Φωτίου Κόντογλου συναφορά πρώτη

Ο Φώτης Κόντογλου, ο κυρ Φώτης ο των Κυδωνιών, εισέβαλε με έναν άλλον τρόπον εις την Ελλάδα των ετών του είκοσι.

Γεννηθείς το έτος 1895 μήνα Νοέμβριο, από πατερά ναυτικό, τον Νικόλα Αποστολέλλη, και μητέρα τη Δέσπω Κόντογλου από γενιά ιερατική του Αϊβαλιού.

Πατρίς του η πλέον πρωτινή πολιτεία της ελληνικής Ανατολής, με ρίζες βαθιές ως τις Αρχαίες Κυδωνίες.

Παιδί και νέος στην Ανατολή, μαζί με τα αδέρφια του τελείωσαν το Σχολαρχείο και το ονομαστό Γυμνάσιο των Κυδωνιών

Με την άφιξην στην Αθήνα το έτος 1913, με την ταυτόχρονη εγγραφήν στην Γ΄ Τάξη της Σχολής Καλών Τεχνών, μια πορεία αναζήτησης και επιβίωσης ξεκινά για το χαρισματικό παιδί από το Αϊβαλί.

Εκείνην την εποχή δεν είχαν καν υποπτευθεί οι νέοι και οι νέες του Αϊβαλιού τι περίμενε την πόλη το έτος 1922 που προσέγγιζε. Ο Κόντογλου, ζώντας στην Ευρώπη, επιβιώνοντας με δυσκολίες μεγάλες, προχωρεί σταδιακά σε ένα ισχυρό φρόνημα και χαρακτήρα που δεν μπορείς να τον νταγιαντίσεις με ψευδαισθήσεις.

Ο βιογράφος του Π. Ριζοπουλος περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με την έλευση του 1914: «Κατά τη διάρκεια του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου η οικογένειά του αναγκάζεται να του διακόψει το επίδομα σπουδών και μαζί με το συμμαθητή του Σπύρο Παπαλουκά, εργάζονται σε φωτογραφεία και βάφουν θεατρικά σκηνικά. Με την καταστροφή του Αϊβαλίου (1914–1917) χάνει τη μητέρα και το θείο του, διακόπτει τις σπουδές του και μεταβαίνει στην Ευρώπη όπου εργάζεται ως ανθρακωρύχος. Παραμένει στο Παρίσι και συνεργάζεται με την εφημερίδα Illustration. Το 1919 επιστρέφει στο Αϊβαλί όπου διδάσκει γαλλικά στο Παρθεναγωγείο της πόλης.»

Βιώνοντας τραγικά τον πρώτον διωγμόν δεν εμπιστεύεται τους Τούρκους στον δεύτερον διωγμόν. Φεύγει από το Αϊβαλί με τους επιζώντες συγγενείς του πριν μπουν οι Τούρκοι και οδηγήσουν τον ανθό της νιότης στα τάγματα εργασίας. Τρεις χιλιάδες νέους άντρες, από τους οποίους θα επιζήσουν είκοσι τρεις. Ανάμεσά τους και ο Ηλίας Βενέζης.