Ιράν: Ανατρεπτικών διεργασιών επιπτώσεις
Είναι γνωστές οι συνθήκες, υπό τις οποίες επήλθε κατά το 1979 η ανατροπή του τελευταίου μονάρχη της δυναστείας των Παχλαβί, Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, κατά την Ιρανική Επανάσταση. Η διαδρομή της επανάστασης στη σύγχρονη ιστορία μιας χώρας φορέα ενός από τους αρχαιότερους και εξαιρετικά σημαντικούς πολιτισμούς του κόσμου, καθώς και τα στάδια, που διήλθε σε διάφορες μορφές ηγετικής επιβολής καθεστώτων -από τον Σάχη μέχρι το Ιρανικό Ιερατείο-, σήμερα δείχνει να βρίσκεται σε τέλμα, δεδομένης της κλιμακούμενης εξέγερσης που λαμβάνει χώραν στην Τεχεράνη.
Η ιδιαιτερότητα του εν προκειμένω καθεστώτος συνάδει προς τη μορφή της επιβολής της εξουσίας, η οποία ανάγεται σε μια διάσταση κυριαρχίας του Ιερατείου, που σημαίνει πως η σιιτικής διάστασης μουσουλμανική εξουσία ως δομή οργάνωσης της κοινωνίας επιβάλλεται εκ των άνω προς τα κάτω. Εκφράζεται, δηλαδή, μία απολυταρχία θρησκευτικού τύπου, που αναφέρεται στη θέσπιση της ικανότητας του Ιερατείου να επιβάλλεται ελέω θεού, Μωάμεθ εν προκειμένω, στην κοινωνία του Ιράν.
Ειδικότερα, το Ιράν ως κράτος είναι αυταρχικά δομημένο και διακρίνει τη θέση των ανθρώπων, που ζουν σε αυτήν τη χώρα, μεταξύ γυναικών, που είναι υποχρεωμένες να τηρούν συγκεκριμένους κανόνες, δηλαδή να ζουν σε συνθήκες ανελευθερίας και περιορισμένων δυνατοτήτων παραγωγικής παρουσίας, και ανδρών που συνιστούν εκείνο το στοιχείο που επικρατεί και κυριαρχεί στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στις σχέσεις των ανθρώπων στην ιρανική κοινωνία εν γένει.
Με αφορμή την πρόσφατη δολοφονία της Μαχσά Αμινί, ο ξεσηκωμός, που διευρύνεται και βρίσκεται εν εξελίξει, σηματοδοτεί διεκδίκηση ελευθερίας και ελευθεριών από το καταπιεσμένο και ανελεύθερο στοιχείο της ιρανικής κοινωνίας. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την απαρχή ευρύτερων ανατρεπτικών διεργασιών, με δεδομένο πως καθεστώτα, όπως το συγκεκριμένο, δημιούργησαν συνθήκες διεκδίκησης ελευθερίας μέσα από την καταπίεση που επέβαλαν στον λαό τους. Ουσιαστικά, έρχεται μέσα από τη φύση της κοινωνίας, όπου τα άτομα διεκδικούν διαρκώς και αδιαλείπτως χώρους και βηματισμούς ελευθερίας και ελευθεριών, να αυτοπαγιδευθεί το καθεστώς στην ίδια του τη βίαιη κατασταλτική συμπεριφορά, προκαλώντας μια μη αναμενόμενη, πλην όμως ιστορικά δικαιωμένη αντίδραση.
Οι κατά τα ανωτέρω εξελίξεις αναδεικνύουν προδήλως την καταπίεση του λαού από τις δομές εξουσίας του ισλαμικού ιερατείου, ενώ η δολοφονία της Μαχσά Αμινί λειτούργησε εν προκειμένω σαν φιτίλι που άναψε τη φωτιά αντίδρασης των Ιρανών.
Συναφώς, τα διαδραματιζόμενα στην Τεχεράνη θα μπορούσαν κατά ταύτα να οδηγήσουν σε μια διαρκή σύγκρουση κοινωνίας και υφιστάμενης εξουσίας, όπου η μεν εξουσία θα επιχειρεί τη βίαιη καταστολή, η δε κοινωνία πιθανότατα θα συνεχίσει να αντιδρά διευρύνοντας τους χώρους, τους όρους και τα μέσα των συγκρουσιακών δεδομένων. Επ’ αυτού παρουσιάζονται δύο τινά. Πρώτον, η ανωτέρω προοπτική να επιφέρει την έτι περαιτέρω ενδυνάμωση και σκλήρυνση των δομών καταστολής και εξουσιαστικής επιβολής του καθεστώτος. Δεύτερον, να οδηγήσει σε ανατρεπτικές διαδικασίες παραχώρησης των πρώτων ελευθεριών προς την κοινωνία από το καθεστώς, δηλαδή να ανοίξει «ο ασκός του Αιόλου», όπου καθώς θα αδειάζει, θα δημιουργούνται προϋποθέσεις πτώσης ενός καθεστώτος, το οποίο έχασε την όποια εσωτερική πολιτική νομιμοποίηση μπορούσε να έχει.
Εκ των πραγμάτων, το συμβάν με τη νεαρή Ιρανή έφερε στην επιφάνεια τη διεκδίκηση από την περσική κοινωνία της απαλλαγής από τη μαντήλα, που συμβολικά ταυτίζεται με το καθεστώς. Βεβαίως, ανέδειξε και τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των εθνοτήτων στην ιρανική κοινωνία, όπως για παράδειγμα των Κούρδων. Οι διάφορες εθνότητες δεν επιθυμούν να υπάγονται στο ιρανικό πολιτιστικό σύστημα επιβολής, αλλά διεκδικούν να διατηρούν την ταυτότητά τους ως διαφοροποιημένες και ανεξάρτητες, δηλαδή αυτόνομες πολιτιστικές μονάδες και οντότητες πολιτικής. Η τάση της χειραφέτησης αυτής επιφέρει σταδιακά μεταβολές στη δομή, δηλαδή τη διάρθρωση του πολιτικού συστήματος, ενίοτε δε κατά τρόπο ανεξέλεγκτα και απρόβλεπτα δυναμικό.
Η παρούσα εξέλιξη φέρνει στον νου του καθενός την «Αραβική Άνοιξη», όπου το «τυχαίο της αυτοπυρπόλησης» του Τυνήσιου, Μοχάμεντ Μπουαζίζι, οδήγησε σε ανατροπή καθεστώτων της Μέσης Ανατολής, φέρνοντας στο φως δικαιώματα, ελευθερίες, όπως και προσδοκίες ατομικές και συλλογικές. Σήμερα δεν μπορεί κανείς να προβλέψει πού θα καταλήξει το παρόν ρεύμα βίας και αντιπαράθεσης λαού και εξουσίας. Είναι, όμως, βέβαιο πως τα πράγματα στην περσική κοινωνία την επόμενη ημέρα διόλου θα μοιάζουν με το χθες.
