Από τις «δικοινοτικές ταραχές» στις «πολυκοινοτικές ταραχές»;

Δεν υπάρχει, κατά τη γνώμη μου, νόημα και λόγος να ερευνούμε την Ιστορία και να καταγράφουμε γεγονότα του παρελθόντος, αν αυτά δεν χρησιμεύουν ως διδαχθέντα μαθήματα για το σήμερα. Αν γράφουμε ιστορία μόνο και μόνο για να την διαβάζουν αυτοί που γουστάρουν να ψυχαγωγούνται βυθιζόμενοι νοσταλγικά σε παλιούς κόσμους, τότε είμαστε απλώς παροχείς μορφών «intellectual» ψυχαγωγίας για ελάχιστους «μερακλήδες» καταναλωτές του είδους, και η δουλειά μας είναι ένα ακριβό και, χρονοβόρο στην παραγωγή και την κατανάλωση, είδος «infotainment». Αυτό το κείμενο γράφεται με σκοπό να αναδείξει κάποιες ομοιότητες με το πρόσφατο κυπριακό παρελθόν, με στόχο, βεβαίως, να μην επαναληφθεί ως μακάβρια φάρσα, αλλά για να τεθεί κάτω ως σενάριο που πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί.

Την ώρα που σύρονται οι γραμμές αυτές, σκάει η εξής είδηση στον «Ρεπόρτερ» (05/05/2022): Αλλοδαπός υπό την επήρεια αλκοόλ προκαλούσε οχληρία σε λεωφορείο και κτύπησε και τραυμάτισε αστυνομικό που επενέβη και προσπάθησε να τον κατεβάσει. Στη συνέχεια, «μεγάλος αριθμός αλλοδαπών προπηλάκισε το συγκεκριμένο λεωφορείο, χωρίς να το αφήνουν να προχωρήσει τη διαδρομή του» και ενισχύσεις της Αστυνομίας «διέλυσαν τον όχλο» και φόρεσαν χειροπέδες στον δράστη.

Την ίδια μέρα, ένα βίντεο που κυκλοφόρησε ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ), έδειχνε μια μεγάλη ομάδα λαθρομεταναστών, μέσα στη νύχτα, που κατά τα φαινόμενα πέρασαν από τα κατεχόμενα, να προσεγγίζουν οικία στην Περιστερώνα, με τον Κύπριο ιδιοκτήτη να τους διώχνει κακήν-κακώς, και αυτοί να αλλάζουν ρότα και να συνεχίζουν την πορεία τους μέσα στο χωριό.

Ο τίτλος του παρόντος άρθρου ήταν ήδη έτοιμος όταν κυκλοφόρησαν τα πιο πάνω νέα. Τα τελευταία 2 χρόνια, συνέβησαν πολλά ανησυχητικά περιστατικά που συνδέονται με τη μετανάστευση. Μαχαιρώματα, καβγάδες, κροτίδες σε τζαμιά. Οδός Ρηγαίνης και Ακρόπολη στη Λευκωσία, Μόλος Λεμεσού, Φοινικούδες στη Λάρνακα, Πουρνάρα, Γαλλική Πρεσβεία, Χλώρακα και πάει λέγοντας. Μόνο για το 2020, μπορεί κάποιος να ανατρέξει στο ένθετο «Ανασκόπηση 2020» της «Σημερινής» για να πάρει μια γεύση αυτής της κλιμάκωσης. Και, βεβαίως, υπάρχουν και τα όσα παρουσιάστηκαν αυτήν την εβδομάδα στην Ad Hoc Κοινοβουλευτική Επιτροπή για τη Μελέτη του Δημογραφικού Προβλήματος.

«Δικοινοτικές Ταραχές»

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Δεκεμβρίου 1963, μια αστυνομική περίπολος ανέκοψε για έλεγχο ένα αυτοκίνητο με Τουρκοκυπρίους, οι οποίοι θεωρούνταν «άνθρωποι της νύχτας». Οι πληροφορίες των Αρχών ασφαλείας ανέφεραν πως διακινούνταν όπλα της ΤΜΤ. Το συμβάν κατέληξε σε ανταλλαγή πυρών με τον όχλο, που εν τω μεταξύ είχε μαζευτεί, και απειλούσε τους δύο αστυνομικούς, με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο Τουρκοκυπρίων και τον τραυματισμό ενός Ελληνοκύπριου αστυνομικού. Τα υπόλοιπα είναι, καθώς λένε, Ιστορία. Ένα «αστυνομικής φύσεως» συμβάν εξελίχθηκε και γιγαντώθηκε, για να φτάσουμε μέχρι και τους τουρκικούς βομβαρδισμούς στην Τηλλυρία τον Αύγουστο του 1964. Χαράχθηκε, εν τω μεταξύ, η πρωτοδιχοτομική «Πράσινη Γραμμή» στη Λευκωσία και δημιουργήθηκαν οι τουρκοκυπριακοί θύλακες, «θεσμικοί» προπομποί του ψευδοκράτους.

Τα «Ματωμένα Χριστούγεννα» του 1963 δεν ήταν όμως κεραυνός εν αιθρία. Κυκλοφορούσαν φήμες πως τα Χριστούγεννα εκείνου του χρόνου, Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές θα διενεργούσαν βομβιστικές επιθέσεις σε εκκλησίες. Είχαν προηγηθεί πολλά άλλα γεγονότα. Οι σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων ήταν ήδη δηλητηριασμένες, ενώ αναφέρονται καβγάδες, εισαγωγές όπλων, εμπρηστική ρητορική στον Τύπο και προβοκάτσιες, όπως αυτές στα τζαμιά Bayraktar-Omeriye στις 25 Μαρτίου 1962, και η μετέπειτα δολοφονία των δύο Τουρκοκύπριων δημοσιογράφων της «Cumhurriyet».

Το σήμερα σαφώς δεν είναι το ίδιο με το τότε. Όμως η μισή Κύπρος είναι ήδη υπό κατοχήν, και τυχόν αποσταθεροποιητικές ενέργειες πρέπει να προληφθούν πάση θυσία, γιατί δεν γνωρίζουμε τι θα τις ακολουθήσει...

«Πολυκοινοτικές ταραχές»;

Τα τελευταία χρόνια έχουμε μαζική λαθρομετανάστευση στις ελεύθερες περιοχές μέσω Τουρκίας. Αυτό που κάποτε ήταν «θεωρία συνωμοσίας» και «ακραία ρητορική» είναι τώρα κρατική αγωνία, που εκφράζεται από τα πιο επίσημα κυβερνητικά χείλη, μέχρι και αυτά του ίδιου του Προέδρου της Δημοκρατίας. Και όσο αυξάνονται οι παράνομες λαθρομεταναστευτικές ροές, τόσο αυξάνεται και η ανασφάλεια, η ένταση και το αίσθημα αδικίας που νιώθουν οι Κύπριοι πολίτες. Δικαιολογημένα ή όχι, αυτό το συναίσθημα είναι ένα κοινωνικό δεδομένο, και πρέπει να αντιμετωπίζεται με τη δέουσα σοβαρότητα, καθώς αποτελεί μιαν από τις μεταβλητές που οξύνουν ή εκτονώνουν την κατάσταση. Αφ’ ενός γιατί αυξάνεται η καχυποψία στη βάση της κοινωνίας, αφ’ ετέρου διότι μειώνεται η εμπιστοσύνη προς τους κρατικούς θεσμούς ως παρόχους όλων των μορφών ασφάλειας.

Μέχρι πρόσφατα, οι πλείστοι από τους καβγάδες, τα μαχαιρώματα και τις δολοφονίες αφορούσαν αλλοδαπούς, και δράστες και θύματα. Ωστόσο, τρία πρόσφατα συμβάντα (από αυτά που δημοσιεύθηκαν μεταξύ Απριλίου-Μαΐου 2022), αποτελούν προμηνύματα που θα πρέπει να προβληματίσουν πάρα πολύ σοβαρά. Το ένα είναι το περιστατικό στην Έμπα της Πάφου, όπου μετανάστες καβγάδισαν με Κύπριους, και κατά τις δημοσιογραφικές αναφορές, ένας έβγαλε κυνηγετικό τυφέκιο. Το δεύτερο, είναι τα όσα λέχθηκαν για το Περιφερειακό Γυμνάσιο Κοκκινοτριμιθιάς και το ότι ένας αλλοδαπός μαθητής σχεδίαζε ένοπλη επίθεση στο σχολείο. Και το τρίτο, είναι ο τραυματισμός του Κύπριου αστυνομικού από αλλοδαπούς και η οχλαγωγία με το λεωφορείο στη Λήδρας. Και αυτά είναι περιστατικά που έχουν δημοσιευθεί. Υπάρχουν αμέτρητες αναφορές, των οποίων είμαστε γνώστες, που δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, αλλά ας αρκεστούμε σε αυτά.

Tι θα γίνει αν -ο μη γένοιτο!- θρηνήσουμε νεκρό, είτε Κύπριο είτε αλλοδαπό; Τι θα γίνει αν προκληθούν γεγονότα εκδίκησης και αντεκδίκησης; Τι θα γίνει αν κλιμακωθούν συμβάντα με μεγάλες ομάδες λαθρομεταναστών, οι οποίοι αντιδρούν και ως αποτέλεσμα φτώχιας, πενίας, απόγνωσης ή αισθήματος εξαπάτησης; Τι θα γίνει αν αρχίσουν να αντιδρούν σπασμωδικά, οργισμένα και εκδικητικά Κύπριοι Έλληνες που νιώθουν ότι πνίγονται ή απειλούνται; Είμαστε έτοιμοι για ένα τέτοιο σενάριο; Το ερώτημα που αναφύεται σήμερα είναι: Μπορούν τέτοια συμβάντα -οργανωμένα ή όχι, τυχαία ή προβοκατόρικα- να προκαλέσουν «πολυκοινοτικές ταραχές»; Το κράτος και η κοινωνία οφείλουν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά (resilience) τους.

Δίλημμα Ασφαλείας & υβριδική απειλή

Τον Δεκέμβριο του 1963 το «δίλημμα ασφαλείας» για την κυβέρνηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ήταν το εξής: Ήταν γνωστή η εισαγωγή όπλων από την Τουρκία για την ΤΜΤ και οι αποσταθεροποιητικές ενέργειες των Τουρκοκυπρίων, μέσα σε ένα κλίμα καχυποψίας, τόσο διακοινοτικής, όσο και ενδοκοινοτικής. Η παράνομη διακίνηση τουρκικού οπλισμού έπρεπε να ελεγχθεί, καθώς αποτελούσε υπαρξιακό πρόβλημα για τους Κύπριους Έλληνες. Αν όμως γινόταν κάτι τέτοιο, τότε θα παρουσιαζόταν ως «ρατσιστική αστυνομική καταστολή» από πλευράς των Κυπρίων Ελλήνων κατά των Κυπρίων Τούρκων, και έτσι ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία να «δικαιολογηθεί» η τουρκοκυπριακή ηγεσία να αμυνθεί, και η Τουρκία να την προστατέψει.

Τι συμβαίνει τα τελευταία δέκα -τουλάχιστον- χρόνια; Μόνο από ανοικτές πηγές, γνωρίζουμε ότι η Τουρκία, είτε με ανοχή είτε με ενθάρρυνση είτε οργανωμένα, εργαλειοποιεί τις μεταναστευτικές ροές και διοχετεύει μέσω της Γραμμής Κατάπαυσης του Πυρός λαθρομετανάστες από περιοχές της Συρίας, όπου η ίδια δημιούργησε και συντήρησε παραστρατιωτικούς σχηματισμούς, αλλά και περιοχές της Αφρικής, όπου έχει έντονο γεωπολιτικό αποτύπωμα, όπως η Σομαλία. Γνωρίζουμε, όπως ανέφερε και στις 05/05/2022 στο ΡΙΚ ο ΥΠΕΣ, ότι υπάρχει κατάχρηση των διαδικασιών ασύλου και του συστήματος Σένγκεν, με αποτέλεσμα όσοι έρχονται από τα κατεχόμενα να εγκλωβίζονται στις ελεύθερες περιοχές. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φαίνεται να δείχνει την απαραίτητη κατανόηση για διαφοροποίηση των διαδικασιών αυτών για αποσυμφόρηση της ΚΔ. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει άνοδος της εγκληματικότητας και γνωρίζουμε πως οι αριθμοί, μόνο των αιτούντων άσυλο, έχει φθάσει -σύμφωνα με το ΥΠΕΣ- το 5% επί του συνόλου του πληθυσμού των ελεύθερων περιοχών. Γνωρίζουμε, πως στα κατεχόμενα -σύμφωνα με το ΥΠΕΞ- εδώ και χρόνια οι Τούρκοι έποικοι υπολογίζονται μέχρι και στους 160.000 και οι Τουρκοκύπριοι στους 89.000, έξω οι 35.000 τόσοι Τούρκοι στρατιώτες και αξιωματικοί. Άρα, αναλογιζόμαστε πως οι ρυθμοί ενδεχομένως να καταστήσουν τους Κύπριους Έλληνες τη μεγαλύτερη, ίσως, συμπαγή πληθυσμιακή ομάδα στο νησί (προς το παρόν), αλλά όχι κατ’ ανάγκην την πλειοψηφούσα έναντι όλων των υπολοίπων μαζί.

Δεν χρειάζεται καν να υπάρχουν οργανωμένοι πράκτορες της Τουρκίας που θα προκαλέσουν ή θα υποκινήσουν ή θα ενθαρρύνουν επεισόδια και συμπλοκές (με ή χωρίς πληροφοριακές επιχειρήσεις μέσω ΜΚΔ), με στόχο την αποσταθεροποίηση των ελεύθερων περιοχών της Κύπρου. Βεβαίως, δεν μας εγγυάται κανείς πως μέσα σε αυτούς τους αριθμούς δεν υπάρχουν πράκτορες ή «εν υπνώσει πυρήνες» (“sleeping cells”), καθώς πολλοί δεν φέρουν έγγραφα και δεν μπορεί να εξακριβωθεί ποιοι είναι και ποιο το παρελθόν τους, ούτε καν η ηλικία τους.

Η δημογραφική υπερχείλιση, η αυξανόμενη εγκληματικότητα και η επιθετική εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από την Τουρκία συνιστά από μόνη της μια par excellence υβριδική απειλή, τόσο για την εθνική ασφάλεια όσο και για τη δημόσια τάξη. Άρα προκύπτει ένα «δίλημμα ασφαλείας» για τον τρόπο αντιμετώπισής της, ένας γόρδιος δεσμός, ο οποίος όμως πρέπει να λυθεί ή να κοπεί, χωρίς η Κύπρος να χάσει το ηθικό της πλεονέκτημα, στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας και της χριστιανικής μεγαλοψυχίας.

Περί δρακόντειων Υπουργικών Διαταγμάτων ρητορικό επίμετρο

Η παγκόσμια ιστορία με τον κορωνοϊό, τους εμβολιασμούς και τα λόκνταουν έχει -τουλάχιστον προς το παρόν- κλείσει. Ζήσαμε πρωτόγνωρα και πρωτάκουστα πράματα. Από τη μια μέρα στην άλλη, μέσω Διαταγμάτων, επιβλήθηκαν ολικές απαγορεύσεις και εξοντωτικά πρόστιμα. Ο Υπουργός Υγείας έγινε παντοδύναμος, με ανεπανάληπτες υπερεξουσίες. Και όλα αυτά με τις ευλογίες της ΕΕ, που ενθάρρυνε τέτοια μέτρα, παρά τις τεράστιες ενστάσεις και αμφιβολίες για την όποια τελική αποτελεσματικότητά τους (κρίνοντας με μια απλή αντιπαραβολή των επίσημων στατιστικών με τα κατά καιρούς δρακόντεια μέτρα).

Ζήσαμε την αστυνόμευση με βάση τον Περί Λοιμοκαθάρσεως νόμο. Το κράτος έδειξε τη σιδηρά πυγμή του στους ίδιους τους φορολογούμενους πολίτες του: Πρόστιμα σε υπαλλήλους φούρνων γιατί κρέμονταν λίγο τα ρουθούνια από τη μάσκα τους, πρόστιμα σε μικρομεσαίους γιατί είχαν δύο πελάτες περισσότερους από τα προβλεπόμενα τετραγωνικά, πρόστιμα σε ανεμβολίαστους γιατί έκατσαν σε καρέκλα να πιουν ένα καφέ, πρόστιμα και Αίαντας σε διαδηλωτές πάσης πολιτικής φύσεως, πρόστιμα σε οδηγούς γιατί κυκλοφορούσαν δυο ώρες μετά το λόκνταουν σε άδειους δρόμους, πρόστιμα σε κέντρα γιατί οι θαμώνες λικνίζονταν. Οι Κύπριοι πολίτες, ως σταμπαρισμένα ζώα, χρειαζόντουσαν ψηφιακό κωδικό QR και «safepass» για να αγοράσουν είδη πρώτης ανάγκης...

Πώς συνδέεται τώρα αυτό με τη λαθρομετανάστευση; Ρητορικό το ερώτημα, αλλά σε ένα τέτοιο υπαρξιακό και πολυεπίπεδο θέμα για τον Κυπριακό Ελληνισμό, όπως το λαθρομεταναστευτικό, πού είναι τα Διατάγματα των Υπουργείων Εσωτερικών και Υπουργείων Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης; Αν έγινε για τον κορωνοϊό, γιατί δεν μπορεί το Υπουργικό, μέσω Διαταγμάτων, να αναστείλει προσωρινά, και για όσο χρειαστεί, το δικαίωμα υποβολής αίτησης πολιτικού ασύλου, αφού εμφανώς γίνεται εργαλειοποίηση και κατάχρησή του σε βιομηχανική, μαζική κλίμακα, με αρνητικές επιδράσεις σε δημογραφία, κοινωνική συνοχή, εθνική ασφάλεια και δημόσια τάξη;

Πού είναι τα εξοντωτικά πρόστιμα στους λαθροδιακινητές; Στους δικηγόρους και στους «επαγγελματίες ανθρωπιστές» enablers αυτής της απαράδεκτης και εφιαλτικής κατάστασης που ζούμε τόσα χρόνια; Σε όσους ενοικιάζουν παράνομα καταλύματα; Σε όσους εργοδοτούν παράνομα λαθρομετανάστες ως νεο-σκλάβους; Πού είναι οι διαδικασίες άμεσης απέλασης; Πού είναι η μηδενική ανοχή σε ανθρώπους που δήθεν θέλουν να ενσωματωθούν στην Κύπρο και στην ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά επιδίδονται σε παράνομες, παραβατικές και εγκληματικές συμπεριφορές;

Δεν λέω ότι πρέπει κατ’ ανάγκην να γίνει κάτι με αυτόν τον τρόπο. Απλώς υπογραμμίζω την ασυνέπεια των υπερεθνικών οργανισμών που υποβάλλουν στα κράτη πολιτικές «για το καλό τους». Έστω και την υστάτη, λοιπόν, έστω και στο παρά πέντε, πρέπει επιτέλους να υπάρξει διυπηρεσιακή συνεργασία, και να αγχωθούν επαρκώς όλα τα Υπουργεία και οι συναφείς υπηρεσίες και όχι μόνο το Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό το πρόβλημα είναι οριζόντιο. Σε περίπτωση φασαριών ή και θερμού επεισοδίου, πέραν των όσων θα γίνονται στην Προκεχωρημένη Γραμμή Άμυνας, η ύπαρξη μεγάλων πληθυσμών -κυρίως ισλαμικών- θα αποτελέσει σοβαρή πρόκληση για την Εθνοφυλακή, την Πολιτική Άμυνα, την Αστυνομία, ακόμη και την Πυροσβεστική και τα Νοσοκομεία.

* Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 08/05/2022, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)