Οικονομικό σκάκι ή πόκερ

Κάθε άτομο, οργανισμός και κράτος έχουν τους δικούς τους στόχους και οράματα και ετοιμάζουν τα στρατηγικά τους πλάνα για να μπορέσουν να τους επιτύχουν. Όταν αναφερόμαστε σε σύνολα, γίνεται αντιληπτό ότι σημαντικό ρόλο παίζει η ηγεσία και ο ηγέτης.

Πολλές από τις αλλαγές στην παγκόσμια ιστορία ξεκίνησαν μέσα από οράματα κάποιων που τόλμησαν να σκεφτούν πέρα από τα τετριμμένα και μέσα από τη στρατηγική και τις δυνατότητες πραγματικών ηγετών.

Η πολιτική, είτε αναφερόμαστε στη διπλωματία είτε στα οικονομικά, απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό, αντίληψη του περιβάλλοντος και κυρίως των κινήσεων και των διαθέσεων των υπόλοιπων «παικτών». Οπότε κάποιος θα μπορούσε να την παρομοιάσει με ένα παιχνίδι σκάκι ή πόκερ ή συνδυασμό των δύο.

Και τα δύο παιχνίδια απαιτούν στρατηγική και γρήγορα αντανακλαστικά στις κινήσεις των υπόλοιπων παικτών. Την ώρα που στο σκάκι το «πεδίο μάχης» είναι ξεκάθαρο, στο πόκερ υπάρχει ένα επιπρόσθετο στοιχείο, αυτό της μπλόφας.

Ο Nash προσπάθησε μέσα από την θεωρία των παιγνίων και το δίλημμα του φυλακισμένου να αποκρυπτογραφήσει ποια θα ήταν η ενέργεια ενός λογικού ατόμου, που ενεργεί με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του και να μεγιστοποιήσει το όφελός του, σε ένα περιβάλλον όπου όλα τα στοιχεία είναι γνωστά.

Δύο άνθρωποι έχουν συλληφθεί από την Αστυνομία ως ύποπτοι για ληστεία, την οποία έχουν διαπράξει μαζί. Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, οι δύο ύποπτοι κρατούνται σε ξεχωριστά δωμάτια, χωρίς να τους δίνεται η δυνατότητα επικοινωνίας.

Αν ο ένας από τους δύο ομολογήσει, κατηγορώντας τον άλλο, τότε αφήνεται ελεύθερος και ο άλλος που δεν έχει ομολογήσει θα καταδικαστεί σε φυλάκιση πέντε χρόνων. Αν ομολογήσουν και οι δύο (δηλαδή προδώσει ο ένας τον άλλο), τότε η ποινή θα είναι δύο χρόνια για τον καθένα. Αν δεν ομολογήσει κανένας, τότε ο καθένας θα καταδικαστεί σε ένα χρόνο φυλάκιση, λόγω έλλειψης στοιχείων.

Παρόλο που το ενδεχόμενο να μη μαρτυρήσει κανένας έχει το καλύτερο αποτέλεσμα (ένα χρόνο φυλάκιση για τον καθένα) το σημείο ισορροπίας -σύμφωνα με το Nash- βρίσκεται όταν και οι δύο ομολογήσουν (δύο χρόνια φυλάκιση ο καθένας).

Και οι δύο κατηγορούμενοι βρίσκονται ενώπιον του ίδιου διλήμματος, όμως δεν έχουν καμία επικοινωνία. Με δεδομένο ότι δε μπορούν να αποκαλύψουν τις προθέσεις τους, ούτε ο ένας γνωρίζει τις αποφάσεις του άλλου, ο κάθε ένοχος θα σκεφτεί ότι αν ομολογήσει είτε θα αφεθεί ελεύθερος είτε θα φυλακιστεί για 2 χρόνια. Αν δεν ομολογήσει όμως και ο άλλος ένοχος το κάνει, τότε θα οδηγηθεί στη φυλακή για πέντε χρόνια.

Φυσικά τα πιο πάνω έχουν ως προϋπόθεση την ύπαρξη «λογικών παικτών» και ξεκάθαρα τα δεδομένα εντός του πλαισίου που έχουν να πάρουν αποφάσεις. Αυτό όμως δεν εφαρμόζεται σε κάποιες φορές στην πραγματικότητα εφόσον οι «παίκτες» στη διεθνή πολιτική και οικονομική σκακιέρα κάποιες φορές μπορεί να είναι απρόβλεπτοι και τα δεδομένα να μην είναι γνωστά σε όλους τους παίκτες του παιχνιδιού.

Το σημαντικό στοιχείο μιας ηγεσίας είναι να έχει πλάνο το οποίο να τηρεί πιστά, να μπορεί να αναπροσαρμόζεται στις αλλαγές του περιβάλλοντος και στις αλλαγές στρατηγικής των υπολοίπων συμμετεχόντων, να χτίζει στα πλεονεκτήματα που διαθέτει και να στήνει άμυνες έναντι των αδυναμιών. Βασικό χαρακτηριστικό είναι να διατηρεί την ενότητα στο εσωτερικό και να αναγνωρίζει πότε η στρατηγική του είναι λανθασμένη, μακριά από εμμονές, που ενδεχομένως να οδηγήσουν το λαό του σε περιπέτειες.

Πέραν των στρατιωτικών επιχειρήσεων, η σύγκρουση στην Ουκρανία εξελίσσεται σε ένα δύσκολο, ανταγωνιστικό και απρόβλεπτο οικονομικό παιχνίδι σκάκι με πολλά στοιχεία πόκερ ειδικά από συγκεκριμένους παίκτες.

Η Ρωσία όντας προετοιμασμένη καλύτερα αυτή τη φορά σε σχέση με το 2014, φαίνεται μέχρι τώρα να μπορεί να διαχειριστεί τις κυρώσεις που της επιβάλλονται. Με τη δημιουργία εσωτερικής αγοράς, περιορίζοντας τις εισαγωγές, ενισχύοντας τις εμπορικές σχέσεις με χώρες της Ανατολής όπως η Κίνα και την ανάπτυξη του δικού της διατραπεζικού συστήματος μεταφοράς κεφαλαίων, η Ρωσία διαφαίνεται ότι είχε προβλέψει την αντίδραση των Δυτικών στην επέμβαση στην Ουκρανία (ενδεχομένως όχι την ένταση και την έκταση των κυρώσεων).

Την ίδια στιγμή χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο και την εξάρτηση της Ευρώπης (η μόνη χώρα που φαίνεται να προχωρεί άμεσα σε απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο είναι η Γερμανία χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι διακοπή του δεν θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό οικονομικά τη χώρα) ως όπλο άσκησης οικονομικής πολιτικής.

Στην αρχή ενδεχομένως πολλοί να θεώρησαν ότι ο Ρώσος Πρόεδρος μπλοφάρει όσον αφορά τις πληρωμές για το φυσικό αέριο σε ρούβλια. Τελικά όντως εφαρμόζει την πολιτική που εξήγγειλε και όχι μόνο αυτό «τιμωρεί» όσους δεν τη υιοθετούν. Είναι με μεγάλο ενδιαφέρον που αναμένονται από τους αναλυτές οι κινήσεις της Ρωσίας όταν θα λήξουν τα τρέχοντα συμβόλαια παροχής φυσικού αερίου με τη Γερμανία.

Με αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιείται το φυσικό αέριο ως μέσο στήριξης του ρωσικού νομίσματος και άσκησης νομισματικής πολιτικής. Την ίδια στιγμή η συνεχιζόμενη αγορά αερίου σε τιμές ψηλότερες, με βάση τις αγορές, ενισχύει τα έσοδα της Ρωσίας.

Το ισοτιμία του ρουβλιού βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στα προ πολέμου επίπεδα και λίγο αυξημένο σε σχέση με το ευρώ. Σε αυτό, πέραν της πολιτικής για το φυσικό αέριο, βοήθησαν οι έλεγχοι κεφαλαίων που επιβλήθηκαν και η εντολή που δόθηκε σε εξαγωγικές εταιρείες να μετατρέψουν το 80% των εσόδων τους από συνάλλαγμα.

Η ενίσχυση του ρουβλιού είναι μεγαλύτερη σε σχέση με το ευρώ εφόσον το ευρωπαϊκό νόμισμα μειώνεται σε σχέση με άλλα νομίσματα και ειδικά με το δολάριο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Ευρώπη λόγω της σχέσης της με τη Ρωσία θα αντιμετωπίσει περισσότερα προβλήματα από τις ΗΠΑ και στις αποφάσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Αμερικής να αυξήσει τα επιτόκια, για αντιμετώπιση του πληθωρισμού, πολύ γρηγορότερα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (αύξηση των επιτοκίων σημαίνει στην οικονομική θεωρία περιορισμό του πληθωρισμού και ενίσχυση της ισοτιμίας του εγχώριου νομίσματος).

Φυσικά μπορεί το αποδυναμωμένο νόμισμα να αποτελεί σημάδι οικονομικών προβλημάτων από τη μια, από την άλλη ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της χώρας ειδικά όταν έχει εμπορικές και επιχειρηματικές σχέσεις με χώρες εκτός της Ευρωζώνης (όπως για παράδειγμα το τουριστικό ρεύμα).

Η ενίσχυση των εθνικών οικονομιών προϋποθέτει σωστή αντίληψη του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος, με τεκμηριωμένη ανάλυση και ολοκληρωμένη στρατηγική, ευέλικτη σε τυχόν μη αναμενόμενες αλλαγές. Απ’ εκεί και πέρα είναι θέμα πολιτικής ηγεσίας να μπορέσει μέσα από τις αποφάσεις της να πάρει τον τόπο μπροστά ή να τον οδηγήσει σε περιπέτειες.