Υπεροχή Νόμου έναντι πάντων. Υπάρχουν σε κράτος δικαίου όργανα ανεξέλεγκτα κατά τη νομιμότητα;

Κατά περιόδους η νομική θεωρία προβληματίστηκε για πράξεις που επιφέρουν συνέπειες σε διοικούμενο και οι οποίες κρίθηκαν ως «πράξεις κυβερνητικές», εάν μπορούν ή πρέπει να παραμένουν εκτός ελέγχου της νομιμότητας. Αφετηρία η παλαιά θεωρία ανώμαλων πολιτικών εποχών στην Ελλάδα για εκτοπισμούς αντιφρονούντων. Στην Κύπρο το θέμα περιεστράφη, κύρια, σε κάποιες από τις εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας ως αυτές προβλέπονται από το Σύνταγμα.

Η Εκτελεστική Εξουσία, που διακρίνεται από τη Νομοθετική και τη Δικαστική Εξουσία, κατά το Σύνταγμα ανήκει στον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο (ξεχωριστά ή από κοινού) και το κατάλοιπο αυτών των εξουσιών ανήκει στο Υπουργικό Συμβούλιο. Η Εκτελεστική Εξουσία έχει το καθήκον προώθησης των όσων εξαγγέλθηκαν (ως στόχοι της διακυβέρνησης) προεκλογικά και συνετέλεσαν στο να εκλεγεί ο εκάστοτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, να αποφασίζει, για παράδειγμα, διά του Προέδρου της Δημοκρατίας. Πολιτικοί στόχοι που θα πρέπει να προωθηθούν από όσους επιλεγούν από τον Πρόεδρο για να διοριστούν ως Μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου σε αντίθεση προς τον διορισμό, για παράδειγμα, των Δικαστών του Ανώτατου και Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου ή του Γενικού και Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα, του Αρχηγού του Στρατού ή της Αστυνομίας, οι οποίοι επίσης διορίζονται με απόφαση του Προέδρου για να ασκήσουν έξω από πολιτικές αποφάσεις, την αρμοδιότητα που τους παρέχει ο Νόμος. Διορισμοί, οι οποίοι συνεχίζουν να υπάρχουν και μετά την ολοκλήρωση της θητείας του Προέδρου της Δημοκρατίας μέχρι την αφυπηρέτησή τους. Σαφέστατα η αρμοδιότητα του Προέδρου για έναν τέτοιο διορισμό όταν κενωθεί η θέση είναι ανεξέλεγκτη, αλλά δεν είναι πολιτική επιλογή, γιατί πρέπει να έχει τελικό κριτή (εάν ήταν ορθή ή επιτυχημένη) την άποψη του απλού πολίτη, στο πλαίσιο της εξουσίας που έχει με τις γενικές εκλογές για ανάδειξη του εκάστοτε Προέδρου. Οι διορισμοί αυτοί δεν είναι αποτέλεσμα πολιτικής επιλογής. Πρέπει να είναι επιλογή κατά το δυνατό, του πραγματικά καταλληλότερου για τη θέση, ώστε να εφαρμόσει όχι πολιτική εντολή ή το πρόγραμμα διακυβερνήσεως του Προέδρου, αλλά τις σχετικές πρόνοιες του Συντάγματος, των Νόμων και των σχετικών Κανονισμών που καθορίζουν την αρμοδιότητα των εν λόγω αξιωματούχων.

Αντίθετα ο διορισμός Υπουργών είναι ξεκάθαρα «πολιτική απόφαση» του εκάστοτε Προέδρου. Επιλέγει εκείνους που θεωρεί πλέον κατάλληλους για να υπηρετήσουν ως Υπουργοί προς εκπλήρωση του πολιτικού προγράμματός του. Έχει, δε, κατά το Σύνταγμα ο Πρόεδρος, δικαίωμα όπως ανά πάσα στιγμή τερματίσει την ιδιότητα του Υπουργού και να διορίσει άλλο πρόσωπο ως νέο Υπουργό.

Πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι έχει ο Πρόεδρος, κατά το Σύνταγμα, δικαίωμα τερματισμού της υπηρεσίας του Αρχηγού του Στρατού και της Αστυνομίας, όχι, όμως, των Ανώτατων Δικαστών ή του Γενικού / Βοηθού Εισαγγελέα. Τούτο ανάγεται στην ανάγκη διατήρησης της ανεξαρτησίας τους, προς λειτουργία κατά το Σύνταγμα και τους Νόμους. Παράλληλα, όμως, η απόφαση τερματισμού της υπηρεσίας του Αρχηγού δεν μπορεί να παραβιάζει γενικότερα την κειμένη νομοθεσία, έναντι της οποίας οφείλει υποταγή και σεβασμό κάθε αρχή ή όργανο, άρα και ο Πρόεδρος, γιατί σε ένα κράτος δικαίου, ουδείς είναι υπεράνω του Νόμου.

Συνεπώς ο τερματισμός των καθηκόντων του οποιουδήποτε των Αρχηγών των Σωμάτων Ασφαλείας προϋποθέτει νόμιμο κατά το Σύνταγμα και τους συνάδοντες νόμους και αιτιολογημένο λόγο, ο οποίος κατά διαφάνεια να καταδείχνει ότι συνέτρεχε πραγματικά νόμιμος λόγος τερματισμού με αιτιολογημένη επίκληση (όχι αόριστη) του δημοσίου συμφέροντος. Τούτο βέβαια μετά που θα προηγηθεί απαραιτήτως, κατά τη φυσική δικαιοσύνη, την κειμένη νομοθεσία και την υπάρχουσα Νομολογία, το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης του επηρεαζομένου. Ένα δικαίωμα του πολίτη που πρέπει να γίνεται σεβαστό (Άρθρο 35 Συντάγματος) αλλά και γιατί η αρχή της νομιμότητας αφορά και πρέπει να διέπει κάθε απόφαση οργάνου (του Προέδρου μη εξαιρούμενου). Ο ίδιος ο Θεός τιμώρησε τον Αδάμ, αφού πρώτα τον ρώτησε «γιατί έφαγες το μήλο, Αδάμ;».

Άλλωστε, η αρχή της αρμοδιότητας για έκδοση νόμιμης απόφασης αποτελεί απόλυτα αδιαμφισβήτητη προϋπόθεση για έκδοση νόμιμης πράξης.

* Δικηγόρος