Εκτροχιασμός στις τιμές καυσίμων και η γεωπολιτική του πετρελαίου

Όλοι, πλέον, μιλάνε για τις τιμές των καυσίμων. Φτάσαμε στο σημείo που για να γεμίσει κάποιος ένα αμάξι μεσαίων κυβικών χρειάζεται περίπου 100 ευρώ. Στην επαρχία Λεμεσού η μέση τιμή αμόλυβδης 95 αγγίζει το 1,803 ευρώ το λίτρο, ενώ στη Λευκωσία η ανάλογη μέση τιμή είναι 1,727 ευρώ/L. Σε παγκύπρια κλίμακα, η μέση τιμή για το πετρέλαιο κίνησης φτάνει το 1,876/L. Από ποιους άραγε παράγοντες εξαρτάται η άνοδος της τιμής των υγρών καυσίμων; Είναι πλέον εμφανές πως όταν οι τιμές των καυσίμων ανεβαίνουν, οι καταναλωτές πλήττονται άμεσα από την αντλία, αλλά και έμμεσα όταν το υψηλότερο κόστος μεταφοράς αυξάνει τις τιμές σε οτιδήποτε, από τρόφιμα μέχρι πάνες και υλικά κατασκευής. Μέχρι πού, λοιπόν, μπορεί να φτάσει η τιμή πετρελαίου/βενζίνης/φυσικού αερίου και πώς επηρεάζεται από τις διεθνείς εξελίξεις αλλά και τους περιβαλλοντικούς στόχους;

Η διαμόρφωση των τιμών

Αρχικά θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα προϊόντα πετρελαίου αποτελούν αντικείμενο Χρηματιστηριακών Συναλλαγών και οι τιμές διαμορφώνονται, καθημερινά, σύμφωνα με τους κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης. Οι τιμές δημοσιεύονται στο Δελτίο «Platt’s European Marketscan» και αφορούν: i) τη λεκάνη της Μεσογείου «MED-Genova», και ii) την περιοχή ARA (Άμστερνταμ-Ρότερνταμ-Αμβέρσα), τοποθεσίες που βρίσκονται τα μεγάλα Διυλιστήρια και Εγκαταστάσεις. Σε γενικό πλαίσιο ο δείκτης Platt’s λειτουργεί ως σημείο αναφοράς σε μια τιμολόγηση τύπου κοινής βάσης υπολογισμού (basing point pricing).

Ο ρόλος ΗΠΑ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και επεξεργασμένων προϊόντων πετρελαίου στον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντικός εξαγωγέας, στέλνοντας μεγάλες ποσότητες στη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη.

Αλλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες αγοράζουν πολύ πετρέλαιο από άλλες χώρες. Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας στον κόσμο μετά την Κίνα. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι τα αμερικανικά διυλιστήρια δημιουργούνται συχνά για την επεξεργασία τύπων πετρελαίου διαφορετικών από αυτά που παράγονται στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Θα ήταν δαπανηρό και εξαιρετικά δύσκολο να ανακατασκευαστούν τα διυλιστήρια ώστε να επεξεργάζονται περισσότερο πετρέλαιο των ΗΠΑ, γι' αυτό οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιθανό να συνεχίσουν να εισάγουν μεγάλες ποσότητες ακόμη και αν επρόκειτο να παράγουν περισσότερες στην εγχώρια αγορά.

Το αραβικό πετρέλαιο

Όπως σημειώνει σχετικό δημοσίευμα των New York Times, για να βοηθήσει στην ανακούφιση αυτής της αυξανόμενης κρίσης, η κυβέρνηση Μπάιντεν ζητά από τις αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου και άλλους μεγάλους παραγωγούς πετρελαίου να αυξήσουν την παραγωγή τους, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει μεγάλη επιτυχία. Αυτό συμβαίνει επειδή τα στελέχη της βιομηχανίας πετρελαίου φοβούνται ότι η τιμή θα μπορούσε να πέσει εάν αυξήσουν υπερβολικά την παραγωγή. Και χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν μπορούν να αυξήσουν γρήγορα την παραγωγή για ν’ αντισταθμίσουν την αναμενόμενη πτώση των ρωσικών προμηθειών.

Η προσπάθεια σταθεροποίησης της αγοράς πετρελαίου, ωστόσο, έρχεται επίσης σε αντίθεση με τη δεδηλωμένη φιλοδοξία του κ. Μπάιντεν να μεταφέρει τη χώρα στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ο παράγοντας Ρωσία

Η Ρωσία, συγκριτικά, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο και αντιπροσωπεύει περίπου ένα στα 10 βαρέλια στην παγκόσμια αγορά. Πριν η χώρα εισβάλει στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, περίπου οι μισές εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας πήγαιναν στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύοντας 10 δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγές τον μήνα. Πέρυσι, περίπου το 8 τοις εκατόν των εισαγωγών αργού πετρελαίου των ΗΠΑ προέρχονταν από τη Ρωσία.

Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, η Ρωσία πουλά λιγότερο πετρέλαιο εν μέρει λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες μεγάλες οικονομίες. Αυτό μείωσε τις παγκόσμιες προμήθειες και οδήγησε σε άλμα τις τιμές.

Εκτίμηση για το μέλλον

Μιλώντας στη «Σημερινή» ο οικονομολόγος-οικονομέτρης, Γιώργος Αδαλής, εξήγησε πως υπάρχουν 11 λόγοι που ωθούν τις τιμές του αργού πετρελαίου σε ανοδική πορεία εδώ και ένα χρόνο, με σημαντικότερους το έλλειμμα προσφοράς-ζήτησης και τα αυξημένα war premiums . Οι ίδιοι λόγοι, εξήγησε, ισχύουν και για τα καύσιμα (διυλισμένα προϊόντα) συν έναν aκόμη: Την ανικανότητα των διυλιστηρίων να προλάβουν την αυξανόμενη ζήτηση.

«Γι’ αυτό και η ποσοστιαία άνοδος της τιμής του αργού είναι μικρότερη της ανόδου της αμόλυβδης και του ντίζελ στα πρατήρια. Επειδή οι λόγοι που δημιουργούν αυξητικές τάσεις θα συνεχίσουν να υπάρχουν, οι τιμές θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία μέχρι και το τέλος του έτους. Το επίπεδο των $125 στο αργό είναι κάτι πάνω από σίγουρο στα επόμενα δύο τρίμηνα».

Αν και οι τιμές του φυσικού αερίου στις Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε υψηλά ρεκόρ, την προηγούμενη εβδομάδα κατέγραψαν μια θεαματική πτώση. Αυτό οφείλεται, σύμφωνα με τον κ. Αδαλή, σε έκρηξη σε τερματικό εξαγωγικό σταθμό LNG στο Τέξας, με την τιμή από τα $9.6 να πέφτει στα $7,1 γιατί πλέον διατίθεται στην εσωτερική αγορά των ΗΠΑ, 20% περισσότερη ποσότητα. «Η απώλεια αυτού το ποσοστού όμως από τις αγορές Ολλανδίας-Βρετανίας ωθεί τον ευρωπαϊκό δείκτη TTF ξανά προς τα πάνω, αφού σίγουρα όσο είναι εκτός συστήματος η εγκατάσταση Freeport στο Τέξας μειώνονται κατά 20%, τουλάχιστον, τα φορτία LNG από ΗΠΑ σε Ευρώπη», πρόσθεσε.

«Εχθρός πλέον είναι η τεκμαρτή μεταβλητότητα σε όλους τους παραπάνω δείκτες, η οποία θα συνεχίσει να διαλύει τους προϋπολογισμούς κρατών και εταιρειών. Η γενική τάση, παρά τις όποιες πτώσεις, θα είναι εξόχως ανοδική. Οι ανοδικές τάσεις θα συνεχιστούν και μόνο ένα lockdown, που θα καταστρέψει τη ζήτηση, μπορεί να οδηγήσει τις τιμές προς τα κάτω! Το Brent σύντομα θα αγγίζει πλέον επίπεδα $145-$150 και αέριο στις ΗΠΑ για $10 (μόλις επιδιορθωθεί η βλάβη στο Freeport). Ο ολλανδικός TTF, αντίθετα, μόλις επισκευαστεί η βλάβη θα υποστεί διόρθωση προς τα κάτω, (στα όρια των €100) από τα €125 που έφτασε σήμερα», είπε

Ελπίδες στα διυλιστήρια

Εν κατακλείδι, αξίζει να σημειωθεί πως ακόμη και πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι τιμές του πετρελαίου και της βενζίνης αυξάνονταν καθώς ο κόσμος σταδιακά ανέκαμψε από την πανδημία του Covid. Για μια σύντομη στιγμή το 2020, το κόστος ενός βαρελιού πετρελαίου έπεσε κάτω από το μηδέν, επειδή οι δεξαμενές αποθήκευσης ήταν γεμάτες από την έλλειψη ζήτησης. Τώρα, οι ταξιδιώτες και οι παραθεριστές έχουν επιστρέψει στον δρόμο και τα γραφεία και οι βιομηχανίες άνοιξαν ξανά.

Θα πρέπει πάντως να συνυπολογιστεί ότι πολλά διυλιστήρια κλείνουν καθώς οι εταιρείες πετρελαίου σχεδιάζουν μια μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η πίεση θα μειωθεί το δεύτερο εξάμηνο του επόμενου έτους, όταν αναμένεται να ξεκινήσουν πολλά νέα μεγάλα διυλιστήρια, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής, εκτιμά σε έκθεσή της η συμβουλευτική Wood Mackenzi.

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία παρατείνεται και η ρωσική παραγωγή μειώνεται, οι αναλυτές έχουν προτείνει ότι η αγορά ενέργειας θα μπορούσε να ανανεωθεί εκ βάθρων. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η αλλαγή στη ροή του πετρελαίου θα μπορούσε να μειώσει τη μόχλευση της Ρωσίας στην Ευρώπη. Αλλά μέχρι να έρθει περισσότερη προσφορά στο ενεργειακό δίκτυο ή να πέσει η ζήτηση, οι τιμές στην αντλία πιθανότατα θα παραμείνουν υψηλές.