Μεγαλώνει η λίστα των αζήτητων νεκρών μεταναστών στη Μεσόγειο

«Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα μάτια του ναυαγού όταν έπρεπε να αποφασίσω ποιον θα σώσω από τη θάλασσα, την ώρα που η ξύλινη βάρκα τους είχε κοπεί στα δυο και βούλιαζε». Αυτά ήταν τα συνταρακτικά λόγια ενός διασώστη της θάλασσας, που η δουλειά του είναι να σώζει ναυαγούς από τη Μεσόγειο. Υγρό νεκροταφείο την χαρακτηρίζουν κάποιοι, την πιο επικίνδυνη θάλασσα κάποιοι άλλοι. Πρόκειται για ένα πέρασμα μεταναστών από την Αφρική και την Ασία προς την Ευρώπη. Τις περισσότερες φορές ταξιδεύουν από τη Λιβύη για να φθάσουν σε χώρες όπως την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα, με κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους.

Στις 3 Μαΐου 2022, η Ύπατη Αρμοστεία απηύθυνε έκκληση προς τα κράτη για επείγουσα δράση, καθώς αυξάνονται ραγδαία οι θάνατοι στη θάλασσα, σημειώνοντας ότι «περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη την περασμένη χρονιά, διασχίζοντας την κεντρική και δυτική Μεσόγειο και τον Ατλαντικό. Τα περισσότερα θαλάσσια ταξίδια έγιναν χρησιμοποιώντας υπερπλήρεις, ακατάλληλες, φουσκωτές βάρκες, πολλές από τις οποίες βούλιαξαν ή ξεφούσκωσαν προκαλώντας απώλειες ανθρώπινων ζωών».

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, οι θαλάσσιες αφίξεις στην Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα από την 1η Ιανουαρίου 2022 μέχρι την 21 Αυγούστου 2022 ανήλθαν στις 74.617, ενώ οι συνολικές αφίξεις σε αυτές τις χώρες ήταν 79.714, με τις αφίξεις ξηράς να είναι 5.097. Ο αριθμός των νεκρών και αγνοουμένων καταγράφεται στους 1.004. Ειδικότερα, στην Ιταλία έφθασαν 50.541 μετανάστες μέσω θαλάσσης, στην Ισπανία 18.734, στην Ελλάδα 7.936, στην Κύπρο 2.384 και στη Μάλτα 119 μετανάστες. Σύμφωνα με τη δημογραφία αυτών των αφίξεων στη Μεσόγειο, ποσοστό της τάξεως του 19,8% ήταν παιδιά, ποσοστό 7,4% ήταν γυναίκες και ποσοστό 72,8% ήταν άνδρες. Ενδεικτικά, στα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας αναφέρεται ότι το 20% των μεταναστών προέρχονται από την Τυνησία, το 14,4% από την Αίγυπτο, το 12% από το Μπανγκλαντές, το 6,6% από τη Συρία και το 5,8% από το Αφγανιστάν. Επίσης, καταγράφεται αύξηση των νεκρών και αγνοούμενων μεταναστών που ταξιδεύουν μέσω θαλάσσης, καθώς το 2021 ανήλθαν σε 3.231, ενώ το 2022 και το 2019 ήταν 1.881 και 1.510, αντίστοιχα. Οι αριθμοί των νεκρών και αγνοούμενων μεταναστών στη Μεσόγειο σχεδόν έφθασαν τους αριθμούς του 2015, με μια όμως τεράστια διαφορά. Οι αφίξεις το 2015 ήταν πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, ενώ πέρυσι ήταν περίπου 123 χιλιάδες μετανάστες.

Γέμισαν οι χώροι ταφής στη Λέσβο

Στη νότια Ιταλία οι σοροί των μεταναστών στα αζήτητα στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλον, δημιουργούσαν εικόνες θλίψης, όπως και στις παραμεθόριες νησιωτικές ακτές της Ελλάδας. Το νησί της Λέσβου ήταν το μεγαλύτερο θύμα της μεταναστευτικής κρίσης στην Ελλάδα, με χιλιάδες μετανάστες να διέρχονται καθημερινά στους δρόμους του νησιού. Μια αδιανόητη ανθρωπιστική κρίση, πρωτόγνωρη για τους κατοίκους και τις ελληνικές Αρχές, οι οποίες δεν ήξεραν πώς να τη διαχειριστούν.

Η «Σημερινή» βρέθηκε στο νεκροταφείο του Αγίου Παντελεήμονα, στη Μυτιλήνη, εκεί όπου είναι διάσπαρτα θαμμένοι μετανάστες, οι οποίοι εντοπίστηκαν πνιγμένοι στις ακτές του νησιού. Σπανίως με μια ονομαστική επιγραφή και στην πλειοψηφία τους με μια μικρή μακρόστενη πλάκα, χαραγμένη πάνω της η λέξη: «Άγνωστος». Σήμερα ο χώρος έχει γεμίσει, μας εξηγεί ο υπεύθυνος του κοιμητηρίου, Γιάννης Ψαραδέλλης, αναφέροντας ότι από το 2007 που ξεκίνησαν να θάβονται δεν έχει γίνει καμία εκταφή, ενώ οι ταφές σταμάτησαν να γίνονται πριν από έξι χρόνια. Μέσα σε διάστημα εννέα ετών, δηλαδή από το 2007 έως το 2016 «υπάρχουν περίπου 70 τάφοι, το 90% των οποίων είναι αγνώστων στοιχείων». Οι περισσότεροι δεν είχαν χαρτιά επάνω τους, αλλά από το χρώμα του δέρματος φαίνεται ότι «προέρχονταν από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Πακιστάν και το Μαρόκο», αναφέρει στη «Σ» η Προϊσταμένη των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Μυτιλήνης, Στέλλα Σημαντήρη. Κληθείσα να σχολιάσει, απαντά ότι «το συγκεκριμένο νεκροταφείο είχε επιλεγεί γιατί είναι το κύριο της πόλης, το οποίο έχει κορεστεί εδώ και αρκετό διάστημα».

Η επείγουσα κατάσταση για άμεση ταφή των σορών οδήγησε στην εξεύρεση ενός νέου χώρου ταφής για τους ανθρώπους αγνώστων στοιχείων, που έβγαζε το κύμα αναπάντεχα. Κατά συνέπειαν, ο Δήμος Μυτιλήνης παραχώρησε ένα χωράφι λίγο έξω από την πρωτεύουσα, στο χωριό Κάτω Τρίτος, όπου σύμφωνα με τον ιδιοκτήτη του γραφείου τελετών «Πατρίκας», Στέλιο Πατρίκα, που έχει αναλάβει τις κηδείες, «τα τελευταία δύο χρόνια υπάρχουν πάνω από 60 τάφοι μεταναστών αγνώστων στοιχείων». Όπως εξηγεί στη «Σ» ο κ. Πατρίκας, «τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχε συνεννόηση», λέγοντας ότι υπήρχαν για πολλούς μήνες νεκροί στο νεκροτομείο του Νοσοκομείου Μυτιλήνης, οι οποίοι έπρεπε να ταφούν. Ερωτηθείς για το κόστος, απάντησε ότι «αυτό δεν απασχολεί τον κόσμο. Είναι μια σύμβαση που έχει γίνει με τον Δήμο, μια δαπάνη και η πληρωμή γίνεται με τιμολόγιο».

Όπως επιβεβαίωσε στη «Σ» ο Δήμαρχος Μυτιλήνης, Στρατής Κύτελης, η πληρωμή της ταφής γίνεται από τον Δήμο, ωστόσο ερωτηθείς για το κόστος ταφής και τα στοιχεία των νεκρών, δήλωσε άγνοια και αρνήθηκε να απαντήσει. Σήμερα, η κατάσταση στο νησί είναι εντελώς διαφορετική και «ελεγχόμενη», όπως την χαρακτηρίζει ο κ. Κύτελης. «Οι μεταναστευτικές ροές είναι μηδαμινές, χάρη στην καλή φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων. Ο αριθμός των μεταναστών έχει μειωθεί από τους 27.000 στους 1.000, από τους οποίους 700 μετανάστες αναμένεται να φύγουν από το νησί».

Μόνο το 2.8% των θαλάσσιων αφίξεων στη Μεσόγειο εντοπίζονται στην Κύπρο

Τι συμβαίνει, όμως, στην Κύπρο; Πριν από 2,5 περίπου μήνες, στις 3 Ιουνίου 2022, η Ύπατη Αρμοστεία εξέδωσε Δελτίο Τύπου, με το οποίο εξέφραζε τη θλίψη της για τον χαμό ενός Σύρου μετανάστη στη θάλασσα της Πάφου. «Πρόκειται για τον πρώτο επιβεβαιωμένο θάνατο στα χωρικά ύδατα της Κύπρου από τις αρχές του 2020, πέραν του ενός ατόμου που αγνοείται στη θάλασσα από τον Αύγουστο του 2021, αφότου πήδηξε από το σκάφος, όταν αυτό αναχαιτίστηκε από τις λιμενικές Αρχές».

Όπως διευκρινίζει στη «Σ» η Λειτουργός Ενημέρωσης του Γραφείου στην Κύπρο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), Αιμιλία Στροβολίδου, «μέχρι στιγμής στα χωρικά ύδατα της Κύπρου δεν έχουν εντοπισθεί πτώματα, ούτε έχουν καταγραφεί ναυάγια με αγνοουμένους. Μόνο 2.384 αφίξεις διά θαλάσσης καταγράφονται από τον Ιανουάριο μέχρι τις 21 Αυγούστου 2022, ενώ οι αιτήσεις ασύλου στην Κυπριακή Δημοκρατία είναι πολύ περισσότερες, καθώς 12.048 καινούργιες αιτήσεις ασύλου έχουν υποβληθεί το 2022 μέχρι και τον Ιούνιο, σύμφωνα με τα στατιστικά της Υπηρεσίας Ασύλου. Οι αφίξεις διά θαλάσσης αφορούν κυρίως Σύρους πρόσφυγες, οι οποίοι φτάνουν στην Κύπρο κατά κύριο λόγο με μικρές μέχρι μεσαίου μεγέθους βάρκες, με σημείο αναχώρησης τη Συρία και γειτονικές χώρες. Περίπου 20% από τις συνολικές θαλάσσιες αφίξεις αφορά απευθείας αφίξεις στα χωρικά ύδατα της Κύπρου που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία».

Όπως συμπληρώνει, «από το 2020 και μετά αυξήθηκαν πρόσφυγες και μετανάστες από την Αφρική και την Ασία, οι οποίοι φθάνουν στα κατεχόμενα αεροπορικώς με φοιτητικές βίζες ή βίζες εργασίας και μετά διασχίζουν την Πράσινη Γραμμή και αιτούνται άσυλο στις κυπριακές Αρχές. Σημειώνουμε ότι δεν υπάρχει σύστημα ασύλου στα κατεχόμενα. Σημειώνεται, περαιτέρω, ότι δεδομένου πως η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει ουσιαστικό έλεγχο σε όλη την επικράτεια, δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τις αφίξεις από τα κατεχόμενα, επομένως οι τάσεις καταγράφονται και αναλύονται στη βάση του αριθμού των ατόμων που αιτούνται άσυλο στη Δημοκρατία». Ολοκληρώνοντας, η κ. Στροβολίδου αναφέρει ότι «ανάμεσα στους αιτητές ασύλου υπάρχει κι ένα ποσοστό οι οποίοι δεν αφορούν καινούργιες αφίξεις, αλλά είχαν έρθει στην Κυπριακή Δημοκρατία με βίζες, φοιτητικές ή εργασιακές, κι έκαναν αίτηση ασύλου όταν έληξαν οι βίζες τους ή για οποιοδήποτε άλλο λόγο».

Υπενθυμίζεται ότι το μεσημέρι της Τετάρτης, 24 Αυγούστου, εντοπίστηκε ξύλινη βάρκα, στην οποία βρίσκονταν «πέντε παράτυποι ενήλικες άντρες από τη Συρία». Όπως δήλωσε στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων ο εκπρόσωπος Τύπου της Αστυνομίας Κύπρου, Χρίστος Ανδρέου, το απόγευμα της ίδιας μέρας εντοπίστηκε ανοικτά του Κάβο Γκρέκο και δεύτερη ξύλινη βάρκα, η οποία μετέφερε «32 άνδρες μετανάστες, εκ των οποίων οι επτά ήταν ανήλικοι». Οι επιβαίνοντες ανέφεραν στην Αστυνομία ότι ξεκίνησαν τα ξημερώματα της Τετάρτης, 24 Αυγούστου, από παραλία της Συρίας με βάρκες, οι οποίες λόγω της άσχημης κατάστασής τους βούλιαξαν. Τα ξημερώματα της Πέμπτης, 25 Αυγούστου, εντοπίστηκαν ανοιχτά της ελεύθερης Αμμοχώστου από τη Λιμενική Αρχή, 37 μετανάστες από τη Συρία, επιβαίνοντες σε δύο βάρκες. Πληροφορίες του ΚΥΠΕ από την Αστυνομία αναφέρουν ότι το μεσημέρι της Πέμπτης εντοπίστηκε και τρίτο σκάφος ανοικτά του Κάβο Γκρέκο, στο οποίο φαίνεται ότι επέβαιναν 17 άνδρες.