Τα «μηναλλάγια» δείχνουν κρύο χειμώνα

Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, κυρίως για τους παλαιότερους, καταδείκνυε τον καιρό που θα επικρατούσε ολόχρονα. Η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από τον μήνα και την αλλαγή και σημαίνει ότι κάθε μέρα του Αυγούστου καταδεικνύει τον προβλεπόμενο καιρό ανά μήνα για την υπόλοιπη χρονιά. Την ίδια στιγμή και οι αγορές ομολόγων καταδεικνύουν τι θα αντιμετωπίσει η παγκόσμια, αλλά κυρίως η ευρωπαϊκή οικονομία τον χειμώνα, εφόσον οι αποδόσεις τους πήραν την ανιούσα.

Από τις αρνητικές τιμές στα συμβόλαια προαγοράς πετρελαίου τον Απρίλιο του 2020, εν μέσω της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων, στην εκτίναξη των τιμών στις διεθνείς αγορές, απόρροια κυρίως των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα και τον περιορισμό της προσφοράς λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Πάντως, τα τελευταία δημοσιευμένα αλλά και τα διάφορα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η παραγωγή πετρελαίου στη Ρωσία επέστρεψε στα προ Ουκρανικού επίπεδα και είναι σημαντικά τα κέρδη της χώρας από τις αυξήσεις στις τιμές. Καθώς το κέρδος του ενός είναι η ζημιά του άλλου, ο χαμένος φαίνεται να είναι η Ευρώπη.

Η σημερινή κατάσταση επιβεβαιώνει τη σημαντική έλλειψη Ευρωπαίων ηγετών: από το τραγελαφικό μέτρο που πρότεινε ο πρωθυπουργός της Ισπανίας να μην φορούν οι πολίτες γραβάτες ώστε να ζεσταίνονται λιγότερο και να μειώνεται η κατανάλωση στον κλιματισμό, μέχρι το να σβήσουν τα φώτα σε μνημεία και άλλα κτήρια για εξοικονόμηση ηλεκτρικού ρεύματος.

Τον χειμώνα δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη, αν συνεχιστεί η κατάσταση, να δούμε κουπόνια για την παροχή πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση. Φυσικά ο Ισπανός πρωθυπουργός θα προτείνει οι πολίτες να φορούν γραβάτα, κασκόλ και σκούφο.

Οποιαδήποτε αποκλιμάκωση της κρίσης, από την άλλη, θα ενεργήσει θετικά (δηλαδή θα τις μειώσει) στις τιμές της ενέργειας και στα ποσοστά πληθωρισμού, εφόσον θα ενισχύεται η προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών και η σταδιακή ομαλοποίηση της κατάστασης στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Πάντως, οι επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων από την Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα (FED) οδήγησαν σε επιβράδυνση του πληθωρισμού εφόσον ο δείκτης τιμών παραγώγου μειώθηκε κατά 0,8%. Φυσικά, η οικονομία καταγράφει σε δύο διαδοχικά τρίμηνα μείωση στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της, κάτι που στην οικονομική θεωρία σημαίνει ότι η χώρα μπαίνει σε ύφεση.

Στην οικονομική θεωρία αλλά και γενικότερα στη ζωή, οι δυνάμεις της αγοράς και της ανθρώπινης φύσης ενεργούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει ισορροπία. Μια ισορροπία, που όπως είναι αναμενόμενο διαταράσσεται από μεμονωμένες ενέργειες ατόμων, ομάδων και οργανισμών, αλλά και στις περιπτώσεις που υπάρχει παρέμβαση στις δυνάμεις της αγοράς και της ζωής.

Μια παρατεταμένη περίοδος αβεβαιότητας θα ενισχύσει την οικονομική και κοινωνική αστάθεια, κυρίως υπό την πίεση της ακρίβειας, ενώ είναι δεδομένο ότι κυβερνήσεις και οργανισμοί θα πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τη νέα τάξη πραγμάτων και τις νέες διεθνείς οικονομικές πρακτικές, εφόσον η τωρινή κατάσταση φαντάζει δρόμος χωρίς επιστροφή.

Όπως είναι φυσικό, κάθε άτομο και κράτος / οργανισμός θέλει να μεγιστοποιήσει τα οφέλη του (και αξιολογώντας το τρέχον οικονομικό περιβάλλον λαμβάνει τις αποφάσεις του) ή να περιορίζει τις ζημιές του μέσα από σωστή διαχείριση.

Οι πολιτικές και ακόμη περισσότερο οι πολεμικές συγκρούσεις, οι οποίες πέρα από τα ζητήματα κυριαρχίας τροφοδοτούνται και από οικονομικές πολιτικές και συμφέροντα, προκαλούν αβεβαιότητα στην παγκόσμια οικονομία. Το φαινόμενο, όπως είναι φυσικό, είναι ακόμη εντονότερο στις περιπτώσεις όπου οι στρατιωτικές αλλά γενικότερα οι συγκρούσεις αφορούν μεγάλες οικονομίες, που διαδραματίζουν ισχυρό ρόλο στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη.

Η αβεβαιότητα επηρεάζει την ψυχολογία των επενδυτών, των καταναλωτών και γενικότερα την κοινωνία, με επενδύσεις να αναβάλλονται και τη ζήτηση να περιορίζεται. Οι καταναλωτές γίνονται πιο προσεκτικοί με τις αγορές τους και οι επενδυτές περιμένουν να σταθεροποιηθεί η κατάσταση πριν προχωρήσουν σε επενδύσεις.

Σίγουρα το οικονομικό περιβάλλον το οποίο βιώνουμε κάθε άλλο μπορεί να χαρακτηριστεί παρά σε κατάσταση ισορροπίας. Οι κυρώσεις που επιβάλλονται αποτελούν στρέβλωση και «ανωμαλία» στην παγκόσμια οικονομία, ενώ οι εχθροπραξίες αδρανοποιούν σημαντικές παραγωγικές μονάδες.

Οι… σούβλες του Δεκαπενταυγούστου και οι κινήσεις των αγορών

Τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρείται αύξηση στις αποδόσεις των κυβερνητικών ομολόγων με εκδότες χώρες του ευρωπαϊκού νότου όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία. Οι συγκεκριμένες χώρες παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά δανεισμού, κάτι που προβληματίζει τους επενδυτές, ενώ η απόφαση των κεντρικών τραπεζών να αποσύρουν τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και να αυξήσουν τα επιτόκια οδηγούν τις αποδόσεις των κυβερνητικών ομολόγων προς τα πάνω.

Την ίδια στιγμή οι αγορές προεξοφλούν γεγονότα και η αύξηση στο κόστος δανεισμού καταδεικνύει ότι οι επενδυτές δεν είναι τόσο αισιόδοξοι για την πορεία της οικονομίας. Άλλωστε όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου και του κυπριακού Υπουργείου Οικονομικών, έχουν μειώσει σημαντικά τις εκτιμήσεις τους για τον ρυθμό ανάπτυξης των οικονομιών τους το 2022.

Πολλές χώρες, δρώντας προαιρετικά, προχώρησαν την προηγούμενη περίοδο (σε περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων) σε αναχρηματοδοτήσεις του δημόσιού τους χρέους, όμως είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι επόμενες έξοδοι στις αγορές θα είναι ακριβότερες. Σηματοδοτείται, επίσης, η επιστροφή του ενδιαφέροντος στα ομόλογα, ενώ τραπεζικά ιδρύματα στην Κύπρο έχουν αρχίσει να προσφέρουν θετικό επιτόκιο σε καταθέσεις, κυρίως σε δολάριο και στερλίνα και αναμένεται σύντομα το ίδιο να συμβεί και σε αυτές που είναι σε ευρώ.

Επιπρόσθετα, τον Σεπτέμβριο αναμένονται επιπλέον αυξήσεις στα επιτόκια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι οποίες αναμένεται να ενισχύσουν το ευρώ, να επιβραδύνουν τον πληθωρισμό, όχι στο βαθμό που θα βλέπαμε παλαιότερα εφόσον αυτήν τη φορά μεγάλο μέρος του πληθωρισμού οφείλεται στις τεχνητές παρεμβάσεις στην αγορά με τις κυρώσεις και τις αντικυρώσεις, αλλά και να επηρεάσουν αρνητικά την πορεία ανάκαμψης.

Αν η αύξηση των τιμών οφειλόταν αποκλειστικά στην αυξημένη ζήτηση, τότε αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση των επενδύσεων για ενίσχυση της παραγωγής / προσφοράς και της ανάπτυξης της οικονομίας. Όμως αυτό δεν ισχύει απόλυτα, ή τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό, στην προκειμένη περίπτωση.

Όσο συνεχίζεται η ίδια κατάσταση και πολλές φορές επιδεινώνεται, οι δυνάμεις του παγκόσμιου εμπορίου δεν μπορούν να δράσουν για να βρεθεί το νέο ισοζύγιο. Φυσικά, πλέον, ο διαχωρισμός Δύσης και Ανατολής είναι προφανής οικονομικά και κανένας δεν πιστεύει ότι μπορούμε να επανέλθουμε οικονομικά σε προπολεμικές εποχές.

Πέρα από τις αναλύσεις και σίγουρα τις προεκλογικές συζητήσεις, αν και η τιμή του κρέατος αυξήθηκε σημαντικά, τον Δεκαπενταύγουστο θα γυρίσουν οι σούβλες και για λίγο ο προβληματισμός θα περιοριστεί στο πότε μπαίνει το αλάτι και το πόσο ψηλά πρέπει να είναι οι σούβλες σε σχέση με τα κάρβουνα.