Επενδυτικά ταμεία ως χρηματοοικονομικά μέσα

H αγορά των χρηματοοικονομικών μέσων είναι ιδιαίτερα δυναμική με πολλές και γρήγορες αλλαγές, ενισχύοντας και την πολυπλοκότητά τους. Αυτό ενισχύει και το ρίσκο, όπως έχουμε δει παλαιότερα, με την κατάρρευση των δομικών προϊόντων. Οπότε η αδειοδότηση και εποπτεία τέτοιων προϊόντων είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Τα επενδυτικά ταμεία έχουν συνδυαστεί εν πολλοίς με τις εξαγορές δανειστικών χαρτοφυλακίων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Αυτό όμως δεν δίνει την εικόνα τού τι είναι επενδυτικό ταμείο, το οποίο ουσιαστικά σκοπό έχει τις συλλογικές επενδύσεις σε διάφορους τομείς της οικονομίας.

Ο τομέας των επενδυτικών ταμείων ενισχύθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με τον αριθμό των αδειοδοτημένων οργανισμών, αλλά και των διαχειριστών τους, καθώς και του ενεργητικού τους, να παρουσιάζει σημαντική αυξητική πορεία. Σημειώνεται επίσης ότι, με βάση τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, περίπου τρία δισεκατομμύρια ευρώ έχουν επενδυθεί στην κυπριακή οικονομία μέσω των συγκεκριμένων οργανισμών.

Η θέσπιση ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου για την αδειοδόδοτηση και λειτουργία των συγκεκριμένων οργανισμών, λαμβάνοντας υπόψη τις βέλτιστες πρακτικές που υιοθετήθηκαν από άλλα χρηματοοικονομικά κέντρα, ανταγωνιστικά προς την Κύπρο, βοήθησε σημαντικά στην ανάπτυξη του τομέα.

Τα πλεονεκτήματα της Κύπρου

Τα επενδυτικά ταμεία ή οι οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων αποτελούν σημαντικό μέρος της παγκόσμιας αγοράς χρηματοοικονομικών μέσων. Προσελκύουν μεγάλο όγκο επενδύσεων, διότι διαθέτουν συγκεκριμένα πλεονεκτήματα, όπως η διασπορά του κινδύνου και η δυνατότητα επένδυσης σε έργα ή χρηματοοικονομικά μέσα, στα οποία ο επενδυτής από μόνος του δεν θα είχε πρόσβαση.

Οι επενδύσεις των συγκεκριμένων οργανισμών μπορεί να είναι είτε σε κινητές αξίες όπως μετοχές, ομόλογα, χρηματοπιστωτικές διευκολύνσεις και παράγωγα, ή σε ακίνητα, έργα υποδομής ή ακόμα και σε πολύτιμα μέταλλα ή άλλα αντικείμενα αξίας.

Η Κύπρος διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως τον χαμηλό εταιρικό φόρο, την απαλλαγή από την παρακράτηση φόρων σε μερίσματα όταν λαμβάνονται από φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού και την απαλλαγή από τον φόρο κερδών που προέρχονται από την πώληση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων όπως μετοχές, ομόλογα και μερίδια (units) ΟΣΕ/επενδυτικών ταμείων. Τα συγκεκριμένα κίνητρα αφορούν όχι μόνο τον τομέα των επενδυτικών ταμείων αλλά και σε όσους επενδυτές επιλέγουν τη δραστηριοποίησή τους μέσω κυπριακών εταιρικών σχημάτων.

Οι συγκεκριμένοι οργανισμοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις στην Κύπρο αλλά και για επενδύσεις μέσω Κύπρου, εφόσον η χώρα μπορεί να δώσει πρόσβαση τόσο στα ταμεία τα ίδια όσο και στους διαχειριστές στην ευρωπαϊκή αγορά κεφαλαίων.

Τα επενδυτικά ταμεία και οι εταιρείες διαχείρισης αδειοδοτούνται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και δίνουν τη δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων από επενδυτές που δεν είναι κατά κάποιον τρόπο συνδεδεμένοι μεταξύ τους, βάσει των ιδρυτικών εγγράφων και ενημερωτικών δελτίων που εγκρίνονται από τις εποπτικές Αρχές. Αποτελούν έναν εναλλακτικό, στον τραπεζικό δανεισμό, τρόπο χρηματοδότησης επενδύσεων και έργων, κυρίως μέσω ιδίων κεφαλαίων αντί μόχλευσης.

Βιώσιμη ανάπτυξη

Την ίδια στιγμή νέα δεδομένα δημιουργούνται από την πανδημία, εφόσον, πέρα από το καθαρά οικονομικό κομμάτι, υπάρχουν επιπρόσθετα στοιχεία που οι διαχειριστές κεφαλαίων αξιολογούν για να προχωρήσουν σε επενδύσεις. Μια από τις καινοτομίες που παρουσιάζει αυτό το νέο περιβάλλον είναι οι επενδύσεις που γίνονται με βάση την προσέγγιση ESG (Environment, Social, Governance).

Πέρα από την αξιοποίηση των επενδυτικών ευκαιριών, που σκοπό έχουν τη διασφάλιση θετικών αποδόσεων στα κεφάλαια στα οποία επενδύουν, οι επενδύσεις έχουν σκοπό να συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη στηρίζοντας πολιτικές που αφορούν τη διασφάλιση του περιβάλλοντος, την ενίσχυση κοινωνικών πρωτοβουλιών (σχέσεις με τους εργαζομένους, τους προμηθευτές, τους πελάτες και τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιείται, ισότητα των δύο φύλων) και φυσικά τη σωστή εταιρική διακυβέρνηση (επιχειρηματική ηθική, διαφάνεια, διαφθορά, λογοδοσία).

Τα Ταμεία Συμμετοχών

Σημειώνεται ότι, πέραν των αιτήσεων που έγιναν για άντληση κεφαλαίων από το Ταμείο Ανασυγκρότησης, κυβερνήσεις προχώρησαν στην ίδρυση κρατικών επενδυτικών ταμείων για χρηματοδότηση της οικονομίας. Η χρηματοδότηση του επιχειρηματικού κινδύνου μπορεί να γίνει μέσω ταμείου συμμετοχών, είτε αναλαμβάνοντας μέρος της επένδυσης που αφορά τα ίδια κεφάλαια είτε με την παραχώρηση νέων δανείων, τα οποία σε προτεραιότητα θα είναι χαμηλότερα από άλλες μορφές δανεισμού.

Είναι απαραίτητο για την οικονομική ανάπτυξη να υπάρχουν οι μηχανισμοί χρηματοδότησης αλλά και εξόδου από την επένδυση, όπως, για παράδειγμα, η χρηματοδότηση των διαδικασιών έρευνας και τεχνολογίας σε άλλες χώρες γίνεται είτε από επενδυτές, οι οποίοι ευελπιστούν στην εμπορική εκμετάλλευση των προϊόντων που θα αναπτυχθούν για να πωλήσουν τις μετοχές τους με κέρδος (business angels), ίσως και μέσω ιδιωτικής τοποθέτησης με την εισαγωγή των μετοχών της εταιρείας σε κάποιο χρηματιστήριο, είτε από υφιστάμενες εταιρείες, οι οποίες προσπαθούν να εμπλουτίσουν και να εκσυγχρονίσουν τα προϊόντα τους. Σημαντικό, δηλαδή, ρόλο διαδραματίζει η παρουσία αναπτυγμένων μεθόδων χρηματοδότησης και χρηματαγορών.

Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών επιχειρηματικού κινδύνου, των «Ταμείων Συμμετοχών», εκ μέρους του κράτους. Τα Ταμεία Συμμετοχών έχουν τη νομική μορφή οργανισμού εναλλακτικών επενδύσεων. Στην Κύπρο υπήρξε δημιουργία τέτοιου οργανισμού για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ενώ παρόμοια «οχήματα» μπορούν να δημιουργηθούν για τη στήριξη και άλλων τομέων, όπως η έρευνα και καινοτομία, ο πρωτογενής τομέας και η ναυτιλία.

Σημειώνεται ότι σε πολλές χώρες τέτοια ταμεία συγκροτήθηκαν για τη χρηματοδότηση νεοφυών επιχειρήσεων, εφόσον πολλές φορές καλές ιδέες ενδεχομένως να μην μπορούν να αναπτυχθούν λόγω έλλειψης κεφαλαίων. Άλλωστε είναι πολύ δύσκολο για μια νέα εταιρεία/επιχείρηση, χωρίς οικονομικό παρελθόν και με πολλές αβεβαιότητες και ρίσκα (όσον αφορά την επιτυχία του οικονομικού μοντέλου ή της «ιδέας») να έχει πρόσβαση σε τραπεζική χρηματοδότηση.

Τα επενδυτικά ταμεία μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτικό τρόπο χρηματοδότησης επιχειρήσεων και προσέλκυσης επενδύσεων μέσα από ένα ολοκληρωμένο και εποπτευόμενο θεσμικό πλαίσιο. Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας των υπηρεσιών, υπάρχει η ανάγκη επαναπροσδιορισμού των στόχων του τομέα, όπως σε ποιες αγορές και σε ποια χρηματοοικονομικά μέσα θα υπάρχει στοχοπροσήλωση και ένα στρατηγικό πλάνο. Αυτό πρέπει να εξεταστεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο λειτουργίας των χρηματαγορών και την ανάδειξη της γεωστρατηγικής θέσης της Κύπρου ως πυλώνα σταθερότητας.