Οκτωβριανά: Στα καράβια της εξορίας

Έγραψα και παλαιότερα για τις οφειλές αυτής της έρευνας στους ερευνητές Κωστή Κοκκινόφτα και Θεοχάρη Σταυρίδη. Η συνεχής αρωγή πληροφοριών, η δυνατότητα διαλόγου και διασταύρωσης, οι παραχωρήσεις πηγών από τον πρώτο ερευνητή και ο εκπληκτικός όγκος άγνωστων κειμένων, εμπιστευτικών αναφορών και απορρήτων εγγράφων που δώρισε στους ερευνητές ο δεύτερος, αποτελούν τον βασικό φόρτο αυτής της συναρπαστικής αλλά και επίπονης μελέτης.

Τα καράβια της εξορίας και τα πολεμικά που κατέπνιξαν την εξέγερση με πάμπολλες επιχειρησιακές τους ενέργειες και με τις εκατοντάδες ένοπλους και εκπαιδευμένους ναύτες που τρομοκράτησαν τον τοπικό πληθυσμό, αποτελούν το επίκεντρο της έρευνάς μας αυτή την περίοδο. Ήδη έχουμε επισημάνει κάποια έγγραφα – αναφορές συνδεδεμένα με την ένταξη πολεμικών και άλλων πλοίων στον αποικιακό σχεδιασμό ελέγχου της εξέγερσης των Οκτωβριανών.

Οι καπετάνιοι των εμπλεκομένων καραβιών αποστέλλουν λεπτομερείς αναφορές στον Κυβερνήτη και στους ανωτέρους τους. Ανάλογα με τη ρότα και τις ενέργειες των καραβιών προκύπτουν αλυσιδωτά δεκάδες έγγραφα και γραπτές ενημερώσεις των τελωνειακών αρχών.

Καθώς τα καράβια πλέουν προς τους προορισμούς της εξορίας, οι εκεί κυβερνήτες, μυστικοί πράκτορες, ένστολοι αστυνομικοί, διπλωμάτες και πρέσβεις λαμβάνουν εντολές και προχωρούν σε ενέργειες παρακολούθησης, συλλογής πληροφοριών, καταγραφής ενεργειών, δηλώσεων και συνεντεύξεων.

Ήδη έχουμε εντοπίσει μια ολόκληρη σειρά εγγράφων συνδεδεμένων με παρακολουθήσεις και ενέργειες εις βάρος των εξορίστων των Οκτωβριανών στο Γιβραλτάρ, τραγικό σταθμό της εξορίας τους. Για κάποιους οριστική έναρξη της διαμονής τους μακράν της πατρίδας άχρι της τελευταίας τους πνοής.

Σε μία πρώτη αναφορά στις ναυτικές σελίδες των Οκτωβριανών και των εξορίστων παρουσιάζουμε την πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά του Καπετάνιου του καταδρομικού «London» που ναυλοχούσε στη Λάρνακα, προς τον Αντιναύαρχο – Διοικητή της Α΄ Ναυτικής Μοίρας, με ημερομηνία 27 Οκτωβρίου 1931. Κατόπιν, την αναφορά ενεργειών του Καπετάνιου του Καταδρομικού «Shropshire» που αποστέλλεται «εν πλω» στον Διοικητή της Α΄ Ναυτικής Μοίρας, ο οποίος στις 6 Νοεμβρίου ευρίσκετο στο πολεμικό «London». Τέλος, ένα απόσπασμα μιας δεύτερης αναφοράς του Καπετάνιου του «London», ο οποίος λεπτομερώς αναφέρει για την κατανομή των εξορίστων στα εμπορικά πλοία για τη μεταφορά τους στους χώρους εξορίας.

Απόσπασμα από την αναφορά από το Καταδρομικό «London» στις 27 Οκτωβρίου 1931 για τους εξόριστους Έλληνες της Κύπρου.

«Καταδρομικό «London»

εν Λάρνακι 27 Οκτωβρίου, 1931

Προς τον Αντιναύαρχο,

Διοικητή της Α΄ Ναυτικής Μοίρας

Κύριε,

Λαμβάνω την τιμή να αναφέρω τις ακόλουθες ενέργειες του καταδρομικού «London» από την ώρα της άφιξής του στη Λάρνακα μέχρι τις 09.00 την Τρίτη, 27 Οκτωβρίου, 1931.

1. Το Καταδρομικό «London» έφθασε στη Λάρνακα στις 10.30 της 23ης Οκτωβρίου, και έμεινε υπό ατμόν 12 κόμβων με προθεσμία μιας ώρας, συμφωνά με τις διαταγές σας. [...]

24 Οκτωβρίου

1. Στις 04.55 της 24ης Οκτωβρίου, οι Θεοφάνης Θεοδότου, Δικηγόρος, Θεοφάνης Τσαγκαρίδης, Έμπορος, Θεόδωρος Κολοκασίδης, Οδοντίατρος, Γεώργιος Χατζηπαύλου, Δικηγόρος, και Διονύσιος Κυκκώτης, Οικονόμος, όλοι εκ Λευκωσίας, έφθασαν στην πόλη, υπό αστυνομική συνοδεία, με φορτηγό από τη Λευκωσία. Αυτοί οι άνθρωποι συνελήφθησαν προς απέλαση με διάταγμα του Κυβερνήτη, και έγιναν δεκτοί στο πλοίο για κράτηση.
2. Οι κρατούμενοι είναι ακόμη στο πλοίο και δεν παρουσίασαν προβλήματα. Ρούχα και χρήματα στάλθηκαν σ' αυτούς από την ξηρά, και τους δόθηκαν αφού ερευνήθηκαν. Λήφθηκαν φωτογραφίες τους και στάλθηκαν στον Αστυνόμο, σύμφωνα με παράκλησή του. [...]

Έχω την τιμή να είμαι,

Κύριε,

Ευπειθής υμών Θεράπων,

Ο Καπετάνιος».

Αναφορά ενεργειών από τον Καπετάνιο του Καταδρομικού «Shropshire» για τη μεταφορά του Μητροπολίτη Νικόδημου Μυλωνά και του Αρχιμανδρίτη Διονυσίου Κυκκώτη, και την επιβίβασή τους στο ατμόπλοιο «Thurso».

«Καταδρομικό «Shropshire» εν πλω (Γεωγρ. Πλάτος 34ο 34 1/2' Β. Γεωγρ. Μήκος 33ο 06' Α.)

Προς τον Αντιναύαρχο, Διοικητή της Α΄ Ναυτικής Μοίρας, Καταδρομικό «London»

6 Νοεμβρίου, 1931.

Κύριε,

Λαμβάνω την τιμή να υποβάλω την ακόλουθη αναφορά των ενεργειών μου, από την Τρίτη, 27 Οκτωβρίου, μέχρι τις 19.45 της Παρασκευής 6 Νοεμβρίου, 1931. [...]

Δευτέρα, 2 Νοεμβρίου.

[...] 28. Λήφθηκαν οδηγίες από τον Αντιναύαρχο, Διοικητή της Α΄ Ναυτικής Μοίρας Καταδρομικών ότι δυο απελαθέντες, ένας από τη Λευκωσία και ένας από το καταδρομικό «London», θα στέλνονταν οδικώς στη Λεμεσό, και μαζί με έναν απελαθέντα από το «Shropshire» θα τοποθετούνταν από την Αστυνομία στο ατμόπλοιο «Thurso» για απέλαση. Μια περίπολος Βασιλικών Πεζοναυτών τοποθετήθηκε στον δρόμο της Λευκωσίας στις 18.00, για να σταματήσει όλα τα αυτοκίνητα μέχρι την επιβίβαση των απελαθέντων.

29. Στις 20.10 δυο απελαθέντες, ο Μακάριος, Μητροπολίτης Κυρήνειας, και ένας ιερέας, ο Διονύσιος Κυκκώτης, μεταφέρθηκαν στο «Shropshire» με αστυνομική συνοδεία και μαζί με τον Νικόδημο Μυλωνά, Μητροπολίτη Κιτίου, τοποθετήθηκαν από την Αστυνομία στο ατμόπλοιο «Thurso». Το ατμόπλοιο «Thurso» απέπλευσε στις 20.50. [...]

Λαμβάνω την τιμή να είμαι,

Κύριε,

Ευπειθής υμών Θεράπων,

Ο Καπετάνιος».

Αναφορά του Καπετάνιου του Καταδρομικού «London» προς τον Αντιναύαρχο Διοικητή της Α΄ Ναυτικής Μοίρας

«Καταδρομικό «London» εν Λάρνακι 7 Νοεμβρίου 1931.

Προς τον Αντιναύαρχο της Α΄ Ναυτικής Μοίρας

Κύριε

Συνεχίζοντας το υπ’ αρ. 191 της 27ης Οκτωβρίου 1931 λαμβάνω την τιμή να αναφέρω τις παρακάτω ενέργειες του Καταδρομικού «London».

27 Οκτωβρίου

1. Στις 19.30 ο αστυνόμος Λάρνακας επιβιβάστηκε και διάβασε τις διαταγές απέλασης στους πέντε κρατούμενους

3 Νοεμβρίου

1. Στις 19.15 ο Αστυνόμος Λάρνακος επιβιβάσθηκε και πήρε τον Διονύσιο Κυκκώτη, Πρωθιερέα με συνοδεία για μεταφορά στη Λεμεσό για αποβίβαση.

Έχω την τιμήν να αναφέρω,

Κύριε,

Ευπειθής υμών θεράπων,

Ο Καπετάνιος».