Πληροφοριοδότες στην Κύπρο 1900-1910
Μια προσεκτική μελέτη του ογκώδους τόμου του Νίκου Χριστοδούλου «Το Αρχιεπισκοπικό Ζήτημα της Κύπρου κατά τα έτη 1900-1910», μας βοηθά να κατανοήσουμε την ύπαρξη ενός δικτύου συγκέντρωσης και διαχείρισης πληροφοριών από τους Βρετανούς, ήδη από το 1910. [...] Στη Λευκωσία δρα και συλλέγει πληροφορίες και ένας άγνωστος πληροφοριοδότης, για λογαριασμό του H. M. C. Laughlan. Εκθέσεις συντάσσει, με ακραία λεπτομέρεια και διεισδυτική ματιά, ο Αρχιμεταφραστής Δ. Καραγεωργιάδης, ο οποίος είναι έντονα δραστήριος ολόκληρο το 1908. Ο ίδιος συντάσσει, από το 1902, αναφορές εφάμιλλες επαγγελματιών στη διαχείριση πληροφοριών. Μάλιστα, στις 21 Νοεμβρίου γνωμοδοτεί για τη διαρροή πληροφοριών από την Αρχιγραμματεία, ενοχοποιώντας τον Σ. Μ. Γεωργιάδη της Αρχιγραμματείας και τον Ν. Βιτάλη, υπάλληλο στο Γραφείο του Δικηγόρου του Στέμματος. Ένα δείγμα των αναφορών που ετοιμάζονταν δημοσιεύουμε παρακάτω:
23 Φεβρουαρίου 1902: O δεκανέας Α. Χριστοφίδης πληροφορεί την Αστυνομία σχετικά με την ομιλία του Θ. Θεοδότου, με βάση κάποιες σημειώσεις που μπόρεσε να κρατήσει.
Χειρόγραφο σε δύο φύλλα διαστάσεων 0,329x0,204. Γρ: Ευανάγνωστη. Κ: Πολύ καλή. Μ: Μαύρη. Σφρ. Έκτυπη. Χρ: Ανοικτό κυανούν. Σημ: Άνω δεξιά σημειώνεται ο Παραλήπτης: Αστυνομία Λευκωσίας. Τω εν καθήκοντι αξιωματικώ Λευκωσίας. Υπ: Α. Χριστοφίδης.
«Κύριε, Λαμβάνω την τιμήν να πληροφορήσω υμάς τα έξης. Διά το σημερινόν συλλαλητήριον, εκ του παρά Κυρίου Θ. Θεοδότου εκφωνηθέντος λόγου, εσημείωσα μερικά και όσα εκ των κατωτέρω εις την μνήμην μου εκράτησα: «Πάντες αναμφιβόλως γνωρίζετε ότι η Εκκλησία είναι κέντρον θρησκευτικόν. Προμελετημένα σχέδια καταβάλλονται εκ μέρους Εκκλησιών, όπως σήμερον χάσωμεν θρησκείαν και πατρίδα, δι’ ων τόσοι ποταμοί αίματος εχύθησαν. Άλλ' ημείς είμεθα αποφασιστικώς ορθόδοξοι, ανήκοντες εις μίαν μόνην Ορθόδοξον Εκκλησίαν και Μητέρα Ελλάδα. Να ληφθώσι αποφασιστικά μέτρα διά τα συμφέροντα της Εκκλησίας. Από του θανάτου του αοιδίμου Αρχιεπισκόπου εβλάστησαν πολλά ζιζάνια εις Αρχιεπισκοπήν, τα οποία πρέπει να εκριζώσωμεν, και να τεθεί άνθρωπος τον οποίον να μη σύρουν εδώ και εκεί, άνθρωπον δηλαδή αντάξιον της περιστάσεως. Την θέλησιν του λαού εύρον μερικοί μέτρα να περιφρονήσωσι. Και ότε εκλήθημεν εις Αρχιεπισκοπήν διά να συσκεφθώμεν προς λύσιν αρχιεπισκοπικού ζη τήματος, οι συνοδικοί έφευγον άλλος από την θύραν και άλλος από την τρύπαν αφίνοντες ημάς με τινας ροπαλοφόρους. Εστείλαμεν προς τους Πατριάρχας διαιτητικόν έγγραφον όπως στείλωμεν εξάρχους ενταύθα να αναδείξωσι τους αληθείς αντιπροσώπους. Ενώ οι έξαρχοι ητοιμάζοντο να έλθουν, ο Μέγας της Νήσου Αρμοστής μάς αναγγέλλει ότι θεωρεί τούτο ως ξενικήν ανάμιξιν εκ μέρους της Αγγλικής Κυβερνήσεως. Ως εκ τούτου συνετάξαμεν υπόμνημα, και διεμαρτυρήθημεν ότι δεν έχει δικαίωμα να εμποδίση την κάθοδον των Εξάρχων. Οι αληθείς Έλληνες ουδέποτε θα το δεχθώσι. Τοιούτο υπόμνημα εστείλαμεν εις όλους τους Πατριάρχας και ηλπίζαμεν ότι η Κυβέρνησις δεν θα ημπόδιζε τους Εξάρχους να λύσωσι το ζήτημα. Και ο Πρόξενος της Ελλάδος εγνώριζεν τούτο ότι ίστατο δύναμις ανωτέρα δυναμένη να καταδαμάση τους Πατριάρχας. Το τελευταίον τηλεγράφημα των Πατριαρχών ήτο να εξαιρεθώσι οι δύο ιεράρχαι ημών, και θα προέβαινον εις την εκλογήν ενός των τριών, τον οποίον δεν θα ηδύναντο να βάλωσι εις την αρχιεπισκοπήν. Τα 4/5 του λαού ήλθε μεθ' ημών, δύνασθε να παραταχθήτε μεθ' ημών και εναντίον λογχών και εις τας Αγγλικάς λόγχας αν πρόκειται νά συνοδεύσωσι αρχιεπίσκοπον να ετοιμασθήτε και έφθασεν το στάδιον των έργων. Όπως δια θυσιών οι πατέρες παρέδωκαν εις ημάς την Εκκλησίαν, πρέπει ούτω και ημείς να την τηρήσωμεν διά θυσιών αίματος εις τρόπον ώστε ούτε τα Αγγλικά θωρηκτά να δυνηθώσι να καταπατήσωσι. Θυσίας αίματος να κάμωμεν, διότι με λόγια τίποτα δεν αποκτώμεν. Το ζήτημα τούτο θα το λύση ο Κλήρος και ο λαός. Εάν ο Πατριάρχης Ιωακείμ ζητεί να εξαιρεθώσι οι δύο ιεράρχαι ημών, όστις ευρίσκεται εις το βάθρον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, εκείνος τότε έπρεπε να εξαιρεθή, διότι τότε και εκείνος διά των κομμάτων έλαβε τον θρόνο. Οιανδήποτε περίστασιν σας καλέσωσι πάλιν να είσθε έτοιμοι,
να ετοιμάσητε το στίβο σας εις εκείνον όστις ήθελε καταπάτηση το δικαίωμα της αυτοκέφαλου Εκκλησίας ημών». Αυτά μόνον ηδυνήθην να ακούσω μεθ' όλην την προσοχήν μου, τα οποία και σας αναγγέλλω. Ευπειθής δούλος σας, Α.