Ο J. Callaghan, οι 8.500 Τ/κ στη Bάση Ακρωτηρίου, ο Π. Δημητρίου και τα «ηττημένα μυαλά»

Το 1975, στις ενδοκοινοτικές συνομιλίες που είχαν επαναρχίσει με πρωταγωνιστές τους Γλ. Κληρίδη και Ρ. Ντενκτάς, ο τελευταίος αρνήθηκε να συζητήσει την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους, επιμένοντας ότι το θέμα τους ήταν «πολιτικό», παρά ανθρωπιστικό. Απαίτησε από τη Βρετανία (όπως και η Τουρκία επισταμένα από τον Σεπτέμβριο του 1974) να στείλει στην Τουρκία όλους τους Τουρκοκυπρίους (ακριβής αριθμός 8.500 σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα), που είχαν καταφύγει στη βρετανική Βάση Ακρωτηρίου. Και ξεκαθάρισε ότι αυτοί θα επέστρεφαν στη συνέχεια στα κατεχόμενα.

Τελικά, στις 15 Ιανουαρίου 1975, ο Εργατικός τότε Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, ο πολύς James Callaghan, αποφάσισε, μονομερώς, να δεχθεί το τουρκικό αίτημα και σε συνεργασία με τους Τούρκους τούς έστειλε αεροπορικώς στην Τουρκία (Άδανα) (με τουρκικά αεροπλάνα). Γνωρίζοντας ότι παραβίαζε τις πρόνοιες της Συμφωνίας Εγκαθίδρυσης σε σχέση με τη χρήση των Βρετανικών Βάσεων και όχι μόνο. Με το ενσυνείδητο περιπαίξιμο προς τους Έλληνες ότι τάχα η Τουρκία θα απαντούσε με κάποια ενέργεια καλής θέλησης για τους πρόσφυγες... Στις 16 Ιανουαρίου 1975 έγιναν οι διευθετήσεις από το Ακρωτήρι προς Άδανα για τη μετάβασή τους, κατ’ αρχάς περί τους 300 ημερησίως, αυξάνοντάς τους εν τω μεταξύ σε 450 ημερησίως...

Ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων

Στις 16 Ιανουαρίου 1975 η Βουλή των Αντιπροσώπων με ομόφωνο ψήφισμά της καταδίκασε με αγανάκτηση την πρόθεση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να ενεργήσει, σε συμπαιγνία με τους Τούρκους κατακτητές, για τη μεταφορά των Τουρκοκυπρίων από το νότιο μέρος της νήσου στο βόρειο μέρος αυτής, μέσω Τουρκίας, με σκοπό να υφαρπάξουν τις περιουσίες των Ελλήνων εκτοπισμένων, για αλλαγή της δημογραφικής σύνδεσης ορισμένων περιοχών και υλοποίηση του σχεδίου διχοτόμησης, ενώ, σύμφωνα με τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης 16.8.1960, το ΗΒ, ως εγγυήτρια δύναμη, είχε αναλάβει την υποχρέωση να εμποδίσει οιανδήποτε διχοτομική λύση... Προειδοποίησε τη βρετανική κυβέρνηση ότι είναι αδιανόητο να διατηρεί και να απολαμβάνει τη χρήση των Βάσεων και τις διευκολύνσεις που χαίρει σε ένα κυρίαρχο, ενιαίο ανεξάρτητο κράτος, εφόσον υποστηρίζει διχοτομικές λύσεις, επομένως παραβιάζει το ενιαίο, ανεξάρτητο, κυρίαρχο κράτος που εγγυήθηκε.

Το ψήφισμα κοινοποιήθηκε στον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία S.J.L. Oliver στις 23.1.1975 από τον τότε Πρόεδρο της Βουλής, μ. Τάσσο Παπαδόπουλο.

Η κακοήθεια του James Callaghan

Ο Callaghan, όμως, από τις 21 Δεκεμβρίου 1974 είχε ενημερώσει για τη ΜΟΝΟΜΕΡΗ του απόφαση τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Δρα Henry Kissinger. «...Αντιλαμβάνομαι (του έγραψε) ότι αυτό δεν θα αρέσει στους Έλληνες και ίσως να τους κάνει πιο αδιάλλακτους, ειδικά και εφόσον θα τους αφαιρούμε ένα από τα όπλα στη διάθεσή τους να προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν κάποιες παραχωρήσεις για τους εκτοπισμένους... Θα στείλω μήνυμα του Μακαρίου και του Μπίτσιου (Έλληνα ΥΠΕΞ) ζητώντας τους να κάνουν σίγουρον όπως το θέμα των προσφύγων συζητηθεί επειγόντως με τους Κληρίδη/Ντενκτάς και, αν δεν συμφωνήσουν σε ένα σταδιακό πρόγραμμα, δεν μπορούμε να αναβάλουμε την απόφαση πέραν των 14 ημερών, θα προχωρήσουμε εμείς (Βρετανοί) με τους Τούρκους εντός του επόμενου μήνα... να τους στείλουμε. Θα διαβεβαιώσω τους Ελληνοκυπρίους ότι αναμένω από τον Εsenbel (Τούρκος ΥΠΕΞ) να προβεί σε παράλληλη καλή θέληση σε σχέση με τους Ελληνοκύπριους πρόσφυγες...».

Αργότερα, ο Roy Hattersley, τότε υφυπουργός στο Φόρεϊν Όφις, δικαιολόγησε την «πράξη» τους στη Βουλή των Κοινοτήτων λέγοντας πως «ήλπιζαν ότι η πράξη συμπόνιας και ανθρωπισμού από πλευράς τους θα τύγχανε ανταπόκρισης από τους Τούρκους στον βορρά, αλλά αντίθετα δεν έτυχε» (Ιστορίες για αγρίους)!

Διαμαρτυρίες Ελλήνων σ’ όλην την Κύπρο

Στο Τρόοδος 300 διαμαρτυρόμενοι νεαροί αναποδογύρισαν δύο αυτοκίνητα land-rover και τραυματίστηκαν δύο παιδιά. Στη Δεκέλεια επίσης διαμαρτυρήθηκαν μαθητόπαιδα, όπως και στη Λευκωσία... Αλλά το χειρότερο περιστατικό έλαβεν χώραν στη Βάση Ακρωτηρίου, όταν ένα πλήθος 500 και πλέον διαδηλωτών έφθασαν στην είσοδο της Βάσης. Προσωπικό της ΡΑΦ τούς επιτέθηκε και έκανε χρήση αερίου CS. Οι διαδηλωτές κατάφεραν να πάρουν το έλεγχο της εισόδου. Έφθασαν περαιτέρω στρατιωτικές ενισχύσεις, χρησιμοποίησαν περισσότερο CS gas, αλλά δεν κατάφεραν να διαλύσουν το πλήθος. Στις 15.10 πλησίασαν τέσσερα οχήματα από το βρετανικό απόσπασμα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ (δύο τεθωρακισμένα, ένα υπηρεσιακό αυτοκίνητο και ένα land-rover). Το υπηρεσιακό αυτοκίνητο και το ένα από τα τεθωρακισμένα κατάφεραν και πέρασαν, αλλά το δεύτερο κτύπησε διαδηλωτή και πέρασε από πάνω του με τον ένα τροχό… Ήταν ένα αγόρι 18 ετών, προσφυγόπουλο από την Αμμόχωστο, που γλίτωσε από τους Τούρκους και διέμενε στη Λεμεσό. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Ακρωτηρίου, αλλά πέθανε στις 15.30... Σύνολο 10 υπηρεσιακά αυτοκίνητα κάηκαν... (από βρετανικό έγγραφο, 17.1.1975).

Ο δολοφονηθείς ήταν ο Πανίκος Δημητρίου, 17 ½ ετών, από τον Άγιο Μέμνονα Αμμοχώστου, τελειόφοιτος του Λανιτείου Γυμνασίου Λεμεσού - όντας πρόσφυγας από την Αμμόχωστο, έκανε τον τελευταίο του χρόνο στο Λανίτειο.

Δικηγόρος στη θανατική ανάκριση σε δικαστήριο των Βρετ. Βάσεων αντιπροσωπεύοντας την οικογένεια του Π. Δημητρίου ήταν ο νυν Πρόεδρος της ΚΔ, Νίκος Αναστασιάδης. Για τον μ. Πανίκο Δημητρίου έγραψε ο αγαπητός πρώην συνάδελφος Φίλιππος Στυλιανού (Ευχαριστώ τον αγαπητό Λάζαρο Μαύρο για τις επιπρόσθετες πληροφορίες).

Στις 21 Ιανουαρίου 1975 ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της ΚΔ στον ΟΗΕ, μ. Ζήνωνας Ρωσσίδης, κατέθεσε δριμεία επιστολή, ημερ. 20.1.1975, η οποία κυκλοφόρησε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ως επίσημο έγγραφο, καταγγέλλοντας τους Βρετανούς ότι υπέκυψαν στις τουρκικές αξιώσεις, ως κατάφωρη παραβίαση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ, του Διεθνούς Δικαίου, της Σύμβασης της Γενεύης του 1949 και της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960...

Η αιώνια διγλωσσία των δικών μας «ηττημένων μυαλών»

Στα παρασκήνια, όμως, σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα, βρίσκουμε ότι, παρόλες τις διαμαρτυρίες, τον τραγικό θάνατο του νεαρού Π. Δημητρίου, το ΟΜΟΦΩΝΟ ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων, η ηγεσία της ΚΔ συνθηκολογούσε με την βρετανική απόφαση πριν ακόμα ο μ. Ζήνωνας Ρωσσίδης καταθέσει την καταγγελία του στο Σ.Α.!

Στις 15 Ιανουαρίου 1975, ο Υπ. Εξωτερικών Ιωάννης Χριστοφίδης κάλεσε τον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή να του παραπονεθεί για την απόφαση μεταφοράς των Τουρκοκυπρίων από τη Βάση Ακρωτηρίου. Έγραψε ο κ. Oliver σε τηλεγράφημά του προς το Φόρεϊν Όφις,16.1.1975: «... Μετά από ένα σκληρό ξεκίνημα ο Χριστοφίδης ήταν φιλικός, φοβόταν δυναμική αντίδραση από τον λαό. Συζητώντας πώς να ελαχιστοποιήσουμε τις αντιδράσεις, τρία σημεία λέχθηκαν: 1) Επείγουσα ανάγκη μιας τουρκικής χειρονομίας και, το σημαντικό, να φαίνεται ότι εργαζόμαστε πάνω σ’ αυτήν, μια χειρονομία θα εξουδετέρωνε κάθε αντίδραση. 2) Ανάγκη για ταχεία δράση: Αμφότεροι, Μακάριος και Κληρίδης, με συμβούλευσαν η κίνηση (μεταφορά Τουρκοκυπρίων προς Τουρκία) να ολοκληρωθεί όσο γρήγορα μπορούσε... 3) Μια ευνοϊκή ανταπόκριση στο αίτημα της ΚΚ (εννοείται για τα οφειλόμενα χρέη για τις διευκολύνσεις), τουλάχιστον ως προκαταρκτική οικονομική βοήθεια. Ο Χριστοφίδης πιστεύει ότι αυτό θα βοηθήσει να εξουδετερωθεί η αντίδραση... εφόσον το θέμα εδώ είναι οι Βρετανικές Βάσεις...».

Την ίδια μέρα, 16.1.1975, σε δεύτερο τηλεγράφημά του προς το Φόρεϊν Όφις, ο Βρετανός ΄Υπ. Αρμοστής επανέλαβε μεταξύ άλλων:

«...Συζητώντας χθες με αμφότερους Μακάριο και Κληρίδη για περιορισμό της ζημιάς εδώ, αμφότεροι με προέτρεψαν όπως η επιχείρηση, έτσι και αρχίσει, να ολοκληρωθεί όσο γρήγορα είναι δυνατό. Ο Κληρίδης προτιμά να ολοκληρωθεί σε ένα-δύο μέρες. Αμφότεροι Κληρίδης και Χριστοφίδης, στους οποίους έθεσα το θέμα, συμφώνησαν ότι η παρουσία τουρκικών πλοίων στον νότο θα ήταν προκλητική και να αποφευχθεί...».

Την ίδια μέρα (16.1.75), ο Callaghan ενημέρωνε τους Τούρκους μέσω του Βρετανού Πρέσβη στην Άγκυρα ότι δεχόταν όλες τις διευθετήσεις που πρότειναν οι Τούρκοι, και επιβεβαίωσε ότι δεν θα τους χρέωναν ούτε τέλη προσγείωσης!

Η συνέχεια στο επόμενο.