Οι αγορές καταδεικνύουν μπόρα στην Ευρώπη

Την ώρα που η ένταση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης κλιμακώνεται, η πορεία των αποδόσεων των ομολόγων των ευρωπαϊκών χωρών προεξοφλεί/προδικάζει έναν πολύ δύσκολο χειμώνα.

Πέραν των «παραδοσιακών χωρών», των οποίων οι αποδόσεις των ομολόγων παρουσιάζονται ιδιαίτερα ευαίσθητες σ’ ένα περιβάλλον αβεβαιότητας, εντύπωση έκανε την περασμένη εβδομάδα η διακύμανση και η αύξηση της απόδοσης του γερμανικού δεκαετούς ομολόγου. Αυτό, διότι το γερμανικό ομόλογο αποτελεί τη βάση μέτρησης (spread) των αποδόσεων άλλων ομολόγων, με τη γερμανική οικονομία να αποτελεί βαρίδι για την οικονομία της Ευρώπης. Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία κατέδειξαν ότι η γερμανική οικονομία παρέμεινε στάσιμη, ενώ πολλοί αναλυτές τονίζουν ότι στα επόμενα τρίμηνα θα παρουσιάσει αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης.

Τα πιο πάνω ενδεχομένως να οδηγήσουν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στην πρόωρη ενεργοποίηση του Μηχανισμού Προστασίας Μετάδοσης (TPI), του εργαλείου που υιοθετήθηκε μετά την απόφαση για τερματισμό των αγορών ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά και σκοπό έχει τον περιορισμό του κατακερματισμού των αποδόσεων των ομολόγων του ευρωπαϊκού νότου.

Η κύρια ανησυχία πηγάζει από την Ιταλία, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναμένει τη στάση της νέας κυβέρνησης, η οποία, όπως όλα δείχνουν, θα είναι πιο συντηρητική. Οι αποδόσεις των ομολόγων της συγκεκριμένης χώρας συνεχίζουν να αυξάνονται τροφοδοτούμενες και από την πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα που επικρατεί στη χώρα.

Επιπλέον αναδεικνύονται οργανώσεις και πολιτικά κινήματα με φυγόκεντρες ευρωπαϊκές τάσεις, εκμεταλλευόμενα την αδυναμία των ευρωπαϊκών οργάνων να εφαρμόσουν τολμηρές και αποδοτικές πολιτικές όσον αφορά τον πληθωρισμό και το μεταναστευτικό (το οποίο παρουσιάζεται από αρκετούς ως ένα επιπλέον σημαντικό βάρος της οικονομίας).

H αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στις διεθνείς αγορές αποτυπώνει την ανησυχία και την αβεβαιότητα που επικρατεί όσον αφορά την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας και των εθνικών οικονομιών, με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει ίσως τις μεγαλύτερες αρνητικές συνέπειες από την υφιστάμενη κατάσταση.

Υπενθυμίζεται ότι τα προγράμματα στήριξης των παραγωγικών μονάδων των οικονομιών την περίοδο εξάπλωσης του ιού χρηματοδοτήθηκαν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, μέσα από την αύξηση του δημόσιου χρέους.

Η ενεργειακή κρίση και η επιθετική αύξηση των επιτοκίων οδηγούν την παγκόσμια οικονομία σε δύσκολα μονοπάτια. Οι Κεντρικές Τράπεζες των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και της Αγγλίας συνέχισαν τις επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων. Χώρες με συγκριτικά υψηλά ποσοστά δημοσίου χρέους, όπως η Κύπρος, θα πρέπει να μείνουν προσηλωμένες στη μείωσή του μέσω μιας στοχευμένης και στρατηγικά προσηλωμένης δημοσιονομικής πολιτικής.

Την ίδια στιγμή, η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας, η οποία κράτησε σταθερά τα επιτόκια, αναγκάστηκε μετά από δεκαετίες να παρέμβει στις αγορές συναλλάγματος και να στηρίξει το νόμισμα της χώρας. Φυσικά, υπάρχει και το παράδοξο φαινόμενο της Τουρκίας, η οποία, αδιαφορώντας για τον υψηλό πληθωρισμό, συνεχίζει να κρατά τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα.

Αναλυτές τονίζουν ότι οι κεντρικές τράπεζες θα είναι υπαίτιες της νέας οικονομικής κρίσης που ενδεχομένως να ταλανίσει το παγκόσμιο. Μετά την αστόχευτη διοχέτευση ρευστότητας και χρήματος στις αγορές και την ενίσχυση των τιμών, η απότομη αύξηση των επιτοκίων αναμένεται να οδηγήσει στη συρρίκνωση των οικονομιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με δημοσιεύματα, είναι το ποσοστό επιτοκίου για στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ που ξεπερνά το 6%.

Ποσοτική χαλάρωση

Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης αποτέλεσαν, τουλάχιστον στην αρχή, έκτακτα μέτρα νομισματικής πολιτικής ενίσχυσης της ανάπτυξης, με βασικό στόχο την αποκατάσταση του πληθωρισμού. Στην πορεία τα μέτρα αυτά παρέμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα εφόσον η παγκόσμια οικονομία παρουσιάστηκε αδύναμη. Την ίδια στιγμή η κρίση του κορωνοϊού, με την αδρανοποίηση των παραγωγικών μονάδων των οικονομιών, οδήγησε στην ενίσχυσή τους.

Με βάση τα στατιστικά, τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης από μόνα τους δεν πέτυχαν τον στόχο της επαναφοράς των οικονομιών σε πορεία ανάπτυξης. Υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις, όπως οι πολιτικές προστατευτισμού, που αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας.

Το κλίμα επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από τις τελευταίες αποφάσεις της ρωσικής κυβέρνησης αλλά και τις πολιτικές αναταράξεις σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα το Ιράν, το οποίο είναι πλούσιο σε αποθέματα πετρελαίου. Αυτά τα γεγονότα ενισχύουν το κλίμα αβεβαιότητας και επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την ΕΕ, η οποία μπορεί να ανακοινώνει συντονισμένες κυρώσεις, αλλά αδυνατεί να δώσει λύσεις σε σημαντικά προβλήματα.

Είναι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αναμένονται οι αντιδράσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σε περίπτωση ασύμμετρων αρνητικών επιπτώσεων στις εθνικές οικονομίες από αποφάσεις που λαμβάνονται κεντρικά. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η στάση της νέας ιταλικής κυβέρνησης, μιας χώρας σημαντικής οικονομικά για την ΕΕ, ενδεχομένως να δημιουργήσει ζητήματα στην ομοιογένεια της ΕΕ (την ίδια στιγμή που η ουγγρική κυβέρνηση διαφωνεί σε διάφορες αποφάσεις της ΕΕ).

Κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί καλούνται να διαχειριστούν το φαινόμενο των υψηλών ποσοστών πληθωρισμού, εφόσον είναι ξεκάθαρο ότι θα κρατήσει και θα έχει και ένταση. Γίνεται προς όλους αντιληπτό ότι, αν δεν τύχει σωστής διαχείρισης, θα δημιουργήσει εμπόδια σε πρώτη φάση στην πορεία ανάκαμψης μετά την κρίση του κορωνοϊού, καθώς και σε νέα κρίση αν τα πράγματα εκτροχιαστούν.

Όσο συνεχίζεται η ίδια κατάσταση και πολλές φορές επιδεινώνεται, οι δυνάμεις του παγκόσμιου εμπορίου δεν μπορούν να δράσουν για να βρεθεί το νέο ισοζύγιο. Φυσικά, πλέον, ο διαχωρισμός Δύσης και Ανατολής είναι προφανής οικονομικά και κανένας δεν πιστεύει ότι μπορούμε να επανέλθουμε οικονομικά σε προπολεμικές εποχές.

ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ

Ραγδαίες μεταβολές

Το διεθνές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον μεταβάλλεται με γοργούς ρυθμούς, κάτι που επηρεάζει τις οικονομικές πολιτικές, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε εξωγενείς οικονομίες. Οι ανάγκες των επενδυτών, των επιχειρηματιών αλλά και της κοινωνίας αλλάζουν, οικονομικοί τομείς αναπτύσσονται και άλλοι παρακμάζουν. Το σίγουρο είναι ότι ζούμε σε ένα δυναμικό περιβάλλον, τεχνολογικά αναβαθμισμένο με πολλά εμπλεκόμενα συμφέροντα και συσχετισμό γεγονότων.

Μια άλλη, εξίσου σημαντική παράμετρος, είναι η σταδιακή αύξηση των διαδηλώσεων εντός της Ευρώπης. Μια κοινωνική αναταραχή ενδεχομένως να οδηγήσει σε αλυσιδωτές πολιτικές και οικονομικές αλλαγές. Η ακρίβεια γίνεται δυσβάστακτη για πολλούς πολίτες, ενώ μια ενδεχόμενη περίοδος ύφεσης αναπόφευκτα θα περιορίσει τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων εργασίας.

Σίγουρα τα πιο πάνω ζητήματα χρήζουν παρακολούθησης, λαμβάνοντας υπόψη την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης / ΗΠΑ με αναμενόμενη την επέκταση των κυρώσεων και των αντικυρώσεων. Το ζητούμενο είναι το πόσο σύντομα θα υπάρξει αποκλιμάκωση της κατάστασης, ενίσχυση της εφοδιαστικής αλυσίδας και περιορισμός των τιμών, καθώς με τα σημερινά δεδομένα κάτι τέτοιο προς το παρόν φαντάζει απίθανο.