Στο περιθώριο της Ιστορίας Τουρκοκύπριοι και Λινοβάμβακοι

Ο νεοσουλτάνος Ερντογάν και ο εγκάθετός του στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας αναμασούν παντού και πάντοτε την παράλογη αξίωσή τους για λύση δύο κρατών. Κάτι που δεν επιχείρησαν ούτε οι κακοί δαίμονες της Κύπρου Βρετανοί, ούτε και αυτοί οι Τούρκοι, όταν είχαν υπό την κατοχή τους το ελληνικό νησί μας. Διότι οι μεν Βρετανοί γνώριζαν ότι το νησί μας ήταν από αρχαιοτάτων χρόνων ελληνικό και ότι οι μουσουλμάνοι της Κύπρου ήταν απόγονοι Ελλήνων, Φράγκων και Ενετών, που είχαν αλλαξοπιστήσει για να γλυτώσουν τη ζωή τους ή τις περιουσίες τους από το στυγνό οθωμανικό καθεστώς που τους βασάνιζε. Ακόμα και αυτοί που αλλαξοπίστησαν, μέσα τους δεν έπαψαν να αρνούνται ούτε την εθνική τους καταγωγή ούτε τη θρησκεία τους. Κι αυτοί οι κρυπτοχριστιανοί ή Λινοβάμβακοι ή Λινοπάμπακοι ή Λινοπάμπακες, όπως ονομάζονταν, δεν απέκρυβαν μεταξύ τους την ελληνική καταγωγή τους και την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία τους.

Ο αείμνηστος Κυριάκος Χατζηιωάννου, γνωστός στους παλαιότερους εκπαιδευτικός και ιστορικός ερευνητής, επικαλούμενος ξένους περιηγητές που είχαν επισκεφθεί κατά καιρούς την Κύπρο καθώς και άλλες πηγές, έχει γράψει βιβλίο για τους Λινοβάμβακους. Επίσης δικοί μας επιστήμονες -ιστορικοί ερευνητές - αναφέρουν σε συγγράμματά τους ότι οι Τουρκοκύπριοι είναι απόγονοι διά της βίας εξισλαμισθέντων χριστιανών, οι οποίοι ελίσσονταν επί τουρκοκρατίας, ανάλογα με τις εκάστοτε συγκυρίες και πολιτικές καταστάσεις.

Ο αείμνηστος Κυριάκος Χατζηιωάννου στο σχετικό σύγγραμμά του αναφέρει ότι και οι σημερινοί Τουρκοκύπριοι ακόμη είναι ελληνικής καταγωγής. Σε επιμνημόσυνο λόγο για τους τέσσερεις ήρωες του Αχυρώνα, που τελέστηκε στο Λιοπέτρι λίγο μετά τον αγώνα της ΕΟΚΑ, είπε ανάμεσα στ’ άλλα πως πρέπει οι σχέσεις μας με τους Τουρκοκυπρίους να είναι αδελφικές, γιατί είναι και αυτοί Έλληνες, που αλλαξοπίστησαν μέσα στα σκοτεινά χρόνια της τουρκικής τυραννίας. Μετά το μνημόσυνο, παριστάμενοι επίσημοι και αγωνιστές τον πλησίασαν και του έκαναν παρατήρηση γι’ αυτά που είπε για «τους αδελφούς» Τουρκοκυπρίους. Και σε έντονο ύφος τούς απάντησε ότι είπε μια πικρή ιστορική αλήθεια, που πρέπει να την πιστέψουμε.. Παριστάμενος Λιοπετρίτης ανέφερε ότι είχε δίκαιο ο δάσκαλος Χατζηιωάννου. Και ομολόγησε ότι ο παππούς του ήταν Λινοβάμβακος, είχε δυο ονόματα, ένα χριστιανικό κι ένα μουσουλμανικό και όταν πήγαιναν οι Τούρκοι στο χωριό δεν τους επέτρεπε να ενοχλήσουν κανέναν χριστιανό κάτοικο.

Άλλος ένας εκλεκτός επιστήμονας-ερευνητής, ο Μενέλαος Χριστοδούλου, σε έρευνά του αναφέρει ότι πολλοί κάτοικοι χωριών, κυρίως της Πάφου, «είναι Λινοβάμβακοι και εμφανίζονται ως Τούρκοι. Καταναλίσκουσι το χοίρειον κρέας αλλ’ αρνούνται τούτο δημοσία…».

Στην ίδια μελέτη του ο Μ. Χριστοδούλου αναφέρει: «Μετά την διάκρισιν των Λινοβαμβάκων της Τηλλυρίας εις Έλληνας και Τούρκους, συνέβη να ευρεθώσι χριστιανοί τα τέκνα και μωαμεθανοί οι γονείς, και τούτο συνέβη και μεταξύ αδελφών και εξαδέλφων και άλλων συγγενών. Ούτω διακριθέντες εξακολουθούσι και σήμερον να συναγελάζωνται και να προσφωνώνται αλλά δεν αισθάνονται την ανάγκην οι μωαμεθανοί να γίνωσι χριστιανοί, λαμβάνοντες αφορμήν εκ των συγγενών των».

Και στη Λεμεσό, στις αρχές του περασμένου αιώνα, ένας κλάδος μιας οικογένειας Λινοβαμβάκων επέστρεψε στον Χριστιανισμό κι έδωσε διαπρεπείς Έλληνες πολίτες, τους Ρούσους, ενώ άλλος κλάδος του Οσμάνη του Καλλικά έκλινε οριστικά στον μωαμεθανισμό και πολιτογραφήθηκαν Τούρκοι. Η πρώτη μάλιστα Ελληνίδα γιατρός της Λεμεσού Μαρία Ρούσου σπούδασε με έξοδα του Τούρκου θείου της...

Ο Δρ Θεολογίας Φαίδωνας Παπαδόπουλος, σε εμπεριστατωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ανάλυση του θέματος των Λινοβαμβάκων, καταδεικνύει ότι οι πλείστοι εξ αυτών ήταν Έλληνες χριστιανοί, οι οποίοι, λόγω των αβάστακτων φορολογικών και άλλων πιέσεων επί οθωμανικής κατοχής, δήλωναν μουσουλμάνοι. Όταν όμως η Κύπρος πέρασε στη βρετανική αποικιοκρατία, ένα μεγάλο ποσοστό Λινοβαμβάκων άρχισαν να επανεντάσσονται ομαδικά στην Ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία. Ο Δρ Παπαδόπουλος δεν παραλείπει να επισημάνει και το γεγονός ότι «έφταιξε και η δική μας Εκκλησία στη μη ολοκληρωτική επιστροφή των Λινοβαμβάκων στην Ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία. Η διαμάχη στους κόλπους της Εκκλησίας για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και άλλοι παράγοντες, όπως η πολιτική τού διαίρει και βασίλευε των Βρετανών, καθώς και άλλοι παράγοντες, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διακοπή της επανένταξης των Λινοβαμβάκων στη χριστιανική κοινότητα».

Κραυγαλέο και αδιάσειστο ντοκουμέντο, για τις ομαδικές επανεντάξεις Λινοβαμβάκων στην Ορθόδοξη πίστη, αποτελεί και η αίτηση των κατοίκων Αμπελιών και Πύργου Τηλλυρίας προς τον Βρετανό κυβερνήτη να τους θεωρεί χριστιανούς και να διατάξει τα δέοντα στους αρμοδίους, για την επανένταξή τους στη χριστιανική κοινότητα. Το πλήρες κείμενο της αίτησης - επιστολής έχει ως εξής:

«Ενδοξότατε διοικητά, κύριε Ίγγλις. Οι ευσεβάστως υποφαινόμενοι Λινοβάμβακοι του χωριού Αμπέλια και του Πύργου Τηλλυρίας του διαμερίσματος Λεύκας, παρουσιαζόμεθα διά της παρούσης ημών ταπεινής αναφοράς, ίνα φέρωμεν εις γνώσιν της υμετέρας Ενδοξότητος ότι έως τώρα όντες χριστιανοί ορθόδοξοι εν τω κρυπτώ διά τον φόβον των διοικούντων την Κύπρον Τούρκων, αναγκαζόμεθα εν τω φανερώ να φαινόμεθα μωαμεθανοί. Ήδη δε διατελούντες υπό την ελευθέραν και ανεξίθρησκον κυβέρνησιν της Σεπτής Ανάσσης του μεγάλου αγγλικού έθνους ενθαρρυνόμεθα να μην αποκρύπτωμεν τας θρησκευτικάς πεποιθήσεις ημών και να δηλώσωμεν ότι από τούδε θέλομεν να πρεσβεύωμεν φανερά την χριστιανικήν Ορθόδοξον θρησκείαν. Ευελπιστούμεν, ενδοξότατε, ότι η παράκλησίς μας θέλει εισακουσθή παρ’ υμών, και θέλετε διατάξει τα δέοντα, διατελούμεν, της υμετέρας ενδοξότητος ταπεινοί δούλοι.

Αμπέλια, τη 6η Ιανουαρίου 1882».

Ο Δρ Παπαδόπουλος παραθέτει και τον ακόλουθο κατάλογο χωριών αφιερωμένων σε Αγίους, με κατοίκους Τουρκοκυπρίους. Ο κατάλογος βασίζεται σε πίνακες απογραφής πληθυσμού του 1960. Κατά το έτος αυτό υπήρχαν 614 οικισμοί (χωριά), από τους οποίους οι 117 ήταν αμιγώς μουσουλμανικοί (τουρκοκυπριακοί). Αυτό, βέβαια, επισημαίνει ο Δρ Φ. Παπαδόπουλος, δεν σημαίνει ότι οι συγκεκριμένες κοινότητες ήταν ανέκαθεν μουσουλμανικές. Απεναντίας, υπάρχουν επαρκείς ιστορικές μαρτυρίες, επί τη βάσει των οποίων καταδεικνύεται το χριστιανικό παρελθόν της συντριπτικής πλειοψηφίας τους.

Χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός των αμιγών τουρκοκυπριακών χωριών με ονόματα Αγίων. Στην επαρχία Λευκωσίας τα χωριά Άγιος Επιφάνιος Σολέας (τόπος καταγωγής του Ντενκτάς), Άγιος Θεόδωρος Τηλλυρίας, Άγιος Ιωάννης Σελέμανι. Στην επαρχία Λεμεσού Άγιος Θωμάς, στην επαρχία Αμμοχώστου Άγιος Ανδρόνικος (Τοπσού Κιογιού), Άγιος Ευστάθιος, Άγιος Ιάκωβος, Άγιος Συμεών, Άγιος Χαρίτων, στην επαρχία Πάφου Άγιος Γεώργιος, Άγιος Ιωάννης. Ονόματα Αγίων φέρουν και μεικτά χωριά όπως Αγία Μαρίνα Σκυλλούρας, Άγιος Γεώργιος Λεύκας, Άγιος Σωζόμενος, στην επαρχία Λευκωσίας, Άγιος Ανδρόνικος Καρπασίας, Αγία Άννα, Άγιος Θεόδωρος στην επαρχία Λάρνακας, Αγία Βαρβάρα, Άγιος Ισίδωρος, Άγιος Νικόλαος στην επαρχία Πάφου, Αγία Ειρήνη και Άγιος Επίκτητος στην επαρχία Κυρηνείας.

Ο Δρ Φ. Παπαδόπουλος επισημαίνει ότι ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς κατάγεται από τον Άγιο Επιφάνιο Σολέας, όπου σε αρχική καταγραφή πληθυσμού η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων παρουσιάζονται ως χριστιανοί. Σε επόμενη καταγραφή όλοι οι κάτοικοι είναι δηλωμένοι οθωμανοί.