Διεθνή

Τα προεκλογικά παιχνίδια του Ερντογάν θέτουν σε κίνδυνο την Ευρώπη

«Ένα μέλος του ΝΑΤΟ, που βλάπτει εσκεμμένα την ασφάλεια της Συμμαχίας, δεν θα πρέπει να θεωρείται σύμμαχος»

Το βέτο του Τούρκου Προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, σε Σουηδία και Φινλανδία, για ένταξη στο ΝΑΤΟ, ήταν μια αναπόφευκτη εξέλιξη. Έτσι κι αλλιώς, από την αρχή έδειξε ότι δεν είχε πρόθεση να κάνει εύκολη την είσοδο των δύο χωρών στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Τουλάχιστον όχι χωρίς τα ανάλογα ανταλλάγματα. Εν μέσω μάλιστα μιας σκληρής προεκλογικής εκστρατείας, ένας νέος «εχθρός του έθνους» είναι ό,τι χρειαζόταν για να συσπειρώσει τους πιο σκληροπυρηνικούς ψηφοφόρους. Πάντως, η Φινλανδία μοιάζει να αντιλαμβάνεται ότι δεν μοιράζεται την ίδια μοίρα με τη Σουηδία και προσπαθεί να ανοίξει παράθυρο για να τύχει διαφορετικής αντιμετώπισης από τη γειτονική της χώρα. Έχοντας γίνει πλέον ξεκάθαρο ότι το ζήτημα γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Τούρκο Πρόεδρο, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που υποστηρίζουν ότι ΗΠΑ και Ευρώπη θα πρέπει να αναλάβουν δράση και να τιμωρήσουν, εάν χρειαστεί, τον ανυποχώρητο Ερντογάν προς όφελος της Συμμαχίας.

Ο «Σουλτάνος» μίλησε

Το πάγωμα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ από την Τουρκία δεν προκάλεσε σε κανέναν έκπληξη. Ήταν μια προαναγγελθείσα εξέλιξη, συνεπεία της προσπάθειας εκμετάλλευσης των γεωπολιτικών αναταράξεων από τον Ερντογάν.

Η αφορμή ήταν «τέλεια» για να την αφήσει να περάσει ο απεγνωσμένος προεκλογικά Πρόεδρος της Τουρκίας. Κατά τη διάρκεια αντιτουρκικών διαδηλώσεων στη Στοκχόλμη, οι διαμαρτυρόμενοι προκάλεσαν την οργή της Άγκυρας όταν κρέμασαν ανάποδα ένα ομοίωμα του Ερντογάν και έκαψαν ένα αντίγραφο του Κορανίου κοντά στην τουρκική πρεσβεία. Είχε προηγηθεί η άρνηση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Σουηδίας να εκδώσει έναν άντρα, τον οποίο η Τουρκία κατηγορεί ότι εμπλέκεται στην απόπειρα πραξικοπήματος το 2016.

Οι κινητοποιήσεις στη Σουηδία, μια χώρα στην οποία νόμοι για την ελευθερία του λόγου δυσκολεύουν την κυβέρνηση να περιορίσει τις δημόσιες εκφράσεις υποστήριξης για την ανεξαρτησία των Κούρδων, οδηγήσαν στην έκδοση ανακοινώσεων σε υψηλούς τόνους από τους Τούρκους αξιωματούχους. «Το Κοράνι υπό την προστασία του Κυρίου μας δεν θα πάθει ποτέ κακό από το κάψιμο ενός αντιγράφου του από ένα απομεινάρι των Σταυροφόρων. Είναι σαφές ότι αυτοί που προκάλεσαν αυτήν την ντροπή μπροστά στην πρεσβεία, να μην περιμένουν καμία υποστήριξη από εμάς στην αίτησή τους για ένταξη στο ΝΑΤΟ».

Από την πλευρά της η Στοκχόλμη εμφανίζεται διατεθειμένη να προχωρήσει τη διαδικασία για ένταξη στο ΝΑΤΟ. «Δεν υπάρχει άλλο θέμα εθνικής ασφάλειας πιο σημαντικό από το γεγονός ότι εμείς, μαζί με τη Φινλανδία, θα γίνουμε γρήγορα μέλη του ΝΑΤΟ», ανέφερε ο Σουηδός Πρωθυπουργός, Ουλφ Κρίστερσον. Μάλιστα, έκανε λόγο για «προβοκάτορες», οι οποίοι προσπαθούν να αποσταθεροποιήσουν τη σουηδική υποψηφιότητα.

Σε κάθε περίπτωση, πλέον η Τουρκία αποτελεί το μοναδικό εμπόδιο στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Η Ουγγαρία, η οποία είναι η άλλη χώρα μέλος της Συμμαχίας που δεν έχει επικυρώσει την ένταξή τους, αναμένεται να το πράξει. Για την Άγκυρα, οποιαδήποτε πιθανή πρόοδος για να δώσει το πράσινο φως συνδέεται με τις κινήσεις «υποταγής» της Στοκχόλμης για την έκδοση προσώπων που κατηγορούνται για τρομοκρατία από την Τουρκία ή για συμμετοχή στην απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.

Καλή Φινλανδία, κακή Σουηδία

Μέσα σε αυτό το κλίμα αντιπαράθεσης, η Φινλανδία επέλεξε να ανοίξει άλλο ένα μέτωπο, θέτοντας ζήτημα ένταξής της στο ΝΑΤΟ χωρίς τη Σουηδία. Συγκεκριμένα, Υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας, Πέκα Χααβίστο, επεσήμανε ότι μια κοινή ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών παραμένει «η πρώτη επιλογή», αλλά «προφανώς θα πρέπει να εκτιμήσουμε την κατάσταση, αν έχει συμβεί κάτι που μακροπρόθεσμα κάνει τη Σουηδία να μην μπορεί πλέον να προχωρήσει», θέλοντας να προετοιμάσει το έδαφος για μια μακρά αντιπαράθεση μεταξύ της Τουρκίας και της Σουηδίας.

Σε αντίθεση με την περίπτωση της Σουηδίας, η Τουρκία έχει ξεκαθαρίσει τους τελευταίους μήνες ότι δεν θα είχε σημαντική ένσταση για την είσοδο της Φινλανδίας. Αντίστοιχα, το Ελσίνκι με κάθε ευκαιρία δικαιολογεί τη στάση της Τουρκίας. Ο Υπουργός Εξωτερικών της χώρας ανέφερε ότι «η Τουρκία είναι σοκαρισμένη και ενοχλημένη από τις διαδηλώσεις, οι οποίες επηρεάζουν την πρόθεση της Άγκυρας για διαπραγματεύσεις. Οι διαδηλωτές αυτοί παίζουν με την ασφάλεια της Φινλανδίας και της Σουηδίας και στόχος τους είναι να προκαλέσουν την Τουρκία και να επηρεάσουν τον δημόσιο διάλογο».

Μάλιστα, η Φινλανδία πρόσφερε ακόμα ένα «δώρο» στον μαινόμενο Ερντογάν, αίροντας το «εμπάργκο εξαγωγών στρατιωτικού εξοπλισμού προς την Τουρκία», που ίσχυε από το 2019, ενώ πλέον χορηγεί άδεια για πωλήσεις στην Τουρκία. Η άδεια πώλησης όπλων ήταν ένας από τους όρους που έθετε η Τουρκία για να εγκρίνει την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα πάντως με την ανταποκρίτρια του «Σίγμα» στην Κωνσταντινούπολη, Μαρία Ζαχαράκη, το γεγονός ότι πήρε η μπάλα και τη Φινλανδία για ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει προκαλέσει μεγάλη έκπληξη, καθώς η Τουρκία με τη συγκεκριμένη χώρα διατηρεί μία πολύ ισχυρή αμυντική συνεργασία. Το 2018 η Τουρκία έγινε η σημαντικότερη χώρα εξαγωγής φινλανδικών όπλων, ενώ τα τελευταία χρόνια οι εξαγωγές αμυντικού υλικού από τη Φινλανδία προς την Τουρκία έχουν αυξηθεί ραγδαία, φτάνοντας τα 17 εκατ. ευρώ ετησίως.

Το 2019 η κρατική στρατιωτική εταιρεία της Τουρκίας OYAK αγόρασε επίσης το 70% της φινλανδικής Miilux, η οποία παράγει τον υψηλότερης ποιότητας χάλυβα για τεθωρακισμένα στον κόσμο. Περίπου το 95% των στρατιωτικών εξαγωγών της Φινλανδίας προς την Τουρκία περιλαμβάνουν τεθωρακισμένα ή προστατευτικά υλικά, συμπεριλαμβανομένου του χαλύβδινου περιβλήματος των τανκς. Η Φινλανδία εξάγει επίσης εξοπλισμό για τον εντοπισμό διαφόρων τύπων χημικών, βιολογικών ή ραδιενεργών υλικών.

Η Άγκυρα φαίνεται πως βλέπει πάντως με θετικό μάτι τον διαχωρισμό της Φινλανδίας από τη Σουηδία στο θέμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ και ενδεχομένως να δηλώσει πρόθυμη να δώσει το πράσινο φως στο Ελσίνκι, ειδικά μετά από την άρση του εμπάργκο. Ο εκπρόσωπος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, Ομέρ Τσελίκ, επιβεβαίωσε τη διαφορετική στάση της χώρας του απέναντι στη Φινλανδία, εξηγώντας ότι « θέλει να διαφοροποιηθεί θετικά στο θέμα αυτό. Πλέον εκείνη θα συνομιλεί με το ΝΑΤΟ».

Το παιχνίδι του Ερντογάν

Ως «μάννα εξ ουρανού» για την προεκλογική εκστρατεία του Ερντογάν χαρακτηρίζουν αναλυτές το ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Ειδικότερα, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να εξασφαλίσει υποστήριξη από τους εθνικιστικούς κύκλους και να αποσπάσει την προσοχή από τα προβλήματα του κόστους ζωής που ταλανίζουν τους Τούρκους ψηφοφόρους, σχεδόν τρεις μήνες πριν από την εκλογική διαδικασία στη χώρα.

Αντιμετωπίζοντας τη μεγαλύτερη πολιτική κρίση των τελευταίων δύο δεκαετιών, υιοθέτησε μια στρατηγική, η οποία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στο παρελθόν. Έστρεψε τα πυρά του στη λεγόμενη ισλαμοφοβία στην Ευρώπη και την υποστήριξη «μελών τρομοκρατικών οργανώσεων και εχθρών του Ισλάμ» από τη Σουηδία.

Σύμφωνα με τον Οζέρ Σεντσάρ, επικεφαλής της εταιρείας δημοσκοπήσεων Metropoll, «η ενίσχυση των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας πριν από τις εκλογές επιτρέπει στον Ερντογάν να εδραιωθεί στη βάση των ψηφοφόρων του. Δημιουργεί την αντίληψη ενός ισχυρού ηγέτη εντός της Τουρκίας. Αν μπορεί να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα ασφάλειας, τότε οι ψηφοφόροι συσπειρώνονται γύρω από έναν ηγέτη με ισχυρό προφίλ».

Από την άλλη, όμως, κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι η οικονομία πιθανότατα θα παραμείνει ο καθοριστικός παράγοντας για το πώς θα ψηφίσουν και όχι η εξωτερική πολιτική. Ο Σινάν Ούλγκεν, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Οικονομικής και Εξωτερικής Πολιτικής με έδρα την Κωνσταντινούπολη και πρώην διπλωμάτης, σημείωσε ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι ένα μη κομματικό ζήτημα. «Για το συγκεκριμένο ζήτημα τα κόμματα της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης έχουν την ίδια θέση για το θέμα, επομένως δεν φαίνεται να είναι θέμα που θα επηρεάσει την εσωτερική πολιτική».

 

Γιατί δεν πρέπει να αφήσουν τον Ερντογάν να μπλοκάρει την επέκταση

Ανυποχώρητο μέλος του ΝΑΤΟ με παράλογες απαιτήσεις χαρακτηρίζει σε ανάλυση το πρακτορείο Bloomberg την Τουρκία, σημειώνοντας μάλιστα ότι η Βορειοατλαντική Συμμαχία θα πρέπει να βάλει ένα τέλος σε αυτήν τη διαμάχη και να καλωσορίσει χωρίς καθυστερήσεις τα νέα του μέλη.

Εξηγεί ότι εξαιτίας της πρόνοιας για ομοφωνία για την είσοδο των νέων μελών στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία πιστεύει ότι μπορεί να εκβιάσει τη Συμμαχία για να εξασφαλίσει οφέλη. Τα περισσότερα από τα παράλογα αιτήματα του Ερντογάν απευθύνονται στη Σουηδία, την οποία κατηγορούσε εδώ και καιρό ότι προσέφερε καταφύγιο στους Κούρδους αποκαλώντας την «φωλιά για τρομοκρατικές οργανώσεις». Εντούτοις, οι νομοθεσίες και των δύο σκανδιναβικών χωρών για τα θέματα τρομοκρατίας και μεταχείρισης των Κούρδων ευθυγραμμίζονται με εκείνες των μελών της Συμμαχίας.

Όμως, σύμφωνα με την ανάλυση, η αδιαλλαξία της Τουρκίας δεν ναρκοθετεί μόνο τις προσπάθειες ένταξης των σκανδιναβικών χωρών στο ΝΑΤΟ, αλλά θέτει σε κίνδυνο την ευρύτερη ασφάλεια της Ευρώπης. Περαιτέρω καθυστερήσεις στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας θα στερήσουν από τη Συμμαχία σημαντικές στρατιωτικές δυνατότητες σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία υπάρχει εξαιρετική ανάγκη για πόρους λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Επίσης, οι σκανδιναβικές χώρες, έχοντας εγκαταλείψει την ουδετερότητα για να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, στερούνται των εγγυήσεων ασφαλείας που συνοδεύουν την πλήρη ένταξη και καθίστανται ευάλωτες σε ενδεχόμενες ρωσικές επιθέσεις, κυρίως σε κρίσιμες υποδομές.

Γι’ αυτό ΗΠΑ και Ευρώπη θα πρέπει να σπάσουν αυτό το αδιέξοδο, καθιστώντας σαφές στην Τουρκία ότι έχει μεν το δικαίωμα να εκφράζει ανησυχίες για τους Κούρδους, αλλά αυτό δεν πρέπει να γίνεται εις βάρος των προσπαθειών για την ενίσχυση του ΝΑΤΟ. Οι διαπραγματεύσεις για την έκδοση υπόπτων για τρομοκρατία θα πρέπει να σταματήσουν να συνδέονται με τη διαδικασία διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. Οι ηγέτες της Συμμαχίας θα πρέπει να πιέσουν τον Ερντογάν να εγκρίνει την υποψηφιότητα των σκανδιναβικών χωρών το αργότερο μέχρι τις 18 Μαΐου, ενώ εάν αντισταθεί το Κογκρέσο των ΗΠΑ θα πρέπει να απαντήσει σταματώντας την πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Άγκυρα. Το ΝΑΤΟ θα πρέπει να μειώσει τη συμμετοχή της Τουρκίας σε κοινές ασκήσεις και να παραγκωνίσει τον Ερντογάν στη σύνοδο κορυφής των ηγετών του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο. Η αποπομπή από τη συμμαχία - ένα βήμα άνευ προηγουμένου - θα πρέπει επίσης να είναι στο τραπέζι. Η ανάλυση καταλήγει με το εξής: «Θα πρέπει το μήνυμα να είναι σαφές. Ένα μέλος του ΝΑΤΟ, που βλάπτει εσκεμμένα την ασφάλεια της Συμμαχίας, δεν θα πρέπει να θεωρείται σύμμαχος».