στις ανακρίσεις, για τους οποίους η ιχνηλάτηση της πορείας τους και του υπηρεσιακού και επαγγελματικού τους μέλλοντος μετά την αποχώρησή τους από την Κύπρο, φάνταζε αδύνατη για δεκαετίες.

Τα τελευταία δέκα χρόνια, με την πρόοδο των βρετανικών ιστορικών σπουδών και ερευνών για την πολεμική ιστορία και για την ιστορία της άντλησης πληροφοριών, καθώς και με τον αποχαρακτηρισμό εκατοντάδων εγγράφων, ιδιαίτερα μετά την ιστορική απόφαση για τα κεκρυμμένα κενυατικά και άλλα έγγραφα, άνοιξε δειλά ο δρόμος για τη στοιχειώδη σκιαγράφηση της πορείας, κάποιων έστω από τους ανακριτές και τους βασανιστές της περιόδου του Απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Με την έρευνα αυτή εργαστήκαμε αργά και χωρίς τυμπανοκρουσίες για δεκαετίες.

Ο πρώτος καρπός μιας πολυετούς έρευνας – Η βιογράφηση του Επιθεωρητή Τζακ Μπάρλοου

Καρπός αυτής της έρευνας, η παρακάτω βιογράφηση του ανακριτή και αξιωματικού πληροφοριών της βρετανικής αποικιοκρατίας, επίλεκτου κομάντο και αξιωματικού του Βρετανικού Στρατού με υπηρεσία σε δεκάδες αποστολές, Τζακ Μπάρλοου. Ο Μπάρλοου υπηρέτησε σε νευραλγικές θέσεις σε όλη την πορεία του και η παρουσία του στην Κύπρο δεν αξιολογήθηκε γιατί αρχικά, στην πρώτη παρουσίαση των ανακριτών το 1972, λανθασμένα ανεγράφη ότι έφθασε στην Κύπρο το 1958. Αντιθέτως, αποτελούσε επιλογή του καθεστώτος Χάρτινγκ και έφθασε στα κεντρικά στρατιωτικά επιχειρησιακά γραφεία των Πλατρών. Σε αντίθεση με τον Σέιβορυ, είχε τεράστια πείρα από άλλα ανακριτικά κέντρα και ήτο μεθοδικότερος σύμφωνα με κάποιες πηγές. Γι‘ αυτό και τελικά διεδέχθη τον Μπερτς στην Κεντρική Διοίκηση πληροφοριών στη Λευκωσία το 1958. Παρακάτω παραθέτουμε τα βιογραφικά ευρήματά μας γύρω από τον Τζακ Μπάρλοου, επιφανή επιχειρησιακό και ανακριτή των Βρετανών κατά την περίοδο της ΕΟΚΑ.

Παιδικά και νεανικά χρόνια

Ο Τζακ Μπάρλοου γεννήθηκε στις 15 Ιουλίου του 1919 στο Ρόιτον, κοντά στο Όλνταμ της Μεγάλης Βρετανίας. Στο Ρόιτον φοίτησε στο St Anne's Church School από το 1924 και συνέχισε το 1930 με Γυμνασιακές Σπουδές στο Chadderton Grammar School. Περί το έτος 1937 ενεγράφη και φοίτησε επί διετία στο Τεχνικό Κολλέγιο του Oldham.

Η ένταξη στη Μητροπολιτική Αστυνομία

Η επαγγελματική του καριέρα ξεκίνησε με την επιτυχή ένταξή του, το έτος 1939, στις τάξεις της Μητροπολιτικής Αστυνομίας. Εργάστηκε στο Police Section House της Arlington Road, στο Camden του Λονδίνου.

Η κατάταξη στον στρατό και τους Βρετανούς κομάντος

Καμπή στην πορεία του αποτέλεσε η εθελοντικά ένταξή του στους καταδρομείς το 1942 και η σκληρή εκπαίδευσή του στο Κέντρο Εκπαίδευσης κομάντο του Achnacarry. Κατόπιν θα διατεθεί στη μονάδα των No 2 Commando, για να μετατεθεί στη Βάση Ανορθοδόξων Επιχειρήσεων του Γιβραλτάρ. Εδώ μετέχει επιτυχώς σε επιχειρήσεις πίσω από τις γερμανικές και ιταλικές γραμμές στη Βόρεια Αφρική για περίοδο ενός έτους. Η επιτυχής θητεία του στους κομάντος του Βρετανικού Στρατού θα τον οδηγήσει κατόπιν επιλογής στην εκπαίδευση αξιωματικών, σε ειδικό κέντρο εκπαίδευσης στο Ηνωμένο Βασίλειο το έτος 1943 και συγκεκριμένα στο Sandhurst, και στην κατάταξή του ως υποψηφίου αξιωματικού στο Royal Armored Corps.

Το 1944 προήχθη σε Ανθυπολοχαγό και τοποθετήθηκε στον Ινδικό Στρατό για υπηρεσία στο Σύνταγμα Ινδικού Ιππικού, στα τεθωρακισμένα στη Βιρμανία.

Αξιωματικός στην ηττημένη Ιαπωνία

Το 1945 προσφέρθηκε εθελοντικά να πάει στην Ιαπωνία με τις δυνάμεις κατοχής της Κοινοπολιτείας, ως Αναπληρωτής Βοηθός διευθυντής στρατιωτικής αστυνομίας στο Τμήμα Ειδικών Ερευνών, στο εκεί Σώμα της Στρατιωτικής Αστυνομίας.

Επιστροφή στη Μητροπολιτική Αστυνομία

Μετά την αποχώρησή του από την Ιαπωνία το 1947, επέστρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο και εντάχθηκε ξανά στη Μητροπολιτική Αστυνομία. Εκείνη την περίοδο υπηρέτησε στο CID, στην 'D' Division, και μετά στη Scotland Yard. Εδώ, το 1948 θα λάβει την πρώτη του τιμητική διάκριση.

Αποικιοκρατική Αστυνομία – Αποστολές στις αποικίες

Κατόπιν, το 1949 θα υποβάλει αίτηση, λόγω και των αυξημένων αμοιβών, και θα ενταχθεί στην Αποικιακή Αστυνομία. Θα αποσταλεί με ειδικά αυξημένα καθήκοντα στη Μαλάγια ως Βοηθός Επιθεωρητής του εκεί Ειδικού Κλάδου. Εργάστηκε σε αντιτρομοκρατικά καθήκοντα και κατοπινά προήχθη σε Αναπληρωτή Επιθεωρητή, αφού εργάστηκε για πρώτη ίσως φορά ως ανακριτής εκτός της Μεγάλης Βρετανίας.

Το πρώτο του μετάλλιο από την Αποικιακή Αστυνομία για την αξιοπρόσεκτη υπηρεσία του στις πληροφορίες και στις ανακρίσεις, το έλαβε το έτος 1953.

Η τοποθέτηση στην Κύπρο και η καταδίωξη της ΕΟΚΑ στην οροσειρά Τροόδους

Στην Κύπρο μετατέθηκε το 1956 στο πλαίσιο των προσπαθειών του Κυβερνήτη Χάρτινγκ να ενισχύσει τον Ειδικό Κλάδο και τη συλλογή πληροφοριών με κάθε θυσία και τίμημα. Ως Επιθεωρητής Πληροφοριών στο στρατιωτικό τμήμα Τροόδους, ηγήθηκε της εκστρατείας κατά των ορεινών ανταρτών της ΕΟΚΑ, σε συνεργασία με διάφορους υπηρεσιακούς, με σημαντικότερο τον περιβόητο Λάιονελ Σέιβορυ. Κατά την παρουσία του εκεί οπού ουσιαστικά ήτο το επιχειρησιακό κέντρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον της ΕΟΚΑ, μετείχε στο παράλληλο κέντρο ανακρίσεων όπου είχαν αποσπαστεί οι πλέον αιμοδιψείς βασανιστές υπό τον συντονισμό του Λάιονελ Σέιβορυ. Εδώ αναγκάστηκε να καταθέσει για θανάτους αγωνιστών που ήτο υπό κράτηση. Από εδώ άρχισε να εφαρμόζει την προσφιλή του τακτική, να χρησιμοποιεί μεγάλα χρηματικά ποσά για δελεασμό, τόσο κατά τις ανακρίσεις όσο και κατά τις περιοδείες στους ορεινούς όγκους και τις κοινότητες. Από εδώ πρωτοξεκίνησε μεθοδικές κινήσεις για ανεύρεση του Αρχηγείου της ΕΟΚΑ και ίσως σε αυτές οφείλονται και οι ακραίες και απάνθρωπες τακτικές βασανισμού συγκεκριμένων αγωνιστών, για τους οποίους υπήρχε υποψία ή πληροφορία ότι γνώριζαν. Εδώ είχαν επιτύχει τη στρατολόγηση των πιο ζημιογόνων Ελλήνων συνεργατών τους, Κεραυνού, Πιπίνου και Απόστρατου, τους οποίους χρησιμοποιούσαν σε όλο τον ορεινό όγκο κατά τις επιχειρήσεις. Ελέγχεται ιστοριογραφικά και ηθικά ως έχων ευθύνη, τουλάχιστον έμμεση, για τον θάνατον των ηρώων Αντρέα Παναγιώτου και Νίκου Γεωργίου, και για τα ακραία βασανιστήρια όσων συνελήφθησαν στα ορεινά χωριά από το 1956 μέχρι το 1958, στο τρίγωνο των ανακριτηρίων Πλατρών – Ξερού – Λεύκας.

Προαγωγή και μετάθεση στη Λευκωσία

Στη συνέχεια, και λόγω των επιδόσεών του στις ανακρίσεις και της συνεργασίας με τους τοπικούς συνεργάτες των Βρεττανών, το έτος 1958 προήχθη σε Επικεφαλής Επιθεωρητή στον Ειδικό Κλάδο της αποικιοκρατικής Αστυνομίας και ενήργησε ως Αναπληρωτής Διευθυντής Πληροφοριών πλάι στον Σερ Τζον Πρέντεργκαστ, με έδρα την Ομορφίτα και τον Αστυνομικό Σταθμό Σεραγίου. Το έτος 1959 έλαβε την Τρίτη αποικιοκρατική του διάκριση με το μετάλλιο ΜΒΕ.

Υπηρεσίες στη μεταβατική περίοδο

Μέχρι το 1960 και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κύπρου, συνέχισε να υπηρετεί στη μεταβατική Κυβέρνηση, συνεργαζόμενος με τον Κυβερνήτη Φουτ και τον επικεφαλής στρατηγό Κάρβερ, που ανάλαβε μετά το τέλος του Αγώνα ειδικές αποστολές πληροφοριών στο νησί.

Επιτελική θέση στο Υπουργείο Εξωτερικών στο Λονδίνο – Η τριετής αποστολή στη Σαϊγκόν και στο Βιετνάμ

Τον Αύγουστο του 1960 επέστρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο και εντάχθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας. Στο πλαίσιο της νέας του αποστολής εστάλη το

1964 στη Σαϊγκόν ως μέλος της Βρετανικής Συμβουλευτικής Αποστολής στο Βιετνάμ.

Παρέμεινε εκεί μέχρι το 1967 χωρίς να γνωρίζουμε ερευνητικά το περιεχόμενο των δράσεών του λεπτομερώς.

Επιστροφή και συνταξιοδότηση

Επέστρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1967 και εντάχθηκε στο Υπουργείο Άμυνας, με ειδικά καθήκοντα Ασφάλειας/Πληροφοριών. Συνταξιοδοτήθηκε το 1986 και εθεωρείτο αξιωματικός πληροφοριών της παλαιάς φρουράς με τεράστια πείρα.

Πρόσθετες πληροφορίες

Η ΕΟΚΑ τον θεωρούσε ως έχοντα μεγάλη μόρφωση και στρατιωτική πείρα. Είχε γνώση της πρότερής του πείρας σε άλλες αποικίες και των επιτυχιών του ενάντια σε άλλα κινήματα. Έλαβε σε κάποια στιγμή γνώση για την συνύπαρξή του σε επιχειρήσεις με τον Κυβερνήτη Χάρτινγκ σε άλλες αποικίες. Επληροφορήθη επίσης περί των σχεδίων του για σύλληψη του Αρχηγού και επιτελικών της Οργάνωσης, και την ευχέρεια που του είχε παραχωρηθεί για την αξιοποίηση μεγάλων χρηματικών ποσών. Η Οργάνωση θεωρούσε ότι είχε ευθύνη για τις προσεγγίσεις βασανισμού στα ανακριτήρια Πλατρών, πάρα το περισσότερο επαγγελματικό προφίλ του από τον Σέιβορυ. Στη Λευκωσία η ΕΟΚΑ γνώριζε για το σκεπτικό της ανάθεσης των καθηκόντων του εσπευσμένα φυγαδευθέντος Μπερτς, την εμπιστοσύνη που του επιδείκνυε ο επικεφαλής του τομέα Πληροφοριών Πρέντεργκαστ. Ήτο επίσης γνωστή η συνεργασία του με τον Γεώργιο Λαγοδόντη, πιθανό διπλό πράκτορα και προσωπικότητα που χρήζει ακόμη ιστορικής αξιολογήσεως και ερεύνης. Οι πληροφορίες ότι δεν ήτο απολύτως στεγανός που λάμβανε η ΕΟΚΑ κρίνονται μάλλον αβάσιμες. Απλά ο Λαγοδόντης, έχοντας κάποια επαφή με το κέντρο επιχειρήσεων, πιθανόν να του χρέωνε διαρροές και πληροφορίες που λάμβανε από τα γραφεία του Ειδικού Κλάδου ποικιλοτρόπως.

Αφυπηρέτηση

Σε αντίθεση με τον Σερ Λάιονελ Σέιβορυ, που συνέχισε μάλλον να επιχειρεί και να διαχειρίζεται παλαιούς συνεργάτες σε προχωρημένη ηλικία, ο Τζακ Μπάρλοου έζησε ως συνταξιούχος με σειρά δημιουργικών ενασχολήσεων και φροντίζοντας τη σύζυγό του που παρουσίαζε προβλήματα υγείας. Βέβαια είναι γνωστό ότι ουδείς αξιωματικός πληροφοριών αφυπηρετεί ποτέ πλήρως από τα πρωτόκολλα εμπιστευτικότητας και δέσμευσης που προσυπογράφει δεσμευτικά.

Στις 9 Νοεμβρίου του 2002 έφυγε από τη ζωή.