Ο Τζόνσον κηρύσσει πόλεμο στις Βρυξέλλες εν μέσω πολιτικού αδιεξόδου

Ακόμα μια μελανή σελίδα γράφεται στο δράμα του Brexit με την υπογραφή του Πρωθυπουργού της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον. Βγαίνοντας πληγωμένος από μια εσωκομματική μάχη, για να κρατήσει τη θέση του αποφάσισε να λάβει «δραστικά» μονομερή μέτρα για να καλοπιάσει από τη μια το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (DUP) να επιστρέψει στη συγκυβέρνηση της Βορείου Ιρλανδίας και, από την άλλη, να εκβιάσει την ΕΕ να προχωρήσει σε υποχωρήσεις που θα εξυπηρετούν την κυβέρνησή του. Εύλογα η κίνηση του Τζόνσον προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις τόσο εντός όσο και εκτός Βρετανίας, με τους επικριτές του να τον προειδοποιούν ότι το νομοσχέδιο που προωθεί παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Σε κάθε περίπτωση, το διαφαινόμενο αδιέξοδο είναι η απαρχή μιας σύνθετης και χρονοβόρας δικαστικής μάχης μεταξύ ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου.

Ο λαβωμένος Τζόνσον ναρκοθετεί εκ νέου τη διαδικασία του Brexit

Σαν κακό κάρμα, η υπόσχεση του Τζόνσον να τελειώσει μια και καλή με το Brexit φαίνεται να απομακρύνεται κάθε φορά με πιο σύνθετο και επεισοδιακό τρόπο. Σε αυτό το νέο επεισόδιο του έπους του ευρωβρετανικού «διαζυγίου», ο λαβωμένος από τα σκάνδαλα του Partygate, Πρωθυπουργός της Βρετανίας, θεώρησε ότι ο καλύτερος τρόπος για να προχωρήσει τις διαδικασίες του Brexit είναι να θέσει υπό αμφισβήτηση μονομερώς το τελωνειακό καθεστώς της Βόρειας Ιρλανδίας.

Το εν λόγω πρωτόκολλο, μια από τις πιο επώδυνες διαδικασίες προς διευθέτηση μεταξύ ΕΕ και Βρετανίας, προνοεί τη δημιουργία ενός τελωνειακού συνόρου μεταξύ της βρετανικής επαρχίας και του νησιού της Μεγάλης Βρετανίας, ώστε να αποφευχθεί η επιστροφή ενός συνόρου μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας.

Σύμφωνα με αναλυτές, ο Τζόνσον ελπίζει ότι οι μονομερείς του ενέργειες θα ξεβαλτώσουν τις διαπραγματεύσεις για το Πρωτόκολλο και θα αναγκάσουν τις Βρυξέλλες σε εκπτώσεις από τις προτάσεις που είχαν καταθέσει τον Οκτώβριο. Θεωρεί, μάλιστα, ότι είναι δυνατό με αυτήν την τεχνητή «φουρτούνα» να ανοίξει ο δρόμος για νέες ιδέες πριν το σχέδιο νόμου εγκριθεί από τη Βουλή των Κοινοτήτων.

Η βρετανική κυβέρνηση, πάντως, παρά τις ευρωπαϊκές απειλές, εμφανίζεται «χαλαρή», με την Υπουργό Εξωτερικών, Λίζα Τρας, να μιλάει για «αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητας», και τον Τζόνσον «να μην το θεωρεί μεγάλο ζήτημα», χαρακτηρίζοντας τις αλλαγές «γραφειοκρατικές απλοποιήσεις». Ειδικοί εξηγούν πάντως ότι ο δρόμος του εν λόγω σχεδίου νόμου μέσα από τη Βουλή των Κοινοτήτων δεν αναμένεται να είναι ρόδινος, ειδικά στη Βουλή των Λόρδων, όπου συγκεντρώνονται τα περισσότερα μέλη του αντικυβερνητικού μετώπου.

Το νέο εγχείρημα του Τζόνσον φαίνεται ότι πραγματοποιεί πολλά από τα όνειρα των σκληροπυρηνικών Brexiteers, καταπατώντας αντίστοιχα τις κόκκινες γραμμές της ΕΕ. Συγκεκριμένα, προνοεί την αφαίρεση του Δικαστηρίου της ΕΕ (ΔΕΕ) ως τον τελικό διαιτητή για τη διευθέτηση διαφορών στη Βόρεια Ιρλανδία και δεσμεύεται για «ανεξάρτητη διαιτησία». Από την άλλη, οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι ο ρόλος του ΔΕΕ είναι θεμελιώδης για την προστασία της ενιαίας αγοράς του μπλοκ των 27.

Επίσης, στην περίπτωση που το σχέδιο νόμου ψηφιστεί, θα είναι στη διακριτική ευχέρεια των Υπουργών του Ηνωμένου Βασιλείου εάν και πότε θα χρησιμοποιούν τις νέες τους εξουσίες, ενώ, σύμφωνα με αναλυτές, στη συνέχεια θα χρειαστεί παράγωγο δίκαιο, το οποίο θα περιγράφει λεπτομερώς τις εναλλακτικές λύσεις για να συμβεί αυτό. Ειδικότερα, το νομοσχέδιο θα επιτρέπει τη δημιουργία μιας «πράσινης λωρίδας» χωρίς ελέγχους για «έμπιστους» Βρετανούς εμπόρους που μεταφέρουν αγαθά στη Βόρεια Ιρλανδία και δεν προορίζονται για την ενιαία αγορά της ΕΕ. Την ίδια ώρα, θα υπάρχει μια «κόκκινη λωρίδα» για τελωνειακούς ελέγχους σε εμπορεύματα που προορίζονται για την ΕΕ.

Οργή εντός και εκτός Βρετανίας

Η άμεση αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία εποπτεύει τις σχέσεις ανάμεσα στο πρώην μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη Βρετανία, και το ευρωπαϊκό μπλοκ, ήταν η έναρξη δύο νέων νομικών διαδικασιών, ενώ επανέφερε μία ακόμη νομική διαδικασία που είχε διακοπεί. Οι διαδικασίες αυτές δύνανται να έχουν ως αποτέλεσμα την επιβολή προστίμων από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σύμφωνα με τον Αντιπρόεδρο της Κομισιόν, Μάρος Σέφκοβιτς, η ΕΕ δεν θα επαναδιαπραγματευτεί το πρωτόκολλο και ταυτόχρονα κάλεσε τη βρετανική κυβέρνηση να «συμμετάσχει (με την Επιτροπή) σε κοινές λύσεις».

Τα πυρά κατά της απόφασης του Τζόνσον αρχίζουν από το εσωτερικό της χώρας και εκτείνονται μέχρι τις ΗΠΑ. Η πρόεδρος του εκλογικά ενισχυμένου Σιν Φέιν, Μαίρη Λου ΜακΝτόναλντ, κατηγόρησε τη βρετανική κυβέρνηση ότι ετοιμάζεται «να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο», τροποποιώντας το Πρωτόκολλο, ισχυριζόμενη ότι με τον τρόπο αυτό ο Πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον προσπαθεί να αποκαταστήσει την τραυματισμένη του εξουσία. Αλλά και η αντιπολίτευση των Εργατικών κατηγορεί την κυβέρνηση ότι θέλει να παραβιάσει τον νόμο. Η Εργατική Ρέιτσελ Ριβς εγκάλεσε την κυβέρνηση ότι φαίνεται να «κτίζει ρεκόρ ως προς την παραβίαση νόμων», αναφερόμενη και στο λεγόμενο «Partygate».

Αν και η κυβέρνηση Τζόνσον, διά μέσου του αρμόδιου για τη Βόρεια Ιρλανδία Υπουργού, Μπράντον Λιούις, διαβεβαιώνει ότι το σχέδιο είναι «νόμιμο» και «δίκαιο», ο Brendan Boyle, μέλος του Αμερικανικού Κογκρέσου, σημειώνει ότι ξεκάθαρα το σχέδιο νόμου παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Μια δήλωση βαρύνουσας σημασίας, καθώς ο Boyle συμμετέχει στην αρμόδια επιτροπή, η οποία επιβλέπει την εμπορική πολιτική των ΗΠΑ με ξένες χώρες.

Οι αλλαγές που προωθεί ο Τζόνσον στη Βόρεια Ιρλανδία πάντως μόνο τυχαίες δεν είναι, αφού, πέρα από την ικανοποίηση της σκληροπυρηνικής πτέρυγας των Τόρις, έχουν στόχο να πείσουν το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (DUP) να επιστρέψει στη νέα κυβέρνηση του Μπέλφαστ, της οποίας για πρώτη φορά ηγείται το ρεπουμπλικανικό Σιν Φέιν, που επικράτησε στις εκλογές της 5ης Μαΐου.

Μια αδιάκοπη νομική μάχη

Νομικοί πάντως προειδοποιούν για μια μακροχρόνια και δύσκολη νομική μάχη μεταξύ των δύο μερών. Οι Βρυξέλλες έχουν στο οπλοστάσιό τους δύο νομικά εργαλεία, με τα οποία ελπίζουν ότι θα συμμορφώσουν το Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόκειται για τη διαδικασία επί παραβάσει και τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών που ενσωματώθηκε στη συμφωνία για το Brexit.

Με τη διαδικασία επί παραβάσει η Κομισιόν μπορεί να προσφύγει δικαστικώς κατά κράτους μέλους, το οποίο δεν εφαρμόζει το δίκαιο της Ένωσης. Μπορεί να παραπέμψει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις. Εντούτοις, η Βρετανία δεν είναι πλέον κράτος μέλος της ΕΕ, έτσι δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες ότι αυτό το μέτρο θα έχει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Οι Βρυξέλλες, αν και γνωρίζουν ότι το εν λόγω μέτρο δεν θα «συνετίσει» την κυβέρνηση Τζόνσον, θέλουν να δείξουν ότι έχουν εξαντλήσει όλες τις δυνατές οδούς πριν από οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση.

Η επιλογή της χρήσης του μηχανισμού επίλυσης διαφορών δεν είναι ξένη για την ΕΕ, αφού έχει ήδη ενεργοποιηθεί δύο φορές από τότε που η Βρετανία εγκατέλειψε το ευρωπαϊκό μπλοκ, κυρίως λόγω μονομερών αποφάσεων της κυβέρνησης Τζόνσον σε σχέση με τις πρόνοιες της συμφωνίας για τη Βόρεια Ιρλανδία.

Ουσιαστικά, αυτή η επιλογή θα οδηγήσει τη διαφορά στη Μεικτή Επιτροπή ΕΕ-ΗΒ, η οποία είναι αρμόδια για την εποπτεία της εφαρμογής της συμφωνίας για το Brexit. Εάν μετά από τρεις μήνες συζήτησης δεν συμφωνηθεί λύση, η κάθε πλευρά μπορεί να ζητήσει τη δημιουργία μιας ειδικής ομάδας διαιτησίας, η οποία θα συγκροτείται από πέντε μέλη που έχουν επιλεγεί από λίστες υποψηφίων που έχουν ήδη καταρτιστεί από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ. Αυτή η επιτροπή με τη σειρά της θα πρέπει να βρει τρόπο να άρει το αδιέξοδο και είναι υποχρεωμένη να κοινοποιήσει την απόφασή της στην ΕΕ και τη Βρετανία εντός 12 μηνών.

Σύμφωνα με τη συμφωνία για το Brexit, η απόφαση της επιτροπής θα είναι δεσμευτική και για τις δύο πλευρές. Εάν η Βρετανία αρνηθεί να συμμορφωθεί, η Κομισιόν θα μπορούσε να παγώσει πρόνοιες της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου ή ακόμα να την αναστείλει πλήρως, ανοίγοντας τον δρόμο για επιβολή δασμών κατά του Ηνωμένου Βασιλείου.