Τα μεγάλα όνειρα των μαθητών στο μικρότερο σχολείο της Κύπρου

Η δυνατότητα απόκτησης γνώσης είναι ένα από τα αναγκαία δικαιώματα όλων μας, σε οποιαδήποτε γωνιά της χώρας και αν ζούμε. Έτσι και οι τέσσερεις μαθητές, μια μαθήτρια στη Β΄ τάξη και δύο μαθήτριες και ένας μαθητής στην Ε΄ τάξη, της φετινής σχολικής χρονιάς 2022-2023, στον ορεινό Κάμπο Τσακίστρας, έχουν την ευκαιρία να μορφώνονται με βάση το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας. Πρόκειται για το σχολείο με τους λιγότερους μαθητές στην Κύπρο, το οποίο δεν έχει τίποτα να ζηλέψει τα μεγαλύτερα στα αστικά κέντρα, παρά το γεγονός ότι ο τρόπος διδασκαλίας είναι αρκετά διαφορετικός.

Όπως αναφέρει στη Σημερινή ο Γενικός Διευθυντής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Δρ Μάριος Στυλιανίδης, «τα μικρά δημοτικά σχολεία λειτουργούν με συμπλέγματα τάξεων, ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών κάθε τάξης. Η δημιουργία συμπλεγμάτων στα δημοτικά σχολεία διέπεται από κανονισμούς, σύμφωνα με τους οποίους, πρώτον ο ανώτατος αριθμός μαθητών/ριών σε συμπλέγματα είναι 20 και δεύτερον όπου υπάρχουν συμπλέγματα τάξεων με αριθμό παιδιών 16-20 παραχωρείται επιπλέον χρόνος 15 διδακτικών περιόδων. Αυτό γίνεται για να διδάσκονται τα παιδιά, σε αμιγή τμήματα, το μάθημα των Ελληνικών και των Μαθηματικών. Στην περίπτωση των πολύ μικρών σχολείων, μπορεί να λειτουργούν με ένα σύμπλεγμα στο οποίο φοιτούν όλα τα παιδιά του σχολείου, με ένα/μια εκπαιδευτικό ή με δύο συμπλέγματα τάξεων, με δύο εκπαιδευτικούς και ένα/μία επισκέπτη/τρια εκπαιδευτικό για δύο ημέρες».

Σύμφωνα με τον κ. Στυλιανίδη, «οι μαθητές/μαθήτριες των σχολείων αυτών έχουν τις ίδιες ευκαιρίες και δυνατότητες με τα παιδιά που φοιτούν σε μεγαλύτερα σχολεία. Οι διευθύνσεις και οι εκπαιδευτικοί των σχολείων αποφασίζουν για δράσεις στις οποίες επιθυμούν να συμμετάσχουν ή να οργανώσουν. Έχουν την ίδια ενημέρωση και τις ίδιες οδηγίες από τη Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ωστόσο, το κάθε σχολείο έχει την αυτονομία να επιλέξει τις δράσεις του, σύμφωνα με τα δεδομένα του και τους υπό έμφαση στόχους του».

Σημειώνεται ότι, «συνήθως, συγκροτούνται τμήματα με συνδιδασκόμενες γειτονικές τάξεις. Αν, όμως, η κατανομή του μαθητικού πληθυσμού το απαιτεί, μπορεί να γίνουν και συμπλέγματα τάξεων με μη γειτονικές τάξεις». Για παράδειγμα, εξηγεί, «στο Δημοτικό Σχολείο Κάμπου, όπου ο αριθμός των παιδιών που θα φοιτήσουν τη σχολική χρονιά 2022-2023 είναι τέσσερα, δημιουργείται μόνο ένα σύμπλεγμα που περιλαμβάνει τις τάξεις Β΄ και Ε΄ (μόνο σε αυτές έχουν εγγραφεί παιδιά). Ενώ στο Δημοτικό Σχολείο Αγίας Μαρίνας Ξυλιάτου, όπου ο αριθμός των παιδιών που θα φοιτήσουν τη σχολική χρονιά 2022-2023 είναι 14, δημιουργούνται δύο συμπλέγματα. Στο ένα σύμπλεγμα θα φοιτήσουν τα επτά παιδιά των τάξεων Α΄, Β΄ και Γ΄ και στο άλλο σύμπλεγμα τα επτά παιδιά των τάξεων Δ΄, Ε΄ και Στ΄».

Σχετικά με το ωρολόγιο πρόγραμμα, «δηλαδή την κατανομή των διδακτικών περιόδων ανά μάθημα και τάξη, των σχολείων αυτών, εφαρμόζεται διαφοροποιημένο πρόγραμμα, σύμφωνα με σχετικές οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, οι οποίες προσαρμόζονται στα ιδιαίτερα δεδομένα κάθε σχολείου. Ο/Η διευθύνων/ουσα κάθε δημοτικού σχολείου καταρτίζει το ωρολόγιο πρόγραμμα, σε συνεργασία με τον/την οικείο/α Επιθεωρητή/Επιθεωρήτρια, σύμφωνα με τα συμπλέγματα που δημιουργούνται στο σχολείο του/της. Η τελική διαμόρφωση του ωρολογίου προγράμματος εγκρίνεται από τον/την οικείο/α Πρώτο/η Λειτουργό Εκπαίδευσης», συμπληρώνει.

Διαφορετικός τρόπος διδασκαλίας

Από την πλευρά της, όπως αναφέρει στη «Σ» η Διευθύνουσα του Δημοτικού Σχολείου Κάμπου Τσακίστρας της Επαρχίας Λευκωσίας, Χριστιάνα Χριστοφόρου, η οποία θα διδάσκει για πέμπτη συνεχή χρονιά στο απομακρυσμένο Δημοτικό, «το μάθημα στο δικό μας σχολείο γίνεται πολύ διαφορετικά από το μάθημα που γίνεται σε μια συνηθισμένη τάξη. Τα παιδιά και των τριών τάξεων του σχολείου μοιράζονται την ίδια αίθουσα διδασκαλίας κι εγώ έχω την ευθύνη για τη διδασκαλία όλων των γνωστικών αντικειμένων και στις τρεις τάξεις. Στην αρχή κάθε μαθήματος, τα παιδιά των δύο τάξεων παίρνουν σαφείς οδηγίες για το πώς θα εργαστούν ατομικά ή ομαδικά σε σιωπηρές εργασίες κι εγώ ασχολούμαι με τη διδασκαλία του μαθήματος στην άλλη τάξη. Μετά θα γίνει το ίδιο με τις υπόλοιπες τάξεις. Φυσικά όσο τα παιδιά εργάζονται μόνα τους τα επιβλέπω, λύνω απορίες, τα στηρίζω και διδάσκω ταυτόχρονα. Τα παιδιά που δουλεύουν σιωπηρά μπορούν να μετακινούνται αθόρυβα στην αίθουσα για να αξιοποιήσουν ό,τι μπορεί να τα στηρίξει στο μάθημα, όπως για παράδειγμα υλικά από το ντουλάπι των μαθηματικών, λεξικά ή άλλα βιβλία από τη βιβλιοθήκη, χάρτες, άτλαντες κλπ. Στο θρανίο τους έχουν επίσης καθημερινά το ατομικό τους τάμπλετ, το οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο, για να αξιοποιήσουν μαθηματικά εφαρμογίδια, για να φτιάξουν δικά τους αρχεία ή για να εργαστούν σε κοινά αρχεία. Σε κάποια γνωστικά αντικείμενα, όπως είναι η μουσική, η τέχνη και η φυσική αγωγή γίνεται συνδιδασκαλία όλων των τάξεων εφαρμόζοντας διαφοροποιημένη διδασκαλία».

Σύμφωνα με την κ. Χριστοφόρου, για την ίδια το ιδιαίτερο αυτό πλαίσιο εργασίας αποτελεί μια επαγγελματική πρόκληση. «Χρειάστηκε να προσαρμόσω τις διδακτικές μου πρακτικές σε μια σχολική ρουτίνα πολύ διαφορετική από εκείνην που είχα συνηθίσει. Η διδασκαλία σε ένα τέτοιο σχολείο προϋποθέτει κατ’ αρχάς έναν άρτιο προγραμματισμό εργασίας, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του Αναλυτικού Προγράμματος όλων των μαθημάτων των τριών τάξεων, σε περιορισμένο χρόνο. Παράλληλα, προϋποθέτει τον σχεδιασμό δραστηριοτήτων και την εφαρμογή ρουτίνων, οι οποίες να ενισχύουν την παρώθηση των παιδιών και να τα κρατούν ενεργοποιημένα και προσανατολισμένα στους μαθησιακούς στόχους για αρκετή ώρα, ακόμα και όταν εργάζονται μόνα τους. Απαιτεί επίσης εκ μέρους μου την απόλυτη αφοσίωση και συγκέντρωση στο μάθημα από την έναρξη της σχολικής μέρας στις 7:45 το πρωί μέχρι και τη λήξη της στις 13:05 το μεσημέρι. Και χρειάζεται σίγουρα πολλή υπομονή και επιμονή από εμένα, ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν την ικανότητα να εργάζονται αυτόνομα. Αν σε αυτό προστεθούν και τα διοικητικά καθήκοντα, τα οποία θα πρέπει να εκτελώ ως διευθύνουσα του σχολείου, καταλαβαίνετε ότι είναι αρκετά κουραστικό και απαιτεί πολλές ώρες απογευματινής εργασίας».

Τα οφέλη του μικρού σχολείου

Σίγουρα όμως η υπηρεσία σε έναν τέτοιο τύπο σχολείου έχει και πλεονεκτήματα, προσθέτει. «Πρώτ’ από όλα νιώθω ότι με έχει εξελίξει επαγγελματικά, αφού με βοήθησε να γνωρίσω την ύλη όλων των τάξεων και να αντιληφθώ καλύτερα τη συνέχεια των στόχων και της διδακτέας ύλης από τάξη σε τάξη. Πέρα όμως από αυτό, εκείνο που εμένα με γεμίζει περισσότερη ικανοποίηση σε αυτό το περιβάλλον είναι η δυνατή σύνδεση που αναπτύχθηκε ανάμεσα σ’ εμένα και στα παιδιά και η ευκαιρία που μου δίνεται να ‘‘φτιάξω’’, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό, ένα σχολείο που να ανταποκρίνεται στο δικό μου όραμα για την εκπαίδευση των παιδιών». Αναφορικά με τα πλεονεκτήματα που αποκομίζουν τα παιδιά, υπογραμμίζει ότι «μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν και να αυτενεργούν, τα κάνει πιο δημιουργικά και επίσης η διδασκαλία προσαρμόζεται κυριολεκτικά στις δικές τους ατομικές ανάγκες. Κάτι που θεωρώ ότι ίσως μειονεκτεί, ειδικότερα στις τάξεις με ένα μόνο παιδί, είναι η απουσία αλληλεπίδρασης, κάτι που το έχουν ανάγκη, όχι μόνο για να μάθουν το ένα από το άλλο, αλλά και για να περάσουν όμορφα στο μάθημα».

Όπως σημειώνει στη «Σ» ο Πρόεδρος Συνδέσμου Γονέων και Κηδεμόνων, Θεοφάνης Παναγιώτου, «τα οφέλη που πιστεύω ότι προσκομίζουν τα παιδιά μας από ένα μικρό σχολείο, σε σχέση με ένα μεγαλύτερο σε μια πόλη, είναι ότι γίνονται μια ομάδα και δημιουργείται μια στενότερη σχέση, που τα βοηθά να είναι πιο αποδοτικά και παραγωγικά μαθησιακά. Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να δοθούν περισσότερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες από το Υπουργείο Παιδείας, ειδικά τα απογεύματα με την παροχή πρόσθετης εκπαίδευσης στον τομέα της μουσικής, των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των ξένων γλωσσών, των αθλητικών δραστηριοτήτων, κ.ά.».

Περιθώρια αναβάθμισης

Σύμφωνα με τη δασκάλα, το σχολείο είναι αρκετά καλά εξοπλισμένο. «Τα τελευταία χρόνια έγιναν έργα κτηριακής αναβάθμισης του σχολείου, εξοπλίστηκαν οι σχολικές βιβλιοθήκες με καινούρια βιβλία και αγοράστηκαν ατομικά τάμπλετ για κάθε παιδί, καθώς και διάφορα άλλα ψηφιακά εργαλεία μάθησης. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά περιθώρια αναβάθμισης, ιδιαίτερα όσον αφορά τον τεχνολογικό εξοπλισμό του σχολείου, κάτι που αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς στόχους για τη χρονιά που ακολουθεί. Εδώ θα ήθελα να αναφέρω ότι κατά τη διάρκεια της περσινής σχολικής χρονιάς είχαμε ενταχθεί στο πρόγραμμα «Καινοτόμα Σχολεία, Εκπαιδευτικοί Πυρήνες» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, στο πλαίσιο του οποίου τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν ψηφιακές δεξιότητες και να γνωρίσουν ψηφιακά εργαλεία, κάτι που λειτούργησε προσθετικά στη μάθησή τους. Επίσης, η τεχνολογία λειτούργησε πολύ υποστηρικτικά και για τη διδασκαλία».

«Μάθαμε ν’ αγαπάμε κάθε κομμάτι του σχολείου μας»

Όπως τονίζει, «το πλαίσιο λειτουργίας ενός σχολείου με τόσο λίγα παιδιά συμβάλλει με ποικίλους τρόπους στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων ενεργούς πολιτότητας. Τα παιδιά συνυπάρχουν, μαθαίνουν, παίζουν, μεγαλώνουν στον ίδιο χώρο εδώ και πολλά χρόνια. Επομένως, για εκείνα, όπως και για μένα, το σχολείο είναι το δεύτερό μας σπίτι και λειτουργούμε συλλογικά σαν μια μεγάλη οικογένεια. Μάθαμε ν’ αγαπάμε, να νοιαζόμαστε και να φροντίζουμε όλοι μαζί κάθε κομμάτι του σχολικού μας χώρου. Μάθαμε να θέτουμε συνεργατικά και να ακολουθούμε κανόνες, οι οποίοι μας βοηθούν να συνυπάρχουμε αρμονικά. Μάθαμε να συζητάμε τις διαφορές μας και να επιλύουμε τις συγκρούσεις, μέσα από τον διάλογο. Η σχολική μας ζωή χαρακτηρίζεται γενικά από συνεργατικότητα και συμμετοχικότητα. Ακόμα και στα διαλείμματα, κατά τη διάρκεια των οποίων τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν όποιο χώρο και οποιοδήποτε εξοπλισμό του σχολείου θέλουν, για να παίξουν και να μάθουν. Η οργάνωση των δραστηριοτήτων και το συγύρισμα στο τέλος είναι αποκλειστικά δική τους ευθύνη, πάντα βέβαια με τη δική μου επίβλεψη. Επίσης, τα παιδιά στο δικό μας σχολείο συμμετέχουν ενεργά στη διοργάνωση σχολικών εκδηλώσεων και γιορτών. Όπως καταλαβαίνετε μέσα από τον συγκεκριμένο τρόπο σχολικής ζωής τα παιδιά αναπτύσσουν δεξιότητες και ικανότητες κριτικής σκέψης, έκφρασης απόψεων, συμμετοχής σε συζητήσεις και διαλόγους, διαπραγμάτευσης, επίλυσης διαφορών και συμμετοχής σε συλλογικές δράσεις. Επίσης καλλιεργούν αξίες και συμπεριφορές, όπως είναι ο σεβασμός, η αποδοχή, το θάρρος για υποστήριξη μιας άποψης και η προθυμία να ακούμε, να συνεργαζόμαστε. Τους δίνει φωνή τώρα στο σχολείο και αργότερα θα τους ωθήσει να διεκδικήσουν φωνή στην κοινότητά τους και στην κοινωνία. Αναπτύσσει δηλαδή γενικότερα ανθρώπους που θα δρουν ως ενεργοί πολίτες και θα ενδιαφέρονται για την ευημερία τη δική τους και των άλλων. Στο δικό μας σχολείο τα ενδιαφέροντα των παιδιών είναι διαφορετικά ανάλογα με την ηλικία, την προσωπικότητα και τα ταλέντα του κάθε παιδιού. Βέβαια στο χωριό δεν έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με οργανωμένες εξωσχολικές δραστηριότητες τα απογεύματα (πέρα από τα δωρεάν μαθήματα κιθάρας που κάνει κάποιος απόδημος του χωριού σε δύο παιδιά του σχολείου). Στόχος είναι την ερχόμενη σχολική χρονιά να εξασφαλίσουμε μαθήματα, έστω και διαδικτυακά, που να καλύπτουν τα ενδιαφέροντα όλων παιδιών. Θα γίνει επίσης προσπάθεια να εξασφαλίσουμε την επιχορήγηση κάποιων απογευματινών δράσεων, ώστε οι γονείς να χρειάζεται να καλύψουν μόνο το κόστος της μεταφοράς των παιδιών σε ένα αστικό κέντρο ή σε ένα πιο μεγάλο χωριό όπου υπάρχουν τέτοιες υποδομές», προσθέτει.

Ευχαριστίες δασκάλας

«Τελειώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω το ΥΠΠΑΝ, και ιδιαίτερα τον οικείο επιθεωρητή, Χρίστο Δημοσθένους, για την ουσιαστική στήριξη, όπως επίσης και την καθαρίστρια του σχολείου μας, Ιουλία Αποστόλου, τους γονείς για την εξαιρετική συνεργασία, τη Σχολική Εφορεία και τον Πολιτιστικό Σύνδεσμο Κάμπου Τσακίστρας, την Παγκύπρια Συνομοσπονδία Γονέων και Κηδεμόνων, καθώς και όλους τους απόδημους και μόνιμα διαμένοντες στο χωριό Καμπίτες, οι οποίοι μας στηρίζουν με κάθε δυνατό τρόπο», καταλήγει.