Η εμπορία προσώπων μεταλλάσσεται συνεχώς…

Αν μιλούσαμε στο παρελθόν για τη σωματεμπορία ή το λεγόμενο trafficking, τότε το μυαλό μας πήγαινε απευθείας στην εκμετάλλευση προσώπων για εκπόρνευση με τη βία. Αυτό μεσουρανούσε από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και της πρώτης δεκαετίας του 2000. Τα νομικά κενά και οι αναρίθμητοι περιορισμοί έδωσαν ώθηση για την αύξηση της σωματεμπορίας και στο νησί μας. Οι προσπάθειες για περιορισμό και πάταξη του αισχρού αυτού φαινομένου σε τοπικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο αποδίδουν καρπούς, ωστόσο οι συγκυρίες που φέρνουν κύματα μεταναστών σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, ωθούν ξανά τους «εμπόρους» να σκεφτούν νέους τρόπους εκμετάλλευσης προσώπων, ώστε να εξασφαλίσουν χρήματα και άδεια παραμονής σε κάποια χώρα της Ευρώπης.

Από εικονικούς γάμους, μέχρι αναγνώριση βρεφών, διακίνηση ναρκωτικών, πώληση υπηρεσιών και άλλα πολλά περιλαμβάνει το μενού των εμπόρων. Η υπεύθυνη του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων, Ελένη Μιχαήλ, μίλησε στη «Σημερινή» για τις μορφές που εξετάζονται στην Κύπρο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην αναγνώριση θυμάτων.

Από τη 2η κατηγορία στην 1η

Η ετήσια έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για την εμπορία προσώπων που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες ημέρες περιλαμβάνει την Κύπρο στην πρώτη κατηγορία σε θέματα καταπολέμησης της εμπορίας προσώπων. Η προηγούμενη χρονιά βρήκε την Κύπρο υποβαθμισμένη στη 2η κατηγορία, εκεί όπου οι χώρες δεν φαίνεται να καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια για πάταξη του φαινομένου. Κι αυτό, γιατί δεν υπήρχαν καταδίκες σε θέματα εμπορίας προσώπων.

Η υπεύθυνη του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων, Ελένη Μιχαήλ, λίγο μετά τη σύλληψη του 24χρονου που καταζητείτο από τις Αρχές της Δημοκρατίας και την Europol για διερευνόμενη υπόθεση εμπορίας προσώπων, μίλησε στη «Σημερινή» για την αναβάθμιση αυτή και για τις δυσκολίες που προκύπτουν όταν ο χαρακτήρας της εμπορίας προσώπων μεταλλάσσεται συνεχώς.

«Η αναβάθμιση αυτή ήταν το αποτέλεσμα μιας εθνικής προσπάθειας που έγινε από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς του κυβερνητικού και του μη κυβερνητικού τομέα στα θέματα εμπορίας προσώπων. Είτε αυτά είχαν σχέση με τον εντοπισμό και τη στήριξη των θυμάτων, είτε είχαν σχέση με τη διερεύνηση και εκδίκαση των υποθέσεων».

Η έκθεση αυτή αφορά στο 2021, όπως εξήγησε η κ. Μιχαήλ. «Τα θετικά που αναγράφονται στην έκθεση είναι οι καταδίκες που είχαμε, το μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψε η Αστυνομία μαζί με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας στα θέματα της στήριξης και των θεσμοθετημένων διαδικασιών που πλέον έχουμε για την ορθή υποβοήθηση των θυμάτων, στην γραμμή 1497, στην οποία μπορεί κάποιος επώνυμα ή ανώνυμα να καλεί και να κάνει καταγγελίες… Αναφέρεται επίσης στη δημιουργία Υφυπουργείου Κοινωνικής Ευημερίας και εκεί επικεντρώνεται η έκθεση». Τονίστηκε, δε, το γεγονός ότι τα τρία προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχε κάποια καταδίκη και αυτός ήταν ένας σημαντικότατος λόγος για τον υποβιβασμό της χώρας στην προηγούμενη θέση.

Εμπορία για τέλεση εικονικών γάμων

Μια μορφή εμπορίας προσώπων που προκαλεί πραγματικό πονοκέφαλο στις Αρχές είναι αυτή με σκοπό την τέλεση εικονικών γάμων μεταξύ Ευρωπαίων πολιτών και αιτητών ασύλου, ώστε να εξασφαλιστεί άδεια παραμονής στη χώρα. Βλέποντας τη λίστα των αιτητών ασύλου να μακραίνει, τους μετανάστες να στοιβάζονται στους χώρους «προσωρινής» παραμονής, κάποιοι εφευρίσκουν νέες ιδέες, ώστε να κερδίσουν την «νόμιμη» παραμονή τους στη χώρα με καθόλα παράνομο τρόπο.

Μια περίπτωση από τις πολλές, είναι αυτή που διερευνά τώρα το ΓΚΕΠ. «Υπάρχει η εμπορία προσώπων με σκοπό την διάπραξη ποινικών αδικημάτων. Έχουμε συλλάβει άτομο που εκδόθηκε από τις γερμανικές Αρχές και η υπόθεση αυτή αφορά την τέλεση γάμων που έγιναν με άτομα από τρίτες χώρες με Ευρωπαίες υπηκόους στην Κύπρο. Σε αυτή την υπόθεση συνεργαζόμαστε με τη Europol και με ακόμη 3 χώρες. Για τη συγκεκριμένη υπόθεση είχε συλληφθεί ένα ακόμη άτομο πριν από δύο μήνες, η υπόθεση είναι στο δικαστήριο και βρίσκεται υπό εκδίκαση. Καταζητείτο το άτομο αυτό και είχε εκδοθεί ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και, όταν εντοπίστηκε στη Γερμανία, μας ενημέρωσαν μέσω της Europol οι γερμανικές Αρχές και μετέβησαν δύο μέλη του γραφείου μας και τον έφεραν στην Κύπρο».

Δέκα περιπτώσεις εικονικών γάμων μελετούν στο Γραφείο Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων με τον εγκέφαλο να έχει ήδη συλληφθεί και τον έναν από τους γαμπρούς να έχει εντοπιστεί στη Γερμανία. «Οι εικονικοί γάμοι γίνονται για εξασφάλιση άδειας παραμονής και προκύπτει το αδίκημα της εξασφάλισης εγγραφής με ψευδείς παραστάσεις που εμπίπτει στα πλαίσια της εμπορίας προσώπων».

Μορφές εμπορίας προσώπων

Η εμπορία προσώπων αποτελεί τη σύγχρονη μορφή δουλείας η οποία καταρρακώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Τα θύματα συχνά στρατολογούνται, μεταφέρονται και στεγάζονται με τη χρήση βίας, καταναγκασμού ή απάτης, και εξαναγκάζονται να ζουν σε καταχρηστικές συνθήκες, οι οποίες περιλαμβάνουν τη σεξουαλική τους εκμετάλλευση, την καταναγκαστική εργασία ή παροχή υπηρεσιών, την επαιτεία, τη συμμετοχή σε παράνομες δραστηριότητες ή την αφαίρεση οργάνων. Είναι υποχρεωμένα να παρέχουν υπηρεσίες επτά ημέρες την εβδομάδα, ενώ συχνά στερούνται των προσωπικών τους εγγράφων. Σε αρκετές περιπτώσεις εκβιάζονται να επιστρέψουν χρηματικά ποσά στους διακινητές τους για υποτιθέμενα χρέη που τους οφείλουν. Ζουν υπό τις απειλές των διακινητών τους και με τον φόβο αντιποίνων. Για ένα θύμα εμπορίας, η προοπτική ότι μπορεί να ξεφύγει από τους διακινητές του φαντάζει αδύνατη.

Σήμερα η εμπορία προσώπων παίρνει πάρα πολλές μορφές, σύμφωνα με την κ. Μιχαήλ. «Μπορεί να εκμεταλλεύονται πρόσωπα σεξουαλικά, μπορεί να εξαναγκάζουν άτομα να διαπράττουν αδικήματα, να πωλούν υπηρεσίες κ.ά., και, ναι, έχουμε αρκετές περιπτώσεις στην Κύπρο. Είναι γεγονός ότι η εμπορία προσώπων αλλάζει πρόσωπο. Σήμερα έχουμε υποθέσεις όπου θύματα είναι και Κύπριες. Ξένοι εκμεταλλεύονται Κύπριες με σκοπό να τις πωλήσουν».

Όσον αφορά την πιο ευάλωτη ηλικιακά ομάδα, τα παιδιά, η κ. Μιχαήλ ανέφερε ότι δεν υπάρχουν ενώπιόν τους υποθέσεις αυτήν τη στιγμή και η πιο πρόσφατη αφορούσε περίπτωση παιδιών που εξαναγκάστηκαν να πωλούν ναρκωτικά στη Λεμεσό.

Δύσκολο το έργο

Οι πλείστες των περιπτώσεων αφορούν άτομα που είναι αιτητές ασύλου. Η κ. Μιχαήλ ανέφερε ότι καθημερινά λαμβάνουν αναφορές για πιθανά θύματα που είναι αιτητές ασύλου παράλληλα.

Στο ερώτημα κατά πόσο είναι εύκολο να αναγνωριστεί κάποιος ως θύμα η απάντηση είναι αρνητική. «Η διαδικασία είναι αρκετά δύσκολη και χρονοβόρα, για τον λόγον ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα άτομα αυτά δεν θέλουν να συνεργαστούν μαζί μας, δεν θέλουν να συνεργαστούν με τις Αρχές, να μπουν σε διαδικασία, λόγω φόβου, δεν ξέρουν τι θα γίνει μετά. Δεν ξέρουν πώς μπορεί το ίδιο το σύστημα να τους στηρίξει, υπάρχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο ενεργειών που κάνουμε εμείς με βάση το οποίο γίνεται η αναγνώριση από διεθνείς οργανισμούς που τα έχουν καθιερώσει, ανάλογα με τη μορφή που διενεργούμε. Σίγουρα η μορφή της σεξουαλικής εκμετάλλευσης είναι μια δύσκολη μορφή όπου δύσκολα συνεργάζεται το θύμα και να μιλήσει. Σε αντίθεση με την εργασιακή εκμετάλλευση, που είναι πολύ πιο εύκολο να συνεργαστούν και να μιλήσουν».

Τι γίνεται με το φαινόμενο της «αγοράς υπηρεσιών»;

Μπορεί η αγορά υπηρεσιών να έχει ποινικοποιηθεί από το 2019 με τροπολογία της νομοθεσίας, ωστόσο οι υποθέσεις που διερευνώνται είναι μετρημένες στο ένα χέρι. Και όχι γιατί έχει περιοριστεί το φαινόμενο ή έχει εξαλειφθεί, αλλά επειδή είναι δύσκολο εγχείρημα ο εντοπισμός του πελάτη ή μια καταγγελία από θύμα.

«Δεν είναι πολλές οι υποθέσεις που έχουμε στα χέρια μας, όχι γιατί δεν γίνονται, αλλά γιατί πρέπει να εντοπιστεί ο πελάτης, να βρεθούν τα στοιχεία του και θα πρέπει να υπάρχει και θύμα για να μπορέσει να στοιχειοθετηθεί η υπόθεση. Αν είναι εκτός του πλαισίου αυτού, τότε είναι υποθέσεις απλά πορνείας και εκεί μπορεί να εμπίπτουν άλλα προβλήματα που δεν είναι στο πλαίσιο που αφορά την εμπορία προσώπων.

Όμως, μετά την τροποποίηση της νομοθεσίας το 2019, έχουμε τρεις υποθέσεις, με πιο πρόσφατη την τελευταία στην Αμμόχωστο, όπου έχουμε δύο πελάτες ενώπιον δικαστηρίου».