Οι μάχες στο Καλαμπάκι και το Πυλέρι

Τι ομολογούν ο αρχηγός της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας και ο αρχηγός των δυνάμεων της εισβολής

oi maxes sto kalampaki.JPG

Όπως είδαμε στο περασμένο σημείωμα για την εισβολή, στη βορειοδυτική ακτή του Πενταδάκτυλου και συγκεκριμένα στο Έξιμιλι-Πέντεμιλι-Πλατάνια, οι λίγοι εισβολείς που αποβιβάστηκαν βρίσκονταν εγκλωβισμένοι. Όμως, ασυγχώρητα έως εγκληματικά λάθη της δικής μας στρατιωτικής ηγεσίας επέτρεψαν στους εισβολείς να αποβιβάσουν ανενόχλητοι τη δεύτερη μέρα ισχυρές δυνάμεις πεζικού, τεθωρακισμένων και πυροβολικού. Ανάμεσα στις δυνάμεις αυτές και ο αρχηγός των επιχειρήσεων, υποστράτηγος Μπεντρετίν Ντεμιρέλ, ο οποίος θα ομολόγήσει αργότερα: «Η τουρκική στρατιωτική ηγεσία ήταν απογοητευμένη από τ’ αποτελέσματα της πρώτης ημέρας της εισβολής και ανησυχούσε ζωηρά για τις εξελίξεις, διότι ο στόχος που ήταν, σε πρώτη φάση, η δημιουργία ισχυρού προγεφυρώματος, η κτάληψη του Πενταδάκτυλου και η ένωση των ακτών της Κερύνειας με τον τουρκικό θύλακο Λευκωσίας- Αγύρτας-Μπογαζίου, δεν είχε επιτευχθεί. Ο Πενταδάχτυλος βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, ο θύλακος Λευκωσίας-Κιόνελι-Αγύρτας, όπου ήταν ανεπτυγμένη η ΤΟΥΡΔΥΚ, διέτρεχε άμεσο κίνδυνο να διαλυθεί από τη θυελλώδη επίθεση της ΕΛΔΥΚ. Οι Καταδρομείς και το 231 Τάγμα Πεζικού κρατούσαν τις θέσεις τους στα στρατηγικά σημεία του Πενταδάκτυλου».

Χαρακτηριστικό της σύγχυσης και της ανησυχίας που επικρατούσε στην τουρκική στρατιωτική ηγεσία είναι και το ακόλουθο περιστατικό, που συνέβη κατά τον πλουν των αποβατικών σκαφών από τη Μερσίνα στο Πέντεμιλι και το καταγράφει ο στρατηγός Ντεμιρέλ όπως το έζησε: «Στο σκάφος που επέβαινα είχε και έναν Τουρκοκύπριο συνοδό, που ασκούσε καθήκοντα μεταφραστή των δελτίων ειδήσεων του ΡΙΚ, διότι το κυπριακό ραδιόφωνο ήταν η μόνη πηγή επικοινωνίας μου με την Κύπρο. Άκουε το ΡΙΚ ο Τουρκοκύπριος μεταφραστής και τα μάτια του δάκρυζαν, οπότε με τους επιτελείς μου που τον παρακολουθούσαμε, τον ρώτησα τι έχει ακούσει και κλαίει.Κι αυτός απαντά με πνιγμένη φωνή: «Οι Ελληνοκύπριοι λένε ότι κατέλαβαν την Άσπρη Μούττη και τον Άγιον Ιλαρίωνα και ότι εξουδετέρωσαν όλους τους θυλάκους μας. Λένε ακόμη ότι, στα Πλατάνια, όπου γίνεται η απόβαση, τα πτώματα των δικών μας πλέουν στη θάλασσα...».

Τα ίδια θα πει αργότερα, επιβεβαιώνοντας τον Τούρκο στρατηγό και ο τότε αρχηγός της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας, πτέραρχος Εμίν Άλπκαγια, όταν είχε έλθει στα κατεχόμενα ως προσκαλεσμένος του Ρούφ Ντενκτάς. Μιλώντας για την εισβολή ο Τούρκος πτέραρχος έκανε την ακόλουθη αποκαλυπτική ομολογία: «Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είχαν ζήσει τις πιο αγωνιώδεις στιγμές της σύγχρονης ιστορίας τους, διότι, αν επενέβαινε η ελληνική πολεμική αεροπορία και έπληττε τον τουρκικό αποβατικό στόλο, η επιχείρηση της εισβολής θα είχε δραματική κατάληξη και τα πάντα θα είχαν χαθεί για τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις». Η προδοσία της Χούντας έσωσε τους εισβολείς.

Το μεσημέρι της Κυριακής, 21ης Ιουλίου, με την κάλυψη της αεροπορίας τους και των πυροβόλων των αντιτορπιλικών τους, οι Τούρκοι κατόρθωσαν ν’αποβιβάσουν στην ακτή πεζικό, πυροβόλα, άρματα μάχης, τεθωρακισμένα και άλλον βαρύ οπλισμό. Στη μιάμιση η ώρα κατόρθωσε ν’ αποβιβαστεί η νέα τουρκική δύναμη μ’ επικεφαλής του υποστράτηγο Μπρεντετίν Ντεμιρέλ. Τότε οι εισβολείς άρχισαν να σχηματίζουν ουσιαστικό προγεφύρωμα. H αντίστροφη μέτρηση της κατάληψης της Κερύνειας είχε αρχίσει.

Αυτά συνέβαιναν στη βόρεια πλευρά του Πενταδακτύλου. Στις κορυφογραμμές και τις πλαγιές και τις νότιες πλαγιές του Πενταδάκτυλου οι Καταδρομείς εκπορθούσαν το ένα μετά το άλλο τα εχθρικά οχυρά, ενώ παράλληλα και ταυτόχρονα οι γενναίοι του 231 ΤΠ προχωρούσαν ακάθεκτοι, με τα λίγα πολεμικά μέσα που διέθεταν, από τα υψώματα «Άσπροι» του Αγίου Βασιλείου μέχρι τη Φώττα, το Πυλέρι, το Καλαμπάκι, τη Γομαρίστρα, τον Προφήτη Ηλία και την Αετοφωλιά καταλαμβάνοντας τα τουρκικά οχυρά και αποδεκατίζοντας τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές, που επιχειρούσαν να βγουν στον Πενταδάκτυλο, με αντικειμενικό σκοπό να προωθηθούν δυτικά για ν’ αποκόψουν τους δρόμους προς την Κερύνεια. Αξίζει να δούμε μέσα από μαρτυρίες αξιωματικών και ανδρών του 231 ΤΠ πώς έζησαν τον πόλεμο στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Ποιες μάχες έδωσαν εναντίον επίλεχτων μονάδων Τούρκων αλεξιπτωτιστών, καταδρομέων, τεθωρακισμένων και πεζικού, φράσσοντας, τελικά, τον δρόμο των εισβολέων και καταλαμβάνοντας ισχυρά οχυρά τους.

Ο αείμνηστος Συνταγματάρχη Χρίστος Δαμιανίδης, υπολοχαγός τότε, διοικητής του Λόχου Διοικήσεως, που πολέμησε με απαράμιλλη ανδρεία και τραυματίστηκε, είχε αναλάβει αποστολή να βοηθήσει τον Τρίτο Λόχο, του υπολοχαγού Αθανάσιου Μάμαλη, που επιχειρούσε για την κατάληψη των τουρκικών οχυρών στο Καλαμπάκι. Η ενίσχυση του Τρίτου Λόχου κρίθηκε αναγκαία, διότι συναντούσε σθεναρή αντίσταση των Τούρκων, που ήταν πολυάριθμοι, εφοδιασμένοι με πολυβόλα, όλμους και αυτόματα όπλα. Με μια ομάδα ο Δαμιανίδης έσπευσε να ενισχύσει τον Μάμαλη και σε λίγο ο αντικειμενικός στόχος του Τρίτου Λόχου επιτεύχθηκε. Το ηθικό των ανδρών του, με την άφιξη του Δαμιανίδη και των 10 γενναίων του, αναπτερώθηκε, η επίθεση συνεχίστηκε πιο πεισματικά και το Καλαμπάκι έπεσε στα χέρια των δικών μας. Εκεί έπεσε ο ήρωας Μάρκου Ηλίας, ενώ πήγαινε με άλλους συμμαχητές του να πάρουν νερό για τους διψασμένους συμπολεμιστές τους.

2 oi maxes sto kalampaki.JPG

Από το Καλαμπάκι ο Δαμιανίδης και ο Μάμαλης με τους άντρες τους, αφού ισχυροποίησαν τις θέσεις των δικών μας με μια Διμοιρία, ανέβηκαν στη Διάβαση Αγίου Παύλου, όπου ήταν η Διοίκηση του Τάγματος. Εκεί, δεν πρόλαβε ν’ ανασάνει ο Δαμιανίδης και ο υποδιοικητής του Τάγματος Καλλιμάνης τού έδωσε ένα φάκελο λέγοντάς του: «Είναι διαταγή επιχειρήσεων και αν έχεις απορίες να επικονωνήσεις με τον Διοικητή», που κανένας δεν ήξερε πού κρυβόταν. Η διαταγή έλεγε να συνεχισθεί νυκτερινή επίθεση Καλαμπάκι προς Πυλέρι, Κρηνί, Γομαρίστρα και κάλυψη του αριστερού πλευρού της ΕΛΔΥΚ, που θα επιχειρούσε με το πρώτο φως της επόμενης μέρας εναντίον της ΤΟΥΡΔΥΚ, ενισχυμένης με Τούρκους αλεξιπτωτιστές και Τουρκοκυπρίους, που ήταν ανεπτυγμένοι σε αμυντική διάταξη σε βάθος.

Ήταν εφτά η ώρα το απόγευμα όταν πήρε τη διαταγή ο Δαμιανίδης για επίθεση. Συγκέντρωσε τους άντρες του, τους μίλησε για την αποστολή τους, τους εξήγησε ότι ήταν δύσκολη και πολύ επικίνδυνη και τους είπε, αν είναι κάποιοι που δεν θα μπορούσαν και δεν ήθελαν να συμμετάσχουν, να βγουν μπροστά και να το πουν για να τους απαλλάξει. Προς τιμήν τους, όλοι δήλωσαν έτοιμοι για τη μάχη. Επικεφαλής των δυνάμεων που θα επιχειρούσαν ήταν τα τμήματα του Δαμιανίδη, του Μάμαλη και του έφεδρου ανθυπολοχαγού Παρασκευά Γελαστού. Από τη διάβαση Αγίου Παύλου κινήθηκαν προς Καλαμπάκι, όπου έφτασαν γύρω στις 11-12 το βράδυ. Εκεί ο Δαμιανίδης έδωσε τις τελευταιίες οδηγίες για την επικείμενη επίθεση. Ο ίδιος με το τμήμα του κινήθηκε προς Πενταδάκτυλο, ο Μάμαλης προς Πυλέρι και ο Γελαστός εφεδρεία. Εκεί που προχωρούσαν, ακούστηκαν πυροβολισμοί. Τους είχε διαφύγει προς το Πυλέρι ένας Τούρκος αιχμάλωτος, που εκινείτο με το δεύτερο τμήμα.. Ήταν 3.30 μετά τα μεσάνυκτα, όταν συνέβη το επεισόδιο και το τμήμα του Γελαστού που ήταν τελευταίο, πάνω στη σύγχυση έχασε την επαφή με τα άλλα τμήματα. Ο Γελαστός, που ήξερε το σχέδιο ενεργείας, οδήγησε το τμήμα του στο Καλαμπάκι, που το κρατούσαν οι δικοί μας. Τ’ άλλα δύο τμήματα προχώρησαν και έφθασαν 100-150 μέτρα πίσω από τα εχθρικά φυλάκια, μεταξύ Γομαρίστρας και Πυλερίου. Με το πρώτο φως της ημέρας άρχισε η επίθεση. Στην πλευρά που επιχειρούσε ο Δαμιανίδης οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και τράπηκαν σε φυγή. Το ίδιο έκαναν σε λίγο και οι άλλοι. Ο διοικητής του Τάγματος διέταξε τον Δαμινίδη να παραμείνουν οι άνδρες του στις θεσεις τους και θα του έστελνε ενισχύσεις. Πράγματι, σε λίγο πήγε ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ανδρέας Κωνσταντίνου και τους πήρε για ενίσχυση ένα πολυβόλο «Μπράουνιγκ» των 50 χιλιοστών με τους άνδρες του στοιχείου.

Ενώ οργάνωναν τις θέσεις τους στο Πυλέρι, προτού ξεκουραστούν, ήρθε νέα διαταγή, να ενισχύσουν το αριστερό της ΕΛΔΥΚ, που προήλαυνε ακάθεκτη στο Κιόνελι. Μοίρασαν τους άντρες τους Δαμιανίδης και Μάμαλης και κινήθηκαν σε δύο κατευθύνσεις προς το Κρηνί. Κατά την έξοδό τους από το Πυλέρι βρέθηκαν αντιμέτωποι με Τούρκους αλεξιπτωτιστές, που επιχειρούσαν επίθεση για την ανακατάληψη του χωριού. Πήραν θέσεις μάχης οι δικοί μας στα τελευταάι σπίτια του χωριού.Ο Δαμιανίδης στη νοτιοανατολική κάτω πλευρά και ο Μάμαλης ψηλότερα στη βορειοδυτική πλευρά. Η μάχη που ακολούθησε ήταν πεισματική. Οι Τούρκοι επιτίθεντο με καταιγιστικά πυρά. Και οι δικοί μας απαντούσαν με περισσότερο πείσμα. Η άμυνα που πρόταξαν ήταν ηρωική. Ήταν όλοι τους γεναίοι. Η μάχη κράτησε τρεις ώρες, από τις 4 μέχρι τις 7 το απόγευμα. Τα πυρομαχικά τους κόντευαν να εξαντληθούν. Ο Δαμιανίδης στέλνει αγγελιοφόρο στον Μάμαλη για να συνεννοηθούν τι έπρεπε να κάνουν, διότι, εκτός του ότι τα πυρομαχικά είχαν σχεδόν εξαντληθεί, οι άντρες ήταν νηστικοί και διψασμένοι. Επίσης, άρχισε να βραδιάζει. Κείνη την ώρα ο Δαμιανίδης δέχθηκε σφαίρα στο αριστερό πόδι. Τραυματίστηκε επίσης ο ασυρματιστής Μουλλωτός Κωνσταντίνος. Διέταξε τους άντρες του ν’ ανέβουν με προφυλάξεις στα ψηλώματα και να τον καλύψουν για ν’ ανέβει κι αυτός… Ενώ προχωρούσε πυροβολώντας, δέχθηκε δεύτερη σφαίρα, στο δεξί πόδι αυτήν τη φορά… Αβοήθητος περίμενε στη θέση του, αλλά διέταξε τους άντρες του να μην πυροβολούν. Να περιμένουν εκεί μέρι να νυκτώσει καλά, όταν θε κινείτο για να πάει κοντά τους, όπως και έγινε. Οι στρατιώτες του τον πήραν και τον μετέφεραν στα χέρια -«τσαερί» στο πρόχειρο ιατρείο την Μονάδας κι απ’ εκεί στο Γ. Νοσοκομείο Λευκωσίας.

Για τη μάχη στο Καλαμπάκι ο συνταγματάρχης Δαμιανίδης θα πει.: «Η μάχη αυτή ήταν επική. Έκαμε να λάμψει η πολεμική αρετή των στρατωτών μου. Ήταν όλοι νεαροί, αλλά προχωρούσαν στον αντικειμενικό σκοπό ασυγκράτητοι. Προχωρούσαν απτόητοι, χωρίς να λογαριάζουν τα εχθρικά πυρά. Όταν στην έφοδο φώναζαν αέρα –αέρα προκαλούσαν πανικό στους αλεξιπτωτιστές. Με τέτοιους στρατιώτες πάντα νικάς. Πάντα θα τους θυμάμαι. Η πατρίδα πρέπει να τους τιμά και όλοι να τους ευγνωμονούμε...».

*(Στο επόμενο, οι μάχες στην Αετοφωλιά, τη Γομαρίστρα, τους Άσπρους και το Αγριδάκι)