Η πατριαρχική κοινωνία που υπογράφει τη βία κατά των γυναικών

Βία κατά των γυναικών, μια φράση που εν έτει 2022 θα μπορούσε ν’ αποτελεί παρελθόν. Και, όμως, σήμερα οι γυναίκες στην Κύπρο, όπως και ανά τον κόσμο, δέχονται κακοποίηση και δεν μιλάνε. Πολλές εξ αυτών αποκτούν το σύνδρομο της Στοκχόλμης, άλλες ντρέπονται ή φοβούνται, κάποιες νιώθουν αβοήθητες, αδύναμες. Οι λόγοι που δεν μιλούν, ποικίλλουν. Οι λόγοι, όμως, που τους ασκείται οποιαδήποτε μορφής βία, ποιοι είναι; Μεγαλώνουμε σ’ ένα πατριαρχικό οικογενειακό μοντέλο, όπου εικόνες βίας κατά των γυναικών θεωρούνται φυσιολογικές. Στις εξομολογήσεις γυναικών που κακοποιήθηκαν επικρατεί μια ερώτηση, κοινή για όλες, και δη από την οικογένειά τους: «Τι του έκανες;». Η φράση αυτή μας πάει αιώνες πίσω, σε μια εποχή κατά την οποία η γυναίκα δεν αποτελούσε ανθρώπινο ον, σε μια εποχή που διαχώριζαν τον «άνθρωπο» και τη «γυναίκα».

Τι έχει αλλάξει από τότε;

Η Βουλή των Αντιπροσώπων την Πέμπτη, 7 Ιουλίου, με 38 ψήφους υπέρ και 4 εναντίον, ψήφισε σε νόμο τη θέσπιση του ιδιώνυμου αδικήματος της γυναικοκτονίας, το οποίο επισύρει την ποινή της φυλάκισης διά βίου.

Στοιχεία Αστυνομίας

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει η Αστυνομία Κύπρου, μόνο για το 2020 καταγράφηκαν 1.364 περιστατικά βίας κατά γυναικών, ενώ το 2018 τα περιστατικά ήταν 580. Από αυτό και μόνο το στοιχείο προκύπτει πως η πανδημία του κορωνοϊού αποδεδειγμένα αύξησε τα περιστατικά βίας.

Το κίνημα «Me Too»

Το Κίνημα Me Too, ή #MeToo, μαζί με όλες τις παρόμοιες εκδοχές του ανά την υφήλιο, είναι ανεξάρτητο κοινωνικό κίνημα ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση, αλλά και στην κακοποίηση, βία ή/και παρενόχληση οποιασδήποτε μορφής (λεκτικής, ψυχολογικής-ψυχικής, σωματικής, εκφοβισμού εργασιακού ή μη) σε ανήλικους και ενήλικες, που δρα κυρίως μέσω της προτροπής δημοσιοποίησης των περιστατικών στα κοινωνικά δίκτυα.

Η Αμερικανίδα ακτιβίστρια Ταράνα Μπερκ ξεκίνησε το κίνημα Me Too το 2006. Στην Ελλάδα, το κίνημα εμφανίστηκε τον χειμώνα του 2020, μετά τη δημοσιοποίηση της καταγγελίας της Σοφίας Μπεκατώρου για τη σεξουαλική επίθεση που είχε δεχτεί από παράγοντα του αθλητισμού και ακολούθως προέκυψαν οι καταγγελίες για τον χώρο του πολιτισμού και του θεάματος.

Στην Κύπρο το κίνημα Me Too χειροκροτήθηκε, πούλησε πρωτοσέλιδα, ανέβασε τα νούμερα των εκπομπών και μετά ξεθώριασε κι έσβησε άδοξα, χωρίς καμία καταγγελία όσον αφορά τον χώρο του θεάματος. Τρανή απόδειξη πως ως κοινωνία μοιάζουμε με καθαρό τάφο εξωτερικά κι από μέσα είμαστε σάπιοι. Ο φόβος κρατάει τα στόματα κλειστά! Ένας φόβος δικαιολογημένος. Αν μιλήσεις, δεν θα σε πιστέψουν κι αν σε πιστέψουν, θα σε στήσουν στον τοίχο. Είσαι γυναίκα, μην το ξεχνάς. Σίγουρα εσύ προκάλεσες, σίγουρα κάτι του έκανες εσύ, σίγουρα ο «άνθρωπος» είχε δίκιο.

Το χειρότερο είναι πως οι θύτες φροντίζουν να στήσουν ένα πολύ καλό προφίλ στην κοινωνία, ώστε το μυαλό κανενός να μην μπορεί να φανταστεί τι σαπίλα μπορεί να κατοικεί στο διεστραμμένο μυαλό τους. Γι’ αυτό και η ιστορία με τις καταγγελίες εις βάρος αρκετών ανθρώπων από τον καλλιτεχνικό χώρο στην Ελλάδα έπεσαν σαν κεραυνοί εν αιθρία. Για τον κόσμο που δεν γνωρίζει τον χώρο, γιατί όσοι γνωρίζουν δεν ξαφνιάστηκαν.

Δικαιώματα γυναικών - Νομικό σύστημα

Πόσο καλά δομημένο είναι το νομικό σύστημα της Κύπρου και της Ελλάδας, ώστε να στηρίξει μια γυναίκα που θα προσφύγει σε αυτό για να βρει το δίκιο της σήμερα, αν το γεγονός έγινε αρκετά χρόνια πριν; Πώς θα το αποδείξει; Μήπως απλώς οι ένοχοι θα καταφέρνουν να βγαίνουν αλώβητοι απ’ όλο αυτό και οι γυναίκες να έχουν ακόμη μια πληγή, αυτήν τη φορά ανοιγμένη από την ίδια τη Δικαιοσύνη;

Πόσο καλά γνωρίζεις τα δικαιώματά σου; Το δικαίωμά σου να εκπροσωπείς τον εαυτό σου σημαίνει ότι μπορείς να κάνεις αίτηση για να εκδοθεί περιοριστική εντολή ώστε ν’ αποτραπεί η κακοποίηση. Επίσης διατίθεται ειδικό έντυπο στο Πρωτοκολλητείο του Δικαστηρίου, το οποίο έχει, ανάλογα με την περίπτωση, δικαιοδοσία να εξετάσει το αίτημα παροχής νομικής αρωγής. Στη συνέχεια το έντυπο συμπληρώνεται από τον αιτητή ή τον δικηγόρο του, υποβάλλεται στο Δικαστήριο που εκδικάζει την υπόθεση και καταχωρείται στο Ειδικό Μητρώο του ίδιου Πρωτοκολλητείου.

Η Κύπρος οφείλει να απαιτήσει «Μηδενική Ανοχή» απέναντι στην Κακοποίηση Κατά των Γυναικών. Να βρει τρόπο να αντικαταστήσει τον πίνακα των κακοποιημένων γυναικών με γυναίκες ευτυχισμένες και ανεξάρτητες.

Πού να αποταθείς

Ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), λειτούργησε την 1η τηλεφωνική γραμμή για θέματα ενδοοικογενειακής βίας το 1988. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από μια ομάδα γυναικών της οργάνωσης Ίσα Δικαιώματα, Ίσες Ευθύνες. Σήμερα ο Οργανισμός είναι ακόμη πιο δυνατός και στέκεται έμπρακτα δίπλα σε κάθε γυναίκα που θα αποταθεί σε αυτόν.

«Άρχισες να σκέφτεσαι πώς μπορείς να σχεδιάσεις το πλάνο της δικής σου ασφάλειας και ευτυχίας; Εάν περιμένεις από τον/την κακοποιητικό/ή σύντροφό σου να αλλάξει και προσπαθείς περισσότερο να τον/την ευχαριστείς, αυτό δεν θα δουλέψει. Ενημερώσου για τις διαθέσιμες πηγές που υπάρχουν στην περιοχή σου για τα άτομα που δέχονται ενδοοικογενειακή βία. Όταν θα είσαι ασφαλής και δεν θα είναι παρών/παρούσα ο/η κακοποιητικός/ή σύντροφος, τότε κάλεσε τη γραμμή στήριξης 1440. Μίλησε για όσα σου συμβαίνουν, μάθε τα δικαιώματά σου και διερεύνησε τις επιλογές σου για να προστατέψεις τον εαυτό σου», αναφέρει ο ΣΠΑΒΟ.

Ο ψυχολόγος μάς απαντά

Ο κλινικός ψυχολόγος, Στέλιος Κωνσταντίνου, μιλώντας στη «Σημερινή», μας εξηγεί πού οφείλεται το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών.

«Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κακοποίηση των γυναικών οφείλεται σε έναν αριθμό παραγόντων, με έναν από τους πιο σημαντικούς εξ αυτών πιθανώς να είναι η μορφή της κακοποίησης. Εξίσου σημαντικός παράγοντας θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί το ότι κάποια άτομα ίσως να μην έχουν σαφή εικόνα για το τι σημαίνει κακοποίηση, όπως επίσης και για το ποιες συμπεριφορές απαγορεύονται. Ως συνέχεια αυτού του παράγοντα, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο τα άτομα που εκδηλώνουν την εν λόγω συμπεριφορά να επηρεάζονται από ‘‘λανθασμένα πρότυπα’’ ότι ‘‘κάποιες συμπεριφορές’’ επιτρέπονται, ενώ φυσικά υπάρχουν και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες συγκεκριμένες από τις συμπεριφορές που εκδηλώνονται, να μην αναγνωρίζονται ως κακοποιητικές. Η ‘‘λανθασμένη’’ αντίδραση από μέρους των ατόμων που εκδηλώνουν αυτήν τη συμπεριφορά ίσως να προέρχεται από το ότι τα ίδια άτομα ενδεχομένως να αδυνατούν να αντιμετωπίσουν σωστά κάποιες αντιδράσεις που βλέπουν, με αποτέλεσμα άθελά τους ίσως κάποιες φορές, να εκδηλώνουν κακοποιητική συμπεριφορά. Ο αριθμός των παραγόντων στους οποίους οφείλεται η κακοποίηση κατά των γυναικών, αλλά και η κακοποιητική συμπεριφορά γενικότερα, είναι μεγάλος. Είναι σημαντικό να πούμε ότι καμιά μορφή κακοποίησης δεν είναι αποδεχτή».

Ας αναλογιστούμε τον πόνο που φέρουν οι φράσεις των γυναικών που βίωσαν βία από τον «άνθρωπό» τους:

- «Ξέφυγα μόνον όταν κατήγγειλα αυτό που μου συμβαίνει», Μαρία, ετών 26.

- «Γροθιές στα πλευρά, κλοτσιές στο στήθος, χτυπήματα στο πρόσωπο», Γιώτα, ετών 37.

Ας μεγαλώσουμε τ’ αγόρια μαθαίνοντάς τα να σέβονται και τα κορίτσια να μην ανέχονται κακοποιητικές συμπεριφορές! Για τις κόρες μας, τις αδερφές μας, τις μητέρες μας, τις γυναίκες της ζωής μας.