Ψευδομάρτυρες και μάρτυρες στην αποικιοκρατία

Ένα από τα θέματα που απέκτησαν νέα δυναμική διερεύνησης μετά την αποκάλυψη στο Λονδίνο, σε απόρρητο φυλασσόμενο χώρο εκτός των Βρετανικών Αρχείων, των χαρακτηριζόμενων κενυατικών εγγράφων ήταν το ζήτημα των αποικιοκρατικών συνεργατών, πληροφοριοδοτών και ψευδομαρτύρων ή προστατευόμενων μαρτύρων.

Στα κενυατικά έγγραφα υπήρχαν επίσης έγγραφα που αφορούσαν ειδικούς κλάδους πολλών αποικιών, απάνθρωπες και αμφιλεγόμενες πρακτικές τους, και κυρίως πληροφορίες για την έναρξη, τους πειραματισμούς και την εδραίωση των πέντε τεχνικών βασανισμού σταδιακά.

Για τους ΨΕΥΔΟΜΑΡΤΥΡΕΣ και τους προστατευόμενους μάρτυρες είχαμε πληροφορίες διάσπαρτες, που αργά και μεθοδικά τις συνδέσαμε για να έχουμε έστω και ελλειπτικά μιαν εικόνα. Η ψηφίδωση βοήθησε να υπερβούμε την απλούστευση των αμειβομένων ψευδομαρτύρων.

Υπήρχαν τελικά και άλλες τακτικές και πρακτικές. Με πρώτη τους εκβιασμούς. Δεύτερη τις υποσχέσεις ή τις σταδιακές παγιδεύσεις, τη χρήση πειραματικών ενέσιμων, την τακτική πλύσεως εγκεφάλου και τέλος την εκμαίευση πληροφοριών εντός κελιών.

Στην περίπτωση του καταδικασθέντος Τσαρδελή, ο ένας από τους δύο ψευδόμενους Τουρκοκύπριους μάρτυρες εκβιάστηκε από τον Ειδικό Κλάδο και την αποικιοκρατική αστυνομία να ψευδομαρτυρήσει, για να μην προσαχθεί σε δίκη για τον θάνατο παιδιού σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στη Λάρνακα, για το οποίο ήτο υπαίτιος.

Οι εκβιασμοί ήταν μέρος και των ανακρίσεων, αν ο ανακρινόμενος εκρίνετο ευάλωτος. Συνήθως δεν είχε αποτελέσματα, γι' αυτό και προξενείτο εκνευρισμός στους ανακριτές με αποτελέσματα τραγικά κάποτε για τους αγωνιστές.

Ο εκνευρισμός των «ανακριτών» και των επιχειρησιακών ήταν ένα από τα φαινόμενα της σύγκρουσης των ανακριτών με τους συλληφθέντες ως υπόπτους κατά την περίοδο του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Η πολυμορφία αντιδράσεων των ανακριτών και των επιχειρησιακών απέναντι στην ξεκάθαρη απάντηση των πλείστων ανακρινομένων «Δεν γνωρίζω», «Δεν έχω τίποτε να δηλώσω», είναι πλέον καταγεγραμμένη σε δεκάδες μαρτυρίες.

Μελετώντας επί σειράν ετών μια ολόκληρη ακολουθία μαρτυριών, εγγράφων, ειδήσεων και ιατρικών τεκμηρίων για τις ακολουθούμενες τακτικές, έχω καταλήξει σε μια σειρά συμπερασμάτων για το ανθρώπινο δυναμικό του Ειδικού Κλάδου και τις ικανότητές του. Σε θέματα εκβιασμού, αρκετοί δεν ήτο αποτελεσματικοί. Αναφερόμαστε βέβαια σε ένα πολυάριθμο δυναμικό, με μεγάλες διαφορές στα επίπεδα εκπαίδευσης, πολιτιστικού επιπέδου, επιχειρησιακής πείρας, επικοινωνιακών και γλωσσικών δεξιοτήτων.

Οι εκβιασμοί ήταν μέρος και των τακτικών αναζήτησης μαρτύρων για την ενοχοποίηση Ελλήνων της Κύπρου στα χρόνια της αποικιοκρατίας και ιδιαιτέρως στα χρόνια του Αγώνα της ΕΟΚΑ.