Η ακρίβεια «γονατίζει» την κοινωνία

Η ακρίβεια έχει αρχίσει να «λυγίζει» τα νοικοκυριά την ώρα που οι καταναλωτές βρίσκονται σε απόγνωση, βλέποντας τα εισοδήματά τους να ροκανίζονται από τις καθημερινές ανατιμήσεις.

Οι αυξήσεις στα ράφια των υπεραγορών αναμένεται να συνεχιστούν όλον τον Ιούνιο, με τον πληθωρισμό να ακολουθεί αυξητική πορεία καταγράφοντας για το μήνα Μάιο ποσοστό 9,1%, όταν τον Ιανουάριο κατέγραψε 5,4%. Την ίδια ώρα, η τιμή της αμόλυβδης σπάει κάθε ρεκόρ. Στις δύο Ιουνίου, ωστόσο, οι βουλευτές ομόφωνα στην Ολομέλεια της Βουλής ψήφισαν παράταση της μείωσης του φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα. Είναι όμως αρκετό, όταν η Ε.Ε. προχώρησε σ’ ένα έκτο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας; Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήρθε σαν τυφώνας, που στο πέρασμά του γκρέμισε την ελπίδα ανάκαμψης της οικονομίας μετά την κρίση που έφερε η πανδημία. Τα εγκλωβισμένα σιτηρά στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας εντείνουν τους φόβους για την παγκόσμια επισιτιστική κρίση που ελλοχεύει.

Ο πληθωρισμός πήρε την ανιούσα ξεπερνώντας κάθε πρόβλεψη

Συνέπεια των γεγονότων αυτών, οι αυξήσεις στα τρόφιμα και δη τα σιτηρά. Η αγωνία για την κάλυψη βασικών αναγκών από χιλιάδες νοικοκυριά κορυφώνεται και ο δείκτης τιμών καταναλωτή με ταξινόμηση ECOICOP για τον Μάιο του τρέχοντος έτους παρουσιάζει τρομακτικά μεγάλη αύξηση των τιμών σε βασικά αγαθά, συγκριτικά με τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους. Στον πίνακα που παρουσιάζουμε αναγράφονται σε ποσοστό οι αυξήσεις σε προϊόντα πρώτης ανάγκης για κάθε νοικοκυριό, συγκριτικά με τον πρώτο μήνα του έτους. Τις πρώτες θέσεις κατείχαν τα καύσιμα, η ενέργεια αλλά και τα καταλύματα.

Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριος Δρουσιώτης, επισήμανε ότι τα προϊόντα στα οποία, με βάση τη νομοθεσία, έχει δικαίωμα παρέμβασης το Υπουργείο Ενέργειας είναι το ψωμί, το γάλα, το νερό, ο καφές, ο ηλεκτρισμός αλλά και τα καύσιμα. To κύμα αυξήσεων μάλιστα θα συνεχίζεται όσο ανεβαίνουν και οι τιμές στα καύσιμα.

Οι αυξήσεις στα τρόφιμα ξεπερνούν το 12%. Οι τιμές στα καύσιμα και στα καταναλωτικά αγαθά πρώτης ανάγκης, σε συνδυασμό με την αύξηση της ανεργίας, που προκύπτει ενόψει της μείωσης της οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας, οδηγεί τους πολίτες στην απόγνωση. Η οικονομία, η οποία είχε περάσει και τις μεγάλες δυσκολίες στη διάρκεια δύο περιόδων περιοριστικών μέτρων, που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού, δέχεται τρανό χτύπημα χωρίς να υπάρχουν περιθώρια άμεσης ανάκαμψης.

Απαισιόδοξοι οι Κύπριοι καταναλωτές

Σύμφωνα με έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών Ελλάδος, οι Κύπριοι καταναλωτές κατέχουν τη δεύτερη θέση στην κατάταξη ως προς τους περισσότερο απαισιόδοξους καταναλωτές στην ΕΕ με επίπεδο δείκτη -35,4 με βάση την κίνηση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης τον Μάιο του 2022.

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να βρίσκεται σε εξέλιξη, οι αρνητικές επιδράσεις στις τιμές δεν προβλέπεται να υποχωρήσουν τους προσεχείς μήνες, ενώ θα συνεχιστούν οι πιέσεις στο πραγματικό εισόδημα.

Προσωρινά μέτρα στήριξης αντί καθοριστικών λύσεων

Το ΔΝΤ στην έκθεση Fiscal Policy for Mitigating the Social Impact of High Energy and Food Prices συνέστησε στις κυβερνήσεις όλου του κόσμου να προχωρήσουν σε στοχευμένα μέτρα για τους πιο ευάλωτους και φτωχούς πολίτες, με την Κυβέρνηση να εξαγγέλλει, την τελευταία εβδομάδα του Μαΐου, νέο πακέτο οικονομικής στήριξης της κοινωνίας με συνολική δαπάνη 103 εκ. ευρώ. Το πακέτο στήριξης προστέθηκε στο προηγούμενο πακέτο στήριξης για τις συνέπειες της πανδημίας, ύψους 192 εκ. ευρώ. Στο πακέτο περιλαμβάνονται 11 μέτρα για στήριξη ειδικά των ευάλωτων ομάδων, τα οποία χωρίζονται σε πέντε ενότητες.

Υπενθυμίζεται πως το πρώτο μέτρο αφορά στη στήριξη των συνταξιούχων, ενώ η δεύτερη ενότητα αφορά στη στήριξη των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, όπου και θα παραχωρηθεί εφάπαξ στοχευμένη στήριξη. Ανάμεσα στα μέτρα και η άμεση προκήρυξη σχεδίου επιδότησης των υπηρεσιών φροντίδας σε παιδιά ηλικίας ώς 4 ετών, για επιδότηση των διδάκτρων της φοίτησης σε βρεφονηπιακούς σταθμούς. Φυσικά δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από τα μέτρα η ενέργεια, τα καύσιμα, αλλά και η γεωργία και η κτηνοτροφία.

Ωστόσο, ο Υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, σε δηλώσεις του επισήμανε πως καμία Κυβέρνηση δεν μπορεί να σκοτώσει στη ρίζα της τον πληθωρισμό, καθώς η αύξηση της ρευστότητας στην αγορά, ενδεχομένως να ανατροφοδοτήσει τις πληθωριστικές πιέσεις στον φαύλο κύκλο των αυξήσεων. Έχει γίνει αντιληπτό πως στόχος της Κυβέρνησης είναι όπως τα όποια μέτρα να μην εκτροχιάσουν τα δημόσια οικονομικά και τον προϋπολογισμό και να μην ξεπερνούν τις δυνατότητες του κράτους. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο και δεν αφορά μόνο την Κύπρο.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται

Αν η οικονομική κρίση το 2013 είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της οικονομίας, με τα μέτρα λιτότητας που υιοθετήθηκαν να έχουν ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου και την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, μπορεί να κανείς να προβλέψει τι μέλλει γενέσθαι με τις σημερινές συνθήκες.

Παρά τις ουσιαστικές και σημαντικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορους τομείς, ο διαρθρωτικός χαρακτήρας απουσίαζε. Οι μεταρρυθμίσεις ήταν κυρίως διαχειριστικής φύσης, σε επίπεδο πολιτικής, χωρίς σημαντικές διαφοροποιήσεις στην αστική διοίκηση και γενικότερα το κυπριακό οικονομικό μοντέλο, το οποίο χρήζει αλλαγών.

Σε πολιτικό επίπεδο, η σημαντικότερη αλλαγή ήταν η αύξηση της απαξίωσης, της έλλειψης εμπιστοσύνης και της αποχής, πράγμα που φάνηκε και στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Αυτές οι τάσεις εκφράστηκαν τότε κυρίως με απάθεια και όχι με αντίδραση και κινητοποίηση ενάντια στις ισχύουσες πολιτικές πρακτικές, κάτι που αυτήν τη φορά φαίνεται να διαφοροποιείται.

Πέρα από την επιδείνωση της πολιτικής και συστημικής νομιμοποίησης, η περίοδος της κρίσης έχει αρνητικό αντίκτυπο και στον κοινωνικό ιστό και την οικονομική ευημερία.

Μετά το 2013 παρατηρήθηκε σημαντική υποτίμηση της εργασίας. Οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά μέσο όρο, τότε, περίπου 22%, με αποτέλεσμα την υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης στα επίπεδα που επικρατούσαν στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Ωστόσο, οι μισθοί δεν μειώθηκαν κατά τρόπο ομοιόμορφο σε όλους τους κλάδους και τις ομάδες εργατικού δυναμικού, μεγαλώνοντας την κοινωνική ανισότητα.

Σήμερα, με βάση τα συγκεκριμένα στοιχεία, αναμένεται μια επανάληψη στη μείωση των μισθών; Και αν ναι, τότε πως θα επιβιώσουν τα νοικοκυριά που ήδη νιώθουν τον κλοιό να στενεύει;

Η κοινωνία «βοά» για βοήθεια

Ο κοινωνιολόγος Νίκος Περιστιάνης, μιλώντας στη «Σημερινή», επισήμανε πως το φαινόμενο της ακρίβειας, σήμερα, έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές που μπορούμε να διακρίνουμε.

Το φαινόμενο της Παγκοσμιοποίησης, που για 30 με 40 χρόνια μεσουρανούσε ενώνοντας τον κόσμο με ένα σχεδόν πλανητικό οικονομικό σύστημα, δημιουργώντας αλληλεξαρτώμενες οικονομίες, ήρθε η ώρα να παρουσιάσει και το αρνητικό του πρόσωπο.

Χωρίς να αμφισβητεί κανείς, βέβαια, τις θετικές επιπτώσεις της Παγκοσμιοποίησης, που με όπλο της τον καταμερισμό εργασίας, ο οποίος πέρασε σε όλα τα επίπεδα της ζωής, ακόμη και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημιούργησε ταυτόχρονα ένα ντόμινο καλών ή κακών επιπτώσεων στα κράτη.

Στην προκειμένη περίπτωση, το ντόμινο των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία έφερε την ανατροπή, δημιουργώντας την ανάγκη για αναπροσαρμογή αλλά και αλλαγή.

Την ώρα που οι εξελίξεις του πολέμου επηρεάζουν αλυσιδωτά τον πλανήτη, τα προβλήματα διαδίδονται από χώρα σε χώρα σαν… πανδημία.

Πώς να υπάρξει έλεγχος τιμών από την Κυβέρνηση της κάθε χώρας όταν όλες οι κυβερνήσεις είναι αλληλεξαρτώμενες; Μήπως δεν είδαμε να συμβαίνει κάτι ανάλογο και κατά τη διάρκεια των 27 μηνών της πανδημίας; Μόνο που αυτήν τη φορά το σκηνικό είναι ακόμη πιο σκοτεινό.

Είναι πρόδηλον ότι οι επιπτώσεις στην κυπριακή κοινωνία θα είναι ευρύτερες και αυτό δείχνει ήδη τα δόντια του.

Η κοινωνία, βγαίνοντας από τη «φυλακή» της πανδημίας, υπογραμμίζει την «ελευθερία» της, μέσα από ένα είδος «αναρχίας». Αρνείται να ακολουθήσει κανόνες, την ώρα που ο πληθωρισμός «βάζει χέρι» στο πορτοφόλι του πολίτη.

Ο κόσμος πλέον καλείται να προσέχει πώς ξοδεύει τα χρήματά του, να περιορίσει τις μετακινήσεις του, να αλλάξει τις προτεραιότητές του και μαζί με όλα αυτά φυσικά να επαναπροσδιορίσει τις αξίες του.

Η Κυβέρνηση, έμμεσα τους ζητά αυτήν τη φορά να αλλάξουν το status quo τους, κι αυτό εξαιτίας του πολέμου, στον βωμό της παγκοσμιοποίησης τούς ζητά να θυσιάσουν τις επιλογές «πολυτελείας» τους για να ανεξαρτητοποιηθεί η Ευρώπη από τη Ρωσία. Ίσως στη Γερμανία να γίνει πιο εύκολα κάτι τέτοιο, όμως στη μικρή μας Κύπρο, που τα τελευταία 10 χρόνια βάλλεται, πώς θα επιδράσει κάτι τέτοιο;

Η νέα εποχή επιβάλλει ριζικές αλλαγές

Οι επιλογές πολυτελείας θα θυσιαστούν μπροστά στη νέα αναγκαιότητα με στόχο να επιτύχουμε τους συλλογικούς μας στόχους.

Αργά ή γρήγορα θα αναγκαστούμε να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας, ίσως να βρούμε και νέους τρόπους μεταφοράς. Το μοίρασμα των εξόδων των καυσίμων έχει ήδη αρχίσει να μπαίνει στη ζωή μας. Ένα αυτοκίνητο, πολλοί επιβαίνοντες, ίδιος προορισμός. Ίσως με αυτόν τον τρόπο καταφέρουμε να αγγίξουμε και τη μείωση της εκπομπής καυσαερίου…

Σίγουρα η σχετική έλλειψη ή η όχι και τόσο καλή λειτουργία των Μέσων μαζικής μεταφοράς κοστίζει, ειδικά την ώρα που η τιμή της βενζίνης 95 οκτανίων έχει αγγίξει σχεδόν τα δύο ευρώ.

Σχηματίζουν ουρές τα αυτοκίνητα στα οδοφράγματα, με κόστος τον χρόνο αναμονής, για να περάσουν στα κατεχόμενα εδάφη ώστε να προμηθευτούν φθηνότερα τα καύσιμα της εβδομάδας. Και οι πρατηριούχοι στην Κυπριακή Δημοκρατία πώς θα επιβιώσουν;

Την ίδια ώρα το συνεχές ράλι τιμών «χτυπά» βάναυσα τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, ειδικά των χαμηλότερων εισοδηματικά στρωμάτων, εντείνοντας φαινόμενα φτωχοποίησης.

Μιας φτωχοποίησης που στην Κύπρο έχει αρχίσει μια δεκαετία πριν. Η ψαλίδα ανάμεσα στους χαμηλά αμειβόμενους και τους υψηλά αμειβόμενους έχει ανοίξει πολύ και το χάσμα έχει μεγαλώσει, πιέζοντας ασφυκτικά την εναπομείνασα Μεσαία τάξη.

Ο πόλεμος του ’74, το κούρεμα, το χρηματιστήριο, η πανδημία και τώρα ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος έχουν δημιουργήσει νέα χαρακτηριστικά στην κυπριακή κοινωνία.

Παρόλο που για τα περισσότερα νοικοκυριά η κρίση προκαλεί επιπλέον προβλήματα, ωστόσο υπάρχει και η μερίδα των πολιτών που όλα αυτά συμβάλλουν στην πλουσιοποίησή τους.

Στη βάση της πυραμίδας του Μάσλοου οι περισσότεροι Κύπριοι

Σύμφωνα με την ιεράρχηση των αναγκών του Μάσλοου, στη βάση της πυραμίδας των αναγκών βρίσκονται οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου, όπως το νερό και η τροφή.

Εν έτει 2022 ίσως η πρώτη βαθμίδα του Μάσλοου -που μιλά για την αυτοπραγμάτωση, την αλήθεια, την ηθική και την έλλειψη προκαταλήψεων- για πολλούς συνανθρώπους μας να μην μπορεί να καλυφθεί. Κι αυτό οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε φαινόμενα που χρόνια τώρα αποφεύγαμε, όπως η αύξηση της εγκληματικότητας.

Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Νίκο Περιστιάνη, οι νέοι είναι πιο επιρρεπείς σε τέτοια φαινόμενα.

Κι αν βάλει κανείς τα δεδομένα στη σειρά, θα διαπιστώσει πως οι γενιές πιο κοντά στον πόλεμο, ίσως μπορέσουν να διαχειριστούν πιο εύκολα ακόμη μια κρίση.

Τι θα γίνει, όμως, με τους νέους; Τους νέους τους οποίους εκπαιδεύσαμε να συντηρούν έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, χωρίς προβληματισμούς και δυσκολίες. Πώς θα αντισταθμιστούν οι ατελείωτες ώρες στις καφετερίες, τα ψώνια με τις φίλες, τα τόσο προσεγμένα νύχια και μαλλιά των μαθητριών στα σχολεία;

Σε αυτές τις κρίσιμες ώρες της κοινωνικής πτώχευσης είναι που καλείται το εκπαιδευτικό σύστημα, οι γονείς και σύσσωμη η κοινωνία να επαναπροσδιοριστούν, να θέσουν αρχές και αξίες και να τις μεταλαμπαδεύσουν στους νέους.

Η κοινωνία αλλάζει μορφή και μπορεί ή να μας παρασύρει σε άγνωστες ατραπούς διαβουκολώντας μας, ή να την οδηγήσουμε εμείς εκεί που επιθυμούμε.

Άμεσες λύσεις – Εξυγίανση της Κοινωνίας

Ο κ. Περιστιάνης επισημαίνει πως είναι επιτακτική ανάγκη να λύσουμε άμεσα το μεγαλύτερό μας πρόβλημα, το Εθνικό. Να αναζητήσουμε νέες κατευθύνσεις στην οικονομία. Ο τουρισμός έχει πληγεί και μαζί του και οι επιχειρήσεις που βασίζονται σε αυτόν. Μήπως είναι ώρα να δημιουργήσουμε κι άλλα είδη οικονομίας;

Οι θεσμοί τρίζουν και τα θεμέλιά τους φαίνεται να καταρρέουν. Η κοινωνική γάγγραινα αρέσκεται στην ανυπαρξία αξιών και αρχών και μας κατατρώει.

Κι αν οι τιμές ανέβουν κι άλλο; Θα αφεθούμε έρμαια σ’ έναν φαύλο κύκλο; Η ιστορία είχε μαύρες σελίδες στις δέλτους της, μια τέτοια γράφει και τώρα, κι όμως υπάρχει ελπίδα. Στην Κύπρο το έχουμε αποδείξει άλλωστε!

Μας το επισήμανε εξάλλου και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, λίγους μήνες πριν.

Οι δύσκολοι καιροί, γεννούν σπουδαίες αλλαγές. Ας δούμε αυτήν την περίοδο ως τέτοια, ώστε να κερδίσουμε τη ζωή που μας αξίζει.