Αποτελεσματικό και δίκαιο φορολογικό μοντέλο

Επανέρχονται στο προσκήνιο οι συζητήσεις για την αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού του φορολογικού μοντέλου της χώρας και ενίσχυσης της εισπρακτικής δυνατότητας του Τμήματος Φορολογίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση προωθείται και η ποινικοποίηση της μη καταβολής των οφειλόμενων φόρων.

Πρέπει να είναι ξεκάθαρον ότι η αναδιαμόρφωση του φορολογικού μοντέλου, ούτως ώστε να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα της κοινωνίας και της οικονομίας, δεν σημαίνει αύξηση των φορολογικών συντελεστών ή γενικότερα διαφοροποίησή τους.

Η Κύπρος, αν και αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, παραμένει ένα ανταγωνιστικό χρηματοοικονομικό κέντρο, που εμπιστεύονται οι επενδυτές, παρά το ότι υπήρχαν περίοδοι κατά τις οποίες η εμπιστοσύνη αυτή ενδεχομένως να είχε κλονιστεί.

Τα τελευταία χρόνια ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών κλήθηκε να αναπροσαρμοστεί στα νέα και συνεχώς μεταβαλλόμενα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ έγιναν σημαντικές προσπάθειες ενίσχυσης της γκάμας των χρηματοοικονομικών προϊόντων που προσφέρονται, ενίσχυσης του δικτύου αποφυγής διπλής φορολογίας και προσέλκυσης επενδυτών από χώρες πέραν των παραδοσιακών, κυρίως για να δημιουργήσουν έδρα στη χώρα.

Την ίδια στιγμή όμως η οικονομία της χώρας καλείται να λειτουργήσει σε ένα δύσκολο οικονομικά και πολιτικά περιβάλλον, με τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί σε Ρώσους υπηκόους αλλά και με το κλίμα που δημιουργήθηκε όσον αφορά ρωσικές επενδύσεις να επηρεάζει αρνητικά τον τομέα των υπηρεσιών. Υπάρχει και η αντίστροφη ροή με σημαντικό αριθμό εταιρειών, κυρίως τεχνολογίας, να θεωρούν τη χώρα μας ως το ιδανικό μέρος μεταφοράς της έδρας τους ή μέρους των εργασιών τους.

Η φορολογία αποτελεί ένα εργαλείο δημοσιονομικής πολιτικής που επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνηση να διαμορφώνει την κοινωνική της πολιτική, τον αναπτυξιακό της σχεδιασμό και την προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών, όπως για παράδειγμα την προστασία του περιβάλλοντος («πράσινοι φόροι»).

Η διαμόρφωση τέτοιων πολιτικών πρέπει να λαμβάνει υπόψη από τη μια την κοινωνική συνοχή και από την άλλη τη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης. Δεν πρέπει δηλαδή το φορολογικό βάρος να είναι τέτοιο, σε πολίτες και επιχειρήσεις, που για τους μεν ιδιώτες να περιορίζει σημαντικά τις καταναλωτικές τους συνήθειες και για τις δε επιχειρήσεις να περιορίζει τις επενδύσεις και την περαιτέρω ανάπτυξή τους.

Σημαντική παράμετρος επιτυχίας ενός φορολογικού συστήματος είναι η σταθερότητα, εφόσον τόσο οι επιχειρήσεις, όσο και οι πολίτες θέλουν να γνωρίζουν το φορολογικό βάρος των επόμενων ετών, ώστε να μπορέσουν να λάβουν τις σωστές αποφάσεις για περαιτέρω επενδύσεις και για καλύτερο σχεδιασμό του οικογενειακού προϋπολογισμού.

Την ίδια στιγμή το φορολογικό σύστημα μιας χώρας πρέπει να είναι απλό στην εφαρμογή, δίκαιο και να προωθεί τη φορολογική συμμόρφωση. Σημαντικό παράγοντα αποτελεί και η χρήση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης τόσο σε θέματα συμμόρφωσης, όσο και σε θέματα ελέγχου.

Φορολογική κουλτούρα

Θα πρέπει να δημιουργεί και την ανάλογη «φορολογική κουλτούρα», δηλαδή ο πολίτης να βλέπει ότι τα χρήματα που καταβάλλει ως φορολογίες χρησιμοποιούνται για την κατασκευή έργων και υποδομών που θα ενισχύσουν την ποιότητα ζωής του. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να νιώθει το άτομο που σέβεται απόλυτα τις διαδικασίες και τους νόμους, ότι την ίδια στιγμή κάποιοι εκμεταλλεύονται το σύστημα και φοροδιαφεύγουν.

Οπότε, η φορολογική συμπεριφορά των κατοίκων μιας χώρας ή μιας κοινότητας αποτελεί μέρος της κουλτούρας της, αλλά και της ποιότητας των κρατικών υπηρεσιών που παρέχονται προς τους πολίτες. Καλύτερης ποιότητας υπηρεσίες και υποδομές δείχνουν στους πολίτες ότι τα ποσά που καταβάλλουν αξιοποιούνται σωστά. Θέμα κουλτούρας είναι και οι συμβαλλόμενοι να εκδίδουν αποδείξεις για τις συναλλαγές τους.

Το κείμενο των φορολογικών νομοθεσιών, ακόμη κι αν δεν υπάρξουν ριζικές αλλαγές, χρήζει επαναδιατύπωσης και «ξεκαθαρίσματος», ώστε να είναι πιο εύκολο στην κατανόηση και την εφαρμογή του. Για παράδειγμα, υπάρχουν διαφορετικά άρθρα, διάσπαρτα στις νομοθεσίες, που επιβάλλουν πρόστιμα για μη συμμόρφωση από τον φορολογούμενο, τα οποία θα ήταν καλύτερα να ενσωματωθούν σε ένα άρθρο ώστε να είναι ξεκάθαρες οι συνέπειες σε περίπτωση μη αποπληρωμής των φορολογικών υποχρεώσεων εντός χρονοδιαγραμμάτων.

Την ίδια στιγμή ο τομέας των υπηρεσιών καλείται να αναδιαμορφώσει το μοντέλο ανάπτυξής του. Ξένοι επενδυτές δημιουργούν εταιρείες στην Κύπρο, για να κάνουν τις επενδύσεις τους μέσω της χώρας μας, ώστε να εκμεταλλευτούν τον χαμηλό εταιρικό φορολογικό συντελεστή και τη μη φορολόγηση των μερισμάτων εισπρακτέων και των κερδών από την πώληση μετοχών / ομολόγων.

Φορολογικά κίνητρα δίνονται στις περιπτώσεις που η Πολιτεία θέλει να προωθήσει συγκεκριμένους τομείς, όπως στην περίπτωση της προσέλκυσης εταιρειών για δημιουργία βάσης στην Κύπρο. Τα κίνητρα πρέπει να υιοθετούνται με βάση τους νόμους της χώρας, το σύνταγμα, τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τις βέλτιστες πρακτικές. Είναι απαραίτητο να υπάρχει θεσμικός έλεγχος στην εφαρμογή τους, με πλήρη διαφάνεια, και συνεχής αξιολόγηση της εφαρμογής και του αντικτύπου τους στην οικονομία και την κοινωνία.

Φόρος ακίνητης περιουσίας

Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στις φορολογίες και επιβαρύνσεις που αφορούν τα ακίνητα (συμπεριλαμβανομένου και του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ, που οδήγησε στην αντίδραση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή), κάτι το οποίο βοήθησε στην ανάκαμψη του τομέα.

Η κατάργηση εντελώς του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας είναι ένα θέμα το οποίο ακόμη συζητείται, εφόσον, από τη μια, γίνονται αναφορές για δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών, και, από την άλλη, η μη φορολόγηση αδρανών περιουσιακών στοιχείων δεν προωθεί την ανάπτυξή τους και ενδεχομένως να έπρεπε να είχε τροποποιηθεί αντί να καταργηθεί.

Σημειώνεται ότι η αναγκαιότητα για φορολογική μεταρρύθμιση δημιουργείται από τις επιχειρηματικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου. Οποιεσδήποτε αλλαγές χρειάζονται μελέτη, σωστό χειρισμό και χρόνο (timing), ώστε να διασφαλίζεται η σταθερή ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών και γενικότερα της οικονομίας.

Οι επιχειρηματίες και γενικά οι επενδυτές, πέρα από το σταθερό φορολογικό και νομικό πλαίσιο, αξιολογούν και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται. Σε κανέναν δεν θα άρεσε να υποστεί διοικητικό κόστος και μεγάλες καθυστερήσεις όσον αφορά τις επενδύσεις του, λόγω των προβλημάτων που ενδεχομένως να παρουσιάζουν οι κρατικές υπηρεσίες.

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν την μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και την υιοθέτηση απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ταυτόχρονη ενίσχυση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Το φορολογικό μοντέλο και ειδικά η φοροδιαφυγή θα έχουν σημαντική θέση στα προεκλογικά προγράμματα των υποψηφίων στις επικείμενες προεδρικές εκλογές, καθώς οι έμμεσοι και άμεσοι φόροι αποτελούν το κύριο μέρος των εισπράξεων του κρατικού προϋπολογισμού. Οι προτάσεις πρέπει να είναι συγκεκριμένες, υλοποιήσιμες και με μετρήσιμα αποτελέσματα. Είναι καλό σε τέτοιες περιπτώσεις να μελετούμε τις πολιτικές άλλων χωρών, που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με την Κύπρο.