Ο πόλεμος έφερε τα πάνω κάτω στην παγκόσμια οικονομία

Ανατρέχοντας πίσω στο 2022 θα εντοπίσουμε αρκετά σημεία αναφοράς, τα οποία σημάδεψαν τη χρονιά, όσον αφορά τουλάχιστον το κομμάτι της οικονομίας. Κατ’ αρχήν η Κύπρος υιοθέτησε εθνικό κατώτατο μισθό, έναν στόχο που ξεκίνησε για να υλοποιήσει η Ζέτα Αιμιλιανίδου, αλλά δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Πρόκειται ασφαλώς για ένα πολύ σημαντικό κοινωνικό μέτρο, το οποίο αναμένεται να ωφελήσει μεγάλο αριθμό εργαζομένων.

Ένα άλλο ορόσημο του 2022 ήταν ασφαλώς η ακτοπλοϊκή σύνδεση της Κύπρου με την Ελλάδα. Μια προσπάθεια η οποία χρονολογείται και η οποία πέρασε από πολλά κύματα μέχρι τελικά να βρεθεί λύση στον δύσκολο, όπως αποδείχτηκε, γρίφο. Μάλιστα, στην πρώτη χρονιά λειτουργίας της, αγκαλιάστηκε από αρκετό κόσμο, ξεπερνώντας τις αρχικές προβλέψεις των αρμοδίων.

Το 2022 έφερε και ένα μεγάλο τραπεζικό deal, με την Ελληνική Τράπεζα να αποκτά νέο μεγαλομέτοχο, έναν ισχυρό παίκτη στον τραπεζικό τομέα. Συγκεκριμένα, η Eurobank ήρθε σε συμφωνία με τη Wargaming για την απόκτηση της πλειοψηφίας του μετοχικού κεφαλαίου που κατείχε η δεύτερη, με αποτέλεσμα η Eurobank να είναι πλέον ο μεγαλύτερος μέτοχος της Ελληνικής.

Πέραν των πιο πάνω, υπήρξαν και άλλα γεγονότα που σημάδεψαν το 2022. Ασφαλώς ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε πόνο και καταστροφή για χιλιάδες πολίτες, ωστόσο είχε και άμεσες παρενέργειες στις οικονομίες αρκετών χωρών. Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν στην εφοδιαστική αλυσίδα, σε συνδυασμό με την εκτόξευση της τιμής του φυσικού αερίου και του πετρελαίου αποτέλεσαν τις αιτίες για να εκτοξευτεί ο πληθωρισμός. Ως συνέχεια, οι κεντρικές τράπεζες σε ΗΠΑ, ΕΕ, Αγγλία και αλλού ξεκίνησαν ένα ράλι ανόδου των επιτοκίων με στόχο να τιθασευτεί ο πληθωρισμός. Όλα αυτά, όπως ήταν αναμενόμενο, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, που απειλεί να επιφέρει ύφεση στις οικονομίες των χωρών. Το ενθαρρυντικό είναι ότι μέχρι στιγμής η κυπριακή οικονομία δείχνει να έχει αντοχές και να πετυχαίνει ακόμη θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Ας δούμε ορισμένα γεγονότα που επιλέξαμε και τα οποία σημάδεψαν το 2022.

Εθνικός Κατώτατος μισθός

Από την 1η Ιανουαρίου του 2023 η Κύπρος καθίσταται το 22ο μέλος της ΕΕ με θεσμοθετημένο Εθνικό Κατώτατο Μισθό. Βάσει των όσων αποφασίστηκαν, ο Εθνικός Κατώτατος Μισθός για πλήρη απασχόληση ορίστηκε στα 885 με την πρόσληψη και στα 940 ευρώ, μετά από εξάμηνη συνεχή απασχόληση στον ίδιο εργοδότη. Η εφαρμογή του ξεκινά από 1.1.2023, ώστε να μπορέσουν και οι εργοδότες να προετοιμαστούν κατάλληλα. Από τη θεσμοθέτηση του Εθνικού Κατώτατου Μισθού επωφελούνται περίπου 40 χιλιάδες χαμηλόμισθοι συμπολίτες μας.

Υπάρχουν όμως και ορισμένες εξαιρέσεις. Κατ’ αρχήν όσον αφορά τα επαγγέλματα, εξαιρούνται η γεωργοκτηνοτροφία, οι οικιακοί βοηθοί και η ναυτιλία. Επίσης εξαιρούνται όσοι τυγχάνουν ευνοϊκότερης μεταχείρισης μέσα από σύμβαση ή άλλο διάταγμα. Αν προκύπτουν καλύτερα οφέλη από διάταγμα, με κανένα τρόπο τα οφέλη αυτά δεν επηρεάζονται.

Επίσης υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις όταν πρόκειται για κατάρτιση ή εκπαίδευση για απόκτηση πτυχίου, ενώ μετά από συμφωνία εργοδότη και εργοδοτουμένου μπορεί να υπάρξει περικοπή 15% για σίτιση και 10% για στέγαση.

Η πρώτη αναπροσαρμογή του Εθνικού Κατώτατου Μισθού αναμένεται να γίνει την 1.1.2024 και απ’ εκεί και πέρα κάθε δυο χρόνια.

Ακτοπλοϊκή σύνδεση Κύπρου - Ελλάδας

Μετά από 21 χρόνια και το τελευταίο ταξίδι, που έγινε στις 8 Οκτωβρίου 2001 με το πλοίο Salamis Star, η ακτοπλοϊκή σύνδεση Κύπρου - Ελλάδας έγινε από τις 19 Ιουνίου 2022 και πάλι πραγματικότητα και μάλιστα με πολύ θετικά αποτελέσματα.

Το πρώτο ταξίδι έγινε στις 19 Ιουνίου στις 12 το μεσημέρι από το λιμένα Λεμεσού και το τελευταίο στις 16 Σεπτεμβρίου από τον Πειραιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το επιβατικό οχηματαγωγό «Daleela» μετέφερε συνολικά 7.900 επιβάτες στις 44 διαδρομές μεταξύ Λεμεσού και Πειραιά, ενώ οι αρχικές προσδοκίες ήταν μεταξύ 4.500-5.000 επιβατών.

Την ίδια ώρα, σε ό,τι έχει να κάνει με την πληρότητα, τονίστηκε ότι στις καμπίνες ήταν σχεδόν στο 100%, ενώ αναφορικά με τα οχήματα και τις μοτοσικλέτες, μεταφέρθηκαν περίπου 2.000 αυτοκίνητα και 200 δίκυκλα.

Ο επιτυχών προσφοροδότης για τη θαλάσσια επιβατική σύνδεση Κύπρου-Ελλάδας ήταν η εταιρεία SCANDRO HOLDING LTD με προσφορά €15.594.000, η οποία επιλέχθηκε έναντι των προσφορών των KIARA NAFTIKI ETAIRIA, που πρόσφερε €16.500.000 και της N.Y. BUSINESS TIES LTD, με προσφορά €14.100.000.

Η σύνδεση γινόταν με το οχηματαγωγό επιβατικό πλοίο κυπριακής σημαίας Μ/V DALEELA.

Το πλοίο έχει έτος κατασκευής το 1991 και έχει μεταφορική ικανότητα για 400 άτομα. Διαθέτει 38 καμπίνες 1ης κλάσης (110 επιβάτες), 68 καμπίνες 2ης κλάσης (180 επιβάτες) και 110 αεροπορικές θέσεις. Έχει δυνατότητα μεταφοράς για πάνω από 100 οχήματα. Διαθέτει εστιατόριο, καφετερία και ιατρείο.

Σε ό,τι αφορά την επόμενη χρονιά, ο διευθύνων σύμβουλος της Scandro Holdings Ltd, Μάριος Μιχαήλ, δήλωσε σε κυπριακά μέσα πως η ανταπόκριση του κοινού ήταν μεγαλύτερη από το αναμενόμενο και ήδη υπάρχουν αιτήματα από πολίτες που θέλουν να κάνουν προκράτηση εισιτηρίων για τη νέα χρονιά.

Σε μία νύχτα χάσαμε το 25% του τουρισμού μας

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, πέραν των όσων άλλων κακών προκάλεσε, επέφερε καίριο πλήγμα στον κυπριακό τουρισμό. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο αρμόδιος υφυπουργός, χάσαμε μέσα σε μία νύχτα 800.000 αφίξεις. «Είμαστε η μόνη χώρα τουλάχιστον στην Ευρώπη που έχασε σχεδόν το 25% του τουρισμού της μέσα σε μια νύχτα, με σχεδόν καθόλου προοπτικές επαναφοράς της αγοράς αυτής στα δεδομένα προ πανδημίας, τουλάχιστον για τα αμέσως επόμενα χρόνια», είπε.

Βέβαια στην πορεία του χρόνου και με εντατική προσπάθεια από το Υπουργείο Μεταφορών, το Υφυπουργείο Τουρισμού, την Hermes, αλλά και τους επαγγελματίες του κλάδου, καταφέραμε να προσελκύσουμε τουρισμό από νέες ή και υφιστάμενες αγορές, οι οποίες δεν είχαν την Κύπρο στις πρώτες τους επιλογές. Μεγάλη προσπάθεια έγινε για προσέλκυση τουριστών από ευρωπαϊκές χώρες. Ιδιαίτερη ήταν η επιτυχία από Γαλλία, Ιταλία, Πολωνία, Ουγγαρία και Αυστρία. Πλέον, όπως ανέφερε ο Σάββας Περδίος, η ΕΕ είναι το 40% του τουρισμού μας.

Έτσι, το 2022 φαίνεται να κλείνει στο 80% των αφίξεων του 2019 και σχεδόν στο 90% των εσόδων, ενώ όπως αναφέρουν οι αρμόδιοι το 2023 αναμένεται μια εξίσου δύσκολη χρονιά, ωστόσο υπάρχει η ελπίδα ότι ίσως να καταφέρουμε να πιάσουμε τα νούμερα του 2019.

Χαλλούμι ΠΟΠ

Το χαλλούμι θεωρείται σήμα κατατεθέν της πατρίδας μας και βρίσκεται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τα προϊόντα που εξάγουμε στο εξωτερικό. Φαρμακευτικά, χαλλούμι και πετρελαιοειδή αντιπροσωπεύουν το 70% της συνολικής εξαγωγής εμπορευμάτων.

Από τον Σεπτέμβριο που πέρασε, στα ράφια υπεραγορών και άλλων καταστημάτων μπορεί να βρίσκεται το χαλλούμι μόνο αν παρασκευάζεται ως πιστοποιημένο προϊόν ΠΟΠ. Όπως είχε αναφέρει ο Υπουργός Γεωργίας, Κώστας Καδής, η περίοδος χάριτος τελείωσε και οι επιθεωρητές του Τμήματος Γεωργίας θα βρίσκονται στις υπεραγορές και στα καταστήματα λιανικής πώλησης, για να επιθεωρήσουν την απόλυτη πλέον εφαρμογή του σχετικού κανονισμού για το χαλλούμι. Στα ράφια δεν πρέπει να υπάρχει οτιδήποτε άλλο πέρα από το χαλλούμι, που είναι πιστοποιημένο με τη διαδικασία ΠΟΠ, είχε τονίσει χαρακτηριστικά.

Είχε προηγηθεί η απόφαση του Γενικού Εισαγγελέα για το χαλλούμι, η οποία διαβιβάστηκε στους Υπουργούς Γεωργίας και Εμπορίου. Βάσει της απόφασης αυτής, απαγορεύεται να κυκλοφορούν παράλληλα στην αγορά χαλλούμι ΠΟΠ και χαλλούμι που δεν πληροί την ποσόστωση του ΠΟΠ, έχοντας το ίδιο εμπορικό σήμα ή το όνομα χαλλούμι.

Η γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα ήταν αυτή που, όπως έχει λεχθεί δεκάδες φορές, περίμεναν τα δύο εμπλεκόμενα υπουργεία, ώστε να βάλουν μπροστά ελέγχους και διαδικασίες για πάταξη φαινομένων παρατυπίας.

Σύμφωνα με τη Νομική Υπηρεσία, για να πωλείται προϊόν που να λέγεται χαλλούμι στην κυπριακή και ξένη αγορά θα πρέπει να εναρμονιστεί με την ποσόστωση του ΠΟΠ. Κανένα άλλο προϊόν που δεν έχει την ποσόστωση 25%, 75% δεν μπορεί να βγει στην αγορά και να ονομαστεί χαλλούμι ή να φέρει το ίδιο εμπορικό σήμα.

Επενδύσεις

Το 2022 σημαδεύτηκε από αρκετές συμφωνίες που αφορούσαν είτε σε επενδύσεις από το εξωτερικό είτε σε εγχώριες ή ακόμα και κρατικές αναπτύξεις. Ας δούμε κάποιες από αυτές τις συμφωνίες που έκαναν αίσθηση.

Κρατικό Μουσείο: Λίγο πριν από το τέλος του χρόνου πραγματοποιήθηκε η τελετή υπογραφής της σύμβασης κατασκευής του νέου Κυπριακού Μουσείου. Πρόκειται για ένα έργο ύψους €144 εκατομμυρίων. «Φιλοδοξούμε να το καταστήσουμε ως το κατ’ εξοχήν σημείο αναφοράς της χώρας μας, αλλά και ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία στον ευρωπαϊκό χώρο», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Υπουργός Μεταφορών.

Βερεγγάρια: Ένα από τα ιστορικότερα ξενοδοχεία του τόπου μας, το φημισμένο Βερεγάρια, το οποίο από το 1984 παρέμενε ξεχασμένο και βουβό στην κοινότητα Προδρόμου, αναγεννιέται και αναμένεται να επαναλειτουργήσει το 2026, μέσα από μια επένδυση 35 εκατομμυρίων ευρώ. Τον Ιούλιο η ιδιοκτήτρια εταιρεία BBF, παρουσίασε τους σχεδιασμούς της για το ξενοδοχείο των βασιλιάδων, όπως είναι ευρέως γνωστό. Το ξενοδοχείο θα φέρει την ονομασία «Βερεγγάρια Luxury Boutique Hotel». Το έργο θα αποτελείται από το διατηρητέο ξενοδοχείο Βερεγγάρια, το οποίο θα συντηρηθεί για να επαναλειτουργήσει σαν ξενοδοχείο υψηλών προδιαγραφών, με νέους χώρους ευεξίας και φιλοξενίας, και από ανεξάρτητες επαύλεις και μεζονέτες, οι οποίες θα τοποθετηθούν αραιά στον δασωμένο περιβάλλοντα χώρο του ξενοδοχείου.

Λιμάνι - Μαρίνα Λάρνακας: Το έργο της ενιαίας ανάπτυξης Λιμανιού - Μαρίνας Λάρνακας, ύψους 1,2 δισεκατομμυρίου ευρώ, είναι η μεγαλύτερη επένδυση αυτήν τη στιγμή στην Κύπρο, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Υπουργός Μεταφορών Γιάννης Καρούσος. Η Αρχή Λιμένων Κύπρου παραχώρησε την 1η Απριλίου 2022 τη λειτουργία και διαχείριση του λιμανιού Λάρνακας στον ιδιώτη επενδυτή «Kition Ocean Port». Ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Kition Ocean Holdings, Πάνος Αλεξάνδρου, ανέφερε ότι οι κατασκευαστικές εργασίες θα εκτελεστούν σε ορίζοντα δέκα περίπου χρόνων, ενώ η συμφωνία προβλέπει παραχώρηση του έργου για περίοδο 40 ετών. Εκτιμάται από τους επενδυτές ότι η επένδυση θα αποδώσει έσοδα 19,6 δισεκατομμυρίων ευρώ, θα δημιουργήσει περίπου τέσσερεις χιλιάδες θέσεις εργασίας, ενώ 600 περίπου εκατομμύρια ευρώ έχουν προϋπολογιστεί για τις υποδομές.

Κρατική Έκθεση: Μεγάλες αναπτύξεις σχεδιάζονται στον χώρο της κρατικής έκθεσης, σύμφωνα και με σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Συγκεκριμένα, η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ημερομηνίας 14/9/2022, κάνει λόγο για τη δημιουργία Ζώνης Καινοτομίας και Επιχειρηματικής Ζώνης/Εκθεσιακού χώρου στον χώρο της Κρατικής Έκθεσης.

Οι προτεινόμενες εγκαταστάσεις θα περιλαμβάνουν την ανέγερση γραφειακών και άλλων κοινών χώρων εργασίας, κέντρου έρευνας και καινοτομίας, καθώς και επιχειρηματικού κέντρου και υψηλών προδιαγραφών σύγχρονου εκθεσιακού/συνεδριακού χώρου 10.000 τ.μ., για φιλοξενία ενός ευρέος φάσματος συνεδρίων και άλλων εκδηλώσεων. Στις υποστηρικτικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνονται ξενοδοχείο, οικιστικοί χώροι, εστιατόρια/καφετερίες και καταστήματα με στόχο τη δημιουργία μιας ζωντανής κοινότητας στον χώρο, σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές.

Απολλώνειο - Αρεταίειο: Οι κινήσεις στη σκακιέρα της Υγείας ξεκίνησαν από τα τέλη του 2021, όταν έγινε το μεγάλο μπαμ με την εξαγορά του Απολλώνειου από τον όμιλο CVC. Ειδικότερα, ο όμιλος CVC, μέσω της Hellenic Healthcare Group, προχώρησε στην εξαγορά του Απολλώνειου από τη θυγατρική της κυπριακή εταιρεία «Hellenic Healthcare Holding (Cyprus) Limited». H τιμή της εξαγοράς του Απολλώνειου, σύμφωνα με πληροφορίες, ανήλθε γύρω στα €85 εκατ.

Εντός του 2022 ο όμιλος CVC κατάφερε να περάσει υπό την κατοχή του και το Αρεταίειο, εξασφαλίζοντας έτσι δυο από τα μεγαλύτερα νοσηλευτήρια όχι μόνο της Λευκωσίας, αλλά της Κύπρου. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ποσό της συμφωνίας κυμαίνεται μεταξύ €35 και €40 εκατ.

Μειωμένος ΦΠΑ 5% στα ακίνητα

Πολύς λόγος έγινε κατά το 2022 για το θέμα της επιβολής μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ 5% αντί για 19% στα ακίνητα. Το εν λόγω ζήτημα συζητήθηκε κατά κόρον στη Βουλή και συγκεκριμένα στην Επιτροπή Οικονομικών, με στόχο να βρεθεί η φόρμουλα που θα επιτρέπει τη συμπερίληψη όσων περισσότερων ακινήτων στον μειωμένο ΦΠΑ, δεδομένου ότι η παρούσα διευθέτηση δεν εξασφαλίζει τη συγκατάθεση της ΕΕ.

Όπως έγραψε η «Σημερινή», το θέμα προέκυψε από τα χρυσά διαβατήρια. Συγκεκριμένα, το κράτος αντί να φορολογεί την αγορά κατοικίας από τους πολυεκατομμυριούχους επενδυτές του ΚΕΠ με 19%, φορολογούσε με 5%. Δηλαδή, για να γλυκαθούν οι επενδυτές, τους χαρίστηκαν φόροι 204 εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία απώλεσε το κράτος εν είδει διαφυγόντων κερδών.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, για 1.298 αγοραπωλησίες – επενδύσεις ακριβών και πανάκριβων ακινήτων, συνολικής αξίας €1.6 δισ., γινόταν χρήση Νόμου που είχαμε για να βοηθούμε απλούς συμπολίτες μας να εξασφαλίζουν πρώτη κατοικία για να στήσουν τη ζωή τους.

Ωστόσο υπήρχε και υπάρχει Ευρωπαϊκή Οδηγία (2006/112/ΕΚ - Άρθρο 98, παράρτημα ΙΙΙ, σημείο 10), η οποία λέει ξεκάθαρα πως, για επενδυτικούς λόγους, όπως δηλαδή ήταν το ΚΕΠ, δεν πρέπει να εφαρμόζεται η επιβολή χαμηλού συντελεστή ΦΠΑ σε αγοραπωλησίες σπιτιών.

Η Κομισιόν κίνησε τελικά Διαδικασία επί Παραβάσει για το συγκεκριμένο θέμα. Οι κυρώσεις μπορεί να είναι πρόστιμα για μη εφαρμογή Ευρωπαϊκής Οδηγίας όπως επί παραδείγματι έγινε και με τη μη εφαρμογή Οδηγίας που αφορούσε τα σκύβαλα. Κατά πολύ χειρότερο όμως είναι το ενδεχόμενο να ζητηθούν αναδρομικά τα ποσά από τις φορολογικές παραλείψεις του 14%, της διαφοράς δηλαδή του 5% που καταβαλλόταν με το 19% που μάλλον έπρεπε να καταβληθεί. Αυτό λοιπόν που ξεκαθαρίζει η πρόσφατη έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι ότι το ποσό που ενδέχεται να κληθεί να καταβάλει η Κυπριακή Δημοκρατία ξεπερνά τα €204 εκ.

Στο εργατικό μέτωπο

Πέραν του μεγάλου θέματος του κατώτατου μισθού, κατά το έτος που παρήλθε συζητήθηκαν και άλλα σημαντικά εργασιακά ζητήματα, είτε σε επίπεδο κοινωνικών εταίρων ή σε επίπεδο Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος. Ένα από τα κύρια ζητήματα ήταν αυτό της ΑΤΑ. Μέχρι τη στιγμή που γραφόταν το κείμενο δεν υπήρχε κατάληξη στο ζήτημα και στις προσπάθειες του Υπουργού Εργασίας να συγκεράσει τις θέσεις εργοδοτών, που ήθελαν κατάργηση του θεσμού, και των συντεχνιών, που ήθελαν την απόδοση της ΑΤΑ στο 100%. Η τελευταία συμφωνία για την ΑΤΑ είχε προκύψει το 2017 και ολοκληρώθηκε μετά από παράταση το 2021. Σύμφωνα με την τότε συμφωνία, ΑΤΑ παραχωρείται μια φορά το χρόνο και όχι δύο, όπως ίσχυε παλιά και αυτή στο 50% και όχι στο 100%, εφόσον το δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο του προηγούμενου έτους καταγράφονται θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας.

Όσον αφορά το συνταξιοδοτικό, η συζήτηση μπορεί να ξεκίνησε, ωστόσο όπως προκύπτει, στην ουσία του θέματος θα κληθεί να μπει η νέα διακυβέρνηση που θα προκύψει από τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Και αυτό γιατί το ζήτημα έχει πολλές πτυχές και παραμέτρους που πρέπει να διασαφηνιστούν. Όπως είχε αναφέρει ο Υπουργός Εργασίας, Κυριάκος Κούσιος, έχει υπογραφεί σύμβαση με το Διεθνές Γραφείο Εργασίας, το οποίο θα εκπονήσει μελέτη για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, το οποίο θεσπίστηκε το 1980. Το ΔΓΕ αναμενόταν να ολοκληρώσει την πρώτη του μελέτη μέχρι το τέλος του έτους και στη συνέχεια θα συζητηθεί με τους κοινωνικούς εταίρους, ούτως ώστε μέχρι και το τέλος Ιανουαρίου του 2023 να δώσουμε πιο συγκεκριμένες καθοδηγητικές οδηγίες προς το ΔΓΕ για την ολοκλήρωση της όλης μελέτης ανασχεδιασμού του συνταξιοδοτικού μας συστήματος, είπε.

Συναφές με το συνταξιοδοτικό είναι και το θέμα του πέναλτι 12% στις συντάξεις. Σύμφωνα με τον Κυριάκο Κούσιο, η Κυβέρνηση έχει αναθέσει την πραγματοποίηση αναλογιστικής μελέτης με τις επιπτώσεις στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ώστε να ληφθούν οι πολιτικές αποφάσεις. Πρόσθεσε πως το ζήτημα θα επιλυθεί επίσης μέσα από τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, η μελέτη του οποίου θα αρχίσει σύντομα. Υπενθυμίζεται πως το πέναλτι του 12% επιβάλλεται στις συντάξεις όσων επιλέγουν να συνταξιοδοτηθούν στο 63ο έτος, αντί στο 65ο.

Ανοικτή παραμένει και η νομοθετική ρύθμιση της τηλεργασίας. Παρόλο που το νομοσχέδιο είχε ετοιμαστεί, εντούτοις είχε παραμείνει για αρκετό καιρό στη Νομική Υπηρεσία, ενώ φαίνεται να υπάρχουν επ’ αυτού παρατηρήσεις από μερίδα των κοινωνικών εταίρων. Ένα από τα βασικά ζητήματα που θα πρέπει να λύσει το νομοσχέδιο είναι το δικαίωμα των εργαζομένων στην αποσύνδεση. Δηλαδή με τη λήξη του ωραρίου εργασίας τους, να μπορούν να αποσυνδέονται από το σύστημα ώστε να μη λαμβάνουν περαιτέρω εντολές για εργασία από τους προϊσταμένους τους, χωρίς αυτό να έχει οποιαδήποτε επίπτωση.

Ενεργειακή κρίση

Χτύπησαν κόκκινο οι τιμές σε καύσιμα και ηλεκτρισμό το καλοκαίρι που μας πέρασε προκαλώντας ενεργειακή κρίση άνευ προηγουμένου για τους καταναλωτές, αλλά και τους επιχειρηματίες, απόρροια εν πολλοίς του πολέμου στην Ουκρανία. Στις αρχές Μαρτίου 2022 η τιμή του Brend -που θεωρείται το διεθνές σημείο αναφοράς για το αργό- εκτινάχθηκε στα 139 δολάρια, τιμή ρεκόρ από τον Ιούλιο του 2008, οπότε είχε φτάσει τα 147,5 δολάρια.

Στην Κύπρο το πετρέλαιο κίνησης άγγιξε τα 2 ευρώ το λίτρο (1,99), ενώ η βενζίνη ξεπέρασε σε πολλές περιπτώσεις το 1,80, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα οι καταναλωτές είτε να μειώσουν τις μετακινήσεις τους, πράγμα δύσκολο δεδομένου ότι δεν υπάρχουν μέσα μαζικής μεταφοράς, είτε να μεταβαίνουν στα κατεχόμενα για προμήθεια φθηνότερου καυσίμου. Παρόλο βέβαια που και στην κατεχόμενη περιοχή οι τιμές των καυσίμων είχαν αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό, προκαλώντας αρκετές αντιδράσεις.

Όσον αφορά το ρεύμα, σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριο Δρουσιώτη, οι λογαριασμοί ρεύματος τον τελευταίο χρόνο έχουν αυξηθεί κατά 70%.

Η Κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να απαλύνει το βάρος από τα νοικοκυριά, εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης της τιμής των καυσίμων και κατ’ επέκτασιν του ηλεκτρισμού, αποφάσισε να προχωρήσει σε μείωση της τιμής του φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα, ενώ προχώρησε και σε μείωση του ΦΠΑ στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος σε συνεργασία με την ΑΗΚ. Ειδικότερα, η Αρχή είχε προχωρήσει σε οριζόντια έκπτωση 10% προς όλους τους καταναλωτές για διάστημα τεσσάρων μηνών. Όπως είχε αναφέρει η εκπρόσωπος της ΑΗΚ, Χριστίνα Παπαδοπούλου, η έκπτωση που ίσχυσε για δύο διμηνίες είχε κόστος για την Αρχή της τάξης των €23,5 εκατ.

Από την πλευρά του, ο Υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, δήλωσε ότι τα συνολικά μέτρα της κυβέρνησης όσον αφορά τη στήριξη των νοικοκυριών και επιχειρήσεων εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα €400 εκατ.

Επιτόκια Vs Πληθωρισμός

Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε ένα εκρηκτικό κοκτέιλ με αυξήσεις στις τιμές των πρώτων υλών και των βασικών αγαθών. Αναπόφευκτα τα φαινόμενα ακρίβειας επέφεραν ένα ράλι ανόδου των ποσοστών του πληθωρισμού, γεγονός που κτύπησε καμπανάκι στους κεντρικούς τραπεζίτες σε Ευρώπη, Αμερική και Αγγλία. Ακολούθησε ένα μπαράζ αυξήσεων των επιτοκίων, με στόχο να τιθασευτεί ο πληθωρισμός και να πλησιάσει κατά το δυνατόν περισσότερο στα επίπεδα του 2%.

Στις 21 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε αύξηση των βασικών επιτοκίων της κατά 50 μονάδες βάσης. Επρόκειτο για την πρώτη αύξηση των επιτοκίων εδώ και 11 χρόνια και ήρθε να επιβεβαιώσει τις εκτιμήσεις αναλυτών και αγορών πως και η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να ακολουθήσει τον δρόμο που χάραξαν πρώτες, έτερες κεντρικές τράπεζες, όπως η αγγλική BoE και η αμερικανική Federal Reserve, προκειμένου να καταφέρει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό που καλπάζει. Αν και οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούσαν πως το συμβούλιο θα ξεκινήσει την πορεία σύσφιγξης της νομισματικής πολιτικής προσεκτικά με μια μετριοπαθή αύξηση κατά 25 μονάδες βάσης, εντούτοις το συμβούλιο έκρινε ως ενδεδειγμένο να κάνει ένα μεγαλύτερο πρώτο βήμα στην πορεία εξομάλυνσης των επιτοκίων πολιτικής του σε σχέση με τις ενδείξεις που είχε δώσει κατά την προηγούμενη συνεδρίασή του.

Ακολούθησαν δύο διαδοχικές αυξήσεις της τάξης των 75 μονάδων βάσης μέσα στον Οκτώβρη από την ΕΚΤ, καθώς εντείνει την προσπάθειά της να χαλιναγωγήσει το ξέφρενο ράλι του πληθωρισμού, παρά την επιδείνωση των προοπτικών της οικονομίας.

Μέχρι τότε, συνολικά, η κεντρική τράπεζα είχε αυξήσει τα επιτόκιά της κατά 200 μονάδες βάσης δρομολογώντας την επιθετικότερη καμπάνια στην ιστορία της για να αντιμετωπίσει τα διαδοχικά ρεκόρ του πληθωρισμού από 8,9% τον Ιούλιο στο 9,1% τον Αύγουστο και ακόμα υψηλότερα στο 9,9% τον Σεπτέμβριο. Στα μέσα Δεκεμβρίου υπήρξε μια ακόμη αύξηση επιτοκίων από την ΕΚΤ κατά 50 μονάδες βάσης.

Την ίδια ώρα, ο πληθωρισμός εξακολουθεί να είναι υπερβολικά υψηλός και αναμένεται να παραμείνει πάνω από τον στόχο για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Τον Σεπτέμβριο, ο πληθωρισμός της Ζώνης του ευρώ ανήλθε σε 9,9%. Τους τελευταίους μήνες, η αλματώδης αύξηση των τιμών της ενέργειας και των ειδών διατροφής, τα προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού και η ανάκαμψη της ζήτησης μετά την πανδημία έχουν συμβάλει στη διεύρυνση των πιέσεων στις τιμές και στην άνοδο του πληθωρισμού. Η νομισματική πολιτική του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ επιδιώκει να μειώσει τη στήριξη της ζήτησης και να αποτρέψει τον κίνδυνο επίμονης μετατόπισης προς τα πάνω των προσδοκιών για τον πληθωρισμό.

Όσον αφορά την Κύπρο, ο δείκτης τιμών καταναλωτή ανήλθε στο 8,7% τον Νοέμβριο από 8,8% τον Οκτώβριο και 10,9% τον Ιούλιο, που ήταν το υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 1981.

Το μεγάλο DEAL στις τράπεζες

Στο τέλος του χρόνου επιφύλασσε η αγορά το μεγάλο deal στον τραπεζικό τομέα. Όπως πρώτο αποκάλυψε το Economy Today, η Eurobank κατέστη ο μεγαλύτερος μέτοχος της Ελληνικής Τράπεζας, αποκτώντας την πλειοψηφία του πακέτου μετοχών, που βρισκόταν στην κατοχή της Wargaming.

Τη συμφωνία για την απόκτηση επιπλέον ποσοστού 13,41% στην Ελληνική Τράπεζα, έναντι συνολικού τιμήματος 70 εκατ. ευρώ, ανακοίνωσε λίγο αργότερα η Eurobank, επιβεβαιώνοντας τις πληροφορίες του αποκαλυπτικού ρεπορτάζ του Economy Today. Συνεπώς, ενώ η Eurobank κατείχε ήδη ποσοστό 12,59% στην Ελληνική Τράπεζα, η συμμετοχή της θα ανέλθει πλέον στο 26%.

Η Ελληνική Τράπεζα από την πλευρά της, ανακοίνωσε ότι η Wargaming Group Limited («WGL») κατέληξε σε συμφωνία στις 30 Νοεμβρίου 2022 για πώληση του 13,41% της συμμετοχής της στο μετοχικό κεφάλαιο της Τράπεζας (55.337.721 μετοχές) στην EUROBANK S.A. «Μετά την ολοκλήρωση της συμφωνημένης πώλησης, η EUROBANK S.A. θα έχει συμμετοχή 26,0% στην Τράπεζα ενώ η WGL θα έχει συμμετοχή 7,20% στην Τράπεζα, συμπεριλαμβανομένου του 0,41% συμμετοχής των ταμείων προνοίας που σχετίζονται με συμβούλους και την ανώτατη διοίκηση της WGL», καταλήγει η ανακοίνωση της Ελληνικής.

Ταμείο Ανάκαμψης

Λίγο πριν από το τέλος του έτους έγινε κατορθωτή η εκταμίευση της πρώτης δόσης ύψους 85 εκ. ευρώ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ για την Κύπρο.

Κατά την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο επ’ ευκαιρία της εκταμίευσης του ποσού, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης ανέφερε μεταξύ άλλων ότι ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του σχεδίου χωρίς να υπολογίζονται οι δαπάνες των ετησίων προϋπολογισμών που θα προσαρμοστούν ανάλογα με το σχέδιο ανέρχεται στα 4,4 δισεκατομμύρια ευρώ.

Υπενθυμίζεται ότι είχε προηγηθεί η εκταμίευση της προκαταβολής για την Κύπρο που αντιστοιχούσε σε ποσό ύψους €156,8 εκ. (13% του συνολικού ποσού) από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Η Κύπρος έχει εξασφαλίσει μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας €1,2 δις για χρηματοδότηση του Σχεδίου «Κύπρος - το αύριο» με ορίζοντα υλοποίησης το 2026. Το Σχέδιο περιλαμβάνει μια συνεκτική δέσμη 133 μέτρων, 58 μεταρρυθμίσεων και 75 επενδύσεων.