Το έπος του 231 Τάγματος Πεζικού

Από την πρώτη μέρα της εισβολής στις 20 Ιουλίου 1974, το 231 Τάγμα Πεζικού είχε εμπλακεί στον πόλεμο και είχε δώσει σκληρές, άνισες, αλλά νικηφόρες μάχες στις κορυφογραμμές, τις βουνοπλαγιές και στα ριζά του Πενταδακτύλου. Αξιωματικοί και άντρες του τιμημένου αυτού Τάγματος αντιμετώπιζαν, λίγοι αυτοί, τους υπεράριθμους και πάνοπλους εχθρούς. Από το ακριτικό «Φυλάκιο 26» μέχρι την Αετοφωλιά, τη Γομαρίστρα, τον Προφήτη Ηλία, τη Διάβαση Αγίου Παύλου, το Κρηνί, τη Φώττα, το Καλαμπάκι, το Πυλέρι, τους Άσπρους, τον Κάμπο Αγίου Βασιλείου-Σκυλλούρας και το Αγριδάκι πολέμησαν και ανδραγάθησαν οι λεβέντες του 231 Τ.Π. Ας παρακολουθήσουμε μαρτυρίες αξιωματικών και αντρών της τιμημένης αυτής Μονάδας, όπως τις έζησαν μέσα στον καπνό της μάχης.

Ο Ταξίαρχος ε.α. -λοχαγός τότε, διοικητής του Β’ Λόχου- Νικόλας Ζένιος, που χάσαμε πριν από έναν περίπου μήνα, θυμάται: «Πρωί-πρωί της 20ής Ιουλίου εισέβαλαν οι Τούρκοι. Ζήτησα από την 198η Μοίρα Πυροβολικού και άρχισε να προσβάλλει τη ρίψη των αλεξιπτωτιστών με εγκαιροφλεγή και κανονικά βλήματα. Η Πυροβολαρχία έκανε θραύση. Οι βολές της ήταν εύστοχες και οι εκρήξεις των βλημάτων με τους καπνούς και τις σκόνες που σηκώνονταν, έκαναν τον κάμπο μπροστά μας να μοιάζει με κόλαση. Βλέπαμε τα αλεξίπτωτα να πέφτουν καιόμενα με τους αλεξιπτωτιστές. Όπως μας ανέφερε αργότερα αξιωματικός της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, οι Τούρκοι είχαν τρομερές απώλειες και άλλαξαν τα σχέδια ενεργείας τους, αναμένοντας ενισχύσεις...

»Την επόμενη μέρα, με το πρώτο φως, άρχισε από τους Τούρκους της Φώττας η προσβολή των φυλακίων μας 305, 306 και 308. Ταυτόχρονα, τουρκικό τμήμα, δυνάμεως λόχου περίπου, κινήθηκε από Φώττα προς ύψωμα Καλαμπάκι, για να ενισχύσει τους εκεί οχυρωμένους Τούρκους, που δέχονταν επίθεση από τους Λόχους Δαμιανίδη και Μάμαλη. Στις 22 Ιουλίου οι Τούρκοι περιορίστηκαν σε αψιμαχίες μπροστά από τις θέσεις μας. Προφανώς περίμεναν ενισχύσεις, διότι ο αποδεκατισμός των πρώτων αλεξιπτωτιστών τούς ανάγκασε ν’ αλλάξουν τα σχέδιά τους. Πληροφορίες, μάλιστα, από αξιωματικούς της ΟΥΝΦΙΚΥΠ μιλούσαν για αντικατάσταση μερικών Τούρκων αξιωματικών, λόγω ανικανότητας σε ώρα μάχης.

Σθεναρή αντίσταση στους «Άσπρους»

»Τμήμα αλεξιπτωτιστών, που έμεινε καθηλωμένο στην κοίτη του Ποταμού Οβκού, ενισχύθηκε κατά τη νύχτα και, αντί να συνεχίσει την πορεία του, για να ενισχύσει το Καλαμπάκι, το οποίο στο μεταξύ έπεσε στα χέρια των δικών μας, επιτέθηκε με σφοδρότητα εναντίον των θέσεων του Λόχου μου στο ύψωμα Άσπροι. Τους αφήσαμε να πλησιάσουν πολύ κοντά στις θέσεις μας και, όταν έκρινα ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή, διέταξα πυρ ομαδόν. Η μάχη ήταν σκληρή και πεισματική. Οι Τούρκοι επετίθεντο κατά κύματα, αλλά οι γενναίοι υπερασπιστές του υψώματος, γαντζωμένοι, κυριολεκτικά, στις θέσεις τους, με φράγμα πυρός, τους απωθούσαν και τους υποχρέωναν να παίρνουν θέσεις μακριά από το βεληνεκές των όπλων μας... Όλες οι επιθέσεις τους αποκρούστηκαν και η εκεχειρία μάς βρήκε εκεί στα υψώματα, όπου η υπηρεσία μάς έταξε να φράξουμε τον δρόμο στον βάρβαρο εισβολέα. Τα υψώματα που υπερασπιζόμασταν είχαν κυριολεκτικά ανασκαφτεί από όλμους που έπεφταν ασταμάτητα και από τα πυρά των τουρκικών πυροβόλων. Το φυλάκιο του Αγίου Ερμολάου διαλύθηκε και οι άντρες του, κάτω από τα καταιγιστικά πυρά του εχθρού, αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν. Στο ανασκαμμένο φυλάκιο έμεινε ένας μόνο στρατιώτης, Κώστα τον λέγανε. Ο γενναίος αυτός εθνοφρουρός αναχαίτιζε μόνος του τους εχθρούς μέχρι που του σώθηκαν τα πυρομαχικά και αναγκάστηκε να υποχωρήσει στον Άγιο Ερμόλαο».

Στη συνέχεια ο Ταξίαρχος Ζένιος επισημαίνει τη γενναιότητα των ανδρών του στην επική εκείνη μάχη: «Τα φυλάκια του υψώματος Άσπροι, που επάνδρωναν οι άντρες του Δεύτερου Λόχου, τον οποίο είχα τη μεγάλη τιμή να διοικώ, ήταν κύριος στόχος των τουρκικών πυρών. Βάλλονταν ασταμάτητα από αεροπλάνα, όλμους και πολυβόλα. Άλλο να τα αφηγείσαι και άλλο να τα ζήσεις. Ήταν κυριολεκτικά μια ατμόσφαιρα κόλασης πυρός και η προστασία της Θείας Πρόνοιας μάς έβγαλε ζωντανούς από την κόλαση αυτή...».

Η εκεχειρία βρήκε τους γενναίους του δεύτερου Λόχου του 231 Τ.Π. να κρατούν τις θέσεις τους, παρά τις σφοδρές επιθέσεις που δέχθηκαν από τους πολυαριθμότερους εχθρούς.

Θερμοπύλες στην Αετοφωλιά

Σκληρές μάχες, κυρίως εναντίον αλεξιπτωτιστών, έδινε από την πρώτη μέρα της εισβολής και ο Πρώτος Λόχος του 231 Τ.Π. με διοικητή των υπολοχαγό (Συνταγματάρχη ε.α. σήμερα), Χαρίλαο Κασιδάκη. Έναν λεβέντη νεαρό αξιωματικό, που οι στρατιώτες του εξακολουθούν να τον τιμούν και να τον αποκαλούν «Σταυραετό της Αετοφωλιάς». Σε συνέντευξή του ο Συνταγματάρχης Κασιδάκης περιγράφει όλες τις μάχες που έδωσε ο Λόχος του εναντίον των Τούρκων αλεξιπτωτιστών στην Αετοφωλιά τις πρώτες μέρες της εισβολής και στο αιματοβαμμένο Αγριδάκι, κατά την τελευταία φάση του πολέμου, σε περίοδο εκεχειρίας.

Με δωρική λιτότητα ο Συνταγματάρχης Κασιδάκης πλέκει το εγκώμιο των ελάχιστων υπερασπιστών του Φυλακίου «Αετοφωλιά», που τα έβαλαν με δυο λόχους Τούρκων αλεξιπτωτιστών και τους έφραξαν τον δρόμο αφήνοντας στο πεδίο της μάχης δεκάδες νεκρούς και πολύ περισσότερους τραυματίες. Επίσης πλέκει το εγκώμιο της 31ης Μοίρας Καταδρομών, που με όπλα καμπύλης τροχιάς, σε συνεργασία με τον Λόχο Υποστήριξής της, σε μια θυελλώδη νυκτερινή επίθεση εκπόρθησε το τουρκικό οχυρό «Κοτζιάκαγια» με τα 40 μόνιμα πολυβολεία. Δυστυχώς, η στρατιωτική ηγεσία δεν έστειλε πεζικό να επανδρώσει τα πολυβολεία του Κοτζιάκαγια όταν αποχώρησαν οι καταδρομείς κι έτσι το ισχυρότατο αυτό υψίστης στρατηγικής σημασίας οχυρό ανακαταλήφθηκε αμαχητί από τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Άλλοι δυο λόχοι αλεξιπτωτιστών άρχισαν να προωθούνται για την κατάληψη του «Φυλακίου της Αετοφωλιάς» και του «42». Πίστευαν οι ηγέτες των αλεξιπτωτιστών ότι ήταν εύκολη η κατάληψη των δυο αυτών φυλακίων, που το καθένα επάνδρωναν 12 μόνο εθνοφρουροί. Γράφει ο Συνταγματάρχης Κασιδάκης: «Ξημερώνουμε τώρα στις 23 του μηνός... Δυο τουρκικοί λόχοι ενεργούσαν, ένας εναντίον του “42” κι ένας στην Αετοφωλιά. Είχαμε επαφή με τους ασυρματιστές και μου λέγανε οι έφεδροι αξιωματικοί “δεχόμαστε πίεση - σφοδρή πίεση από μεγάλες δυνάμεις”. Μού έλεγαν “έρχονται μπουλούκια-μπουλούκια, σωρηδόν και με πυκνές γραμμές εναντίον των φυλακίων”. Εγώ δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο, ούτε είχα ξαναδιαβάσει, ούτε είχα ξαναζήσει. Έρχεται κάποια στιγμή κατά τις 13.00 ένας αγγελιοφόρος από το φυλάκιο Αετοφωλιάς και μού λέγει: “Η Αετοφωλιά έπεσε”. –“Τι έπεσε του λέγω”. –“Την πήραν οι Τούρκοι”, μού λέγει…».

Αποδεκατίζονται οι Τούρκοι αλεξιπτωτιστές

Με καμιά εικοσαριά στρατιώτες που είχε μαζέψει και τον έφεδρο αξιωματικό Έραστο Φιλιππίδη, ο Κασιδάκης κινήθηκε από τον σταθμό διοικήσεως του Λόχου προς την Αετοφωλιά, της οποίας οι υπερασπιστές είχαν συμπτυχθεί. Όλοι μαζί, εκείνοι που είχαν συμπτυχθεί κι αυτοί που ακολούθησαν τον Κασιδάκη, προχώρησαν προς την Αετοφωλιά, με τη σκέψη ότι είχε καταληφθεί και έπρεπε να κάνουν αντεπίθεση, για να την ανακαταλάβουν με κάθε τρόπο. Διηγείται ο συντ. Κασιδάκης: «Μάλιστα θυμάμαι, τους είπα: Εκείνοι εκεί πολεμάνε κι εμείς εδώ... Φτάσαμε κοντά στην Αετοφωλιά, 200-300 περίπου μέτρα πίσω και ακούω ανταλλαγή πυροβολισμών. Λέγω, πώς είναι δυνατό να έχει καταληφθεί το ύψωμα και να ανταλλάσσονται πυροβολισμοί; Τέλος πάντων, ακροβόλησα τους στρατιώτες μου και τους ενημέρωσα… Κινούμαι έτοιμος να ξεκινήσω την αντεπίθεση. Φτάνουν οι τέσσερεις που ήταν στο φυλάκιο. Δεν μπορούν να κρατήσουν την πίεση. Όλοι μαζί τώρα κινηθήκαμε προς το φυλάκιο. Ήταν, ήδη, πάνω οι Τούρκοι αλεξιπτωτιστές. Φόραγαν γαλάζια μπερέ. Σχεδόν μόλις έχουν αγγίξει τη γραμμή αμύνης. Καθώς κινούμασταν, μαζευόντουσαν όλοι οι στρατιώτες κοντά μου. Εγώ τους έλεγα, ανοιχτείτε, γιατί αν είμαστε όλοι μαζί, θα σκοτωθούμε όλοι. Επιτεθήκαμε με ορμή. Ο καθένας φώναζε κατά την κρίση του “αέραααα”. Φτάσαμε στην Αετοφωλιά και κατρακύλησαν οι Τούρκοι κάτω. Και όπως τρέχαν, τους βάζαμε από πάνω, κυρίως με χειροβομβίδες πλέον, γιατί δεν μπορείς να βάλλεις στον κατήφορο. Εκεί σκοτώθηκαν πολλοί από τους Τούρκους. Εμείς δεν είχαμε ακόμα κανέναν νεκρό.... Μόνο εγώ τραυαματίστηκα από χειροβομβίδα στο γόνατο.

»Σε λίγο ο δυο τουρκικοί λόχοι αλεξιπτωτιστών, υπό την πίεση των αξιωματικών τους, ανασυγκροτήθηκαν και επιχειρούν δεύτερη επίθεση εναντίον των 30 γενναίων του Φυλακίου μας: Δεν το συζητάμε ότι υπήρχε περίπτωση ν’ ανέβουν. Αποκρούσαμε λοιπόν και την άλλη επίθεση. Εκεί, τότε, είχαμε και τους πρώτους νεκρούς ήρωες. Έπεσε στο πεδίο της τιμής αυτός που ήταν αριστερά μου. Ένας επίστρατος δεκανέας από το χωριό Μάμμαρι, ο Φιλίπου Κυριάκος, ο οποίος κτυπήθηκε στο μέτωπο, ενώ πολεμούσε παλληκαρήσια όρθιος. Δεύτερος νεκρός ήταν ο ηρωικός δεκανέας Σπανός Ανδρέας, από την Αγία Βαρβάρα… Ο Σπανός είχε διαταχθεί να πάρει ζωτική θέση και να βάλλει κατά του εχθρού. Πολέμησε παλληκαρήσια. Ένα εχθρικό βλήμα όλμου άφησε στον τόπο το παλληκάρι. Τραυματίζεται αυτός που ήταν δεξιά μου. Μια οπλοβομβίδα Μ79 τού διέλυσε το αριστερό χέρι. Το μόνο που έκανε σε μένα ήταν μια εκδορά στο δεξί μου χέρι. Παρόλο που το χέρι του ήταν σχεδόν διαλυμένο (και σήμερα ακόμη έχει πρόβλημα), όπως είχαμε κατεβάσει τη σημαία για να μην αποτελεί σημάδι για τους όλμους, την παίρνει αυτός, την τύλιξε στο λαιμό του, έδεσε το χέρι του με τη σημαία και επειδή είχε το οπλοπολυβόλο, το έβαλε πάνω στο χέρι του, το οποίο δεν είχε καθόλου κρέας και συνέχισε να βάλλει. Αυτός ήταν ο Παναγιώτης Εφές...».

Μετά τη δεύτερη αποτυχία τους οι αλεξιπτωτιστές ενισχύονται, ανασυντάσσονται και επιχειρούν τρίτη επίθεση κατά της Αετοφωλιάς. Αποτυγχάνει κι αυτή, όπως αποτυγχάνει και άλλη εναντίον του Φυλακίου «42». Έτσι, η γραμμή μετώπου στην περιοχή κρατήθηκε ελεύθερη μέχρι την κατάπαυση του πυρός και τη λεγόμενη εκεχειρία, την οποία οι Τούρκοι δεν σεβάστηκαν. Οι εθνοφρουροί μας παρέμειναν εκεί ακοίμητοι υπερασπιστές του πατρίου εδάφους, μέχρι που η κατάπτυστη στρατιωτική ηγεσία δίνει διαταγή σύμπτυξης και εγκατάλειψης του Πενταδακτύλου.

(Από το βιβλίο του Χ. Χαραλαμπίδη «Αετοί του Πενταδάκτυλου»).

*Κεντρική φωτογραφία: Αριστερά ο Ανδρέας Σπανός, που έπεσε στην «Αετοφωλιά», στις 22 Ιουλίου. Στο κέντρο ο Ανδρέας Παφίτης και δεξιά ο Ανδρέας Δενιώτης.

**Στο επόμενο: Εγκατάλειψη Πενταδακτύλου, μάχη στο αιματοβαμμένο Αγριδάκι, τελευταίες μάχες στα υψώματα «Άσπροι» και στον κάμπο Αγίου Βασιλείου-Σκυλλούρας.