Τέλη αποχετεύσεων… νυν και αεί

Με τον πληθωρισμό να μοιάζει ασυγκράτητος και την ακρίβεια να καλπάζει, γίνεται αντιληπτό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών προσπαθούν να βάλει σε μία τάξη τα οικονομικά τους δεδομένα. Πολλώ δε μάλλον όταν ο μήνας βγαίνει δύσκολα, το κάθε νοικοκυριό αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να θέσει στο μικροσκόπιο κάθε λογής έξοδο -πάγιο και μη- για να προβεί στην καλύτερη δυνατή διαχείριση. Σε πρώτο πλάνο πάγια έξοδα και λογαριασμοί, με τη «Σημερινή» να γίνεται δέκτης αρκετών ερωτημάτων και παραπόνων σε ό,τι αφορά τα Τέλη Αποχετεύσεων. Ένα ζήτημα που απασχολεί όλους τους πολίτες και εδώ και αρκετά χρόνια αποτελεί θέμα συζητήσεων και τροποποιήσεων, αφού όχι μόνο δεν διαφαίνεται το τέλος, αλλά, όπως όλα δείχνουν, θα μας… συντροφεύει εφ’ όρου ζωής.

Και τέλη αποχετεύσεων… και τέλη χρήσης

Πώς όμως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση και με ποιον τρόπο πληρώνουμε -ακόμη και μετά την αποπληρωμή των εξόδων εγκατάστασης/δημιουργίας- τα τέλη αυτά; Αρχικά έχουμε τα Τέλη Αποχετεύσεων, τα οποία επιβάλλονται με βάση τις εκτιμημένες αξίες του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας. Ο σκοπός είναι τόσο για την αποπληρωμή των δανείων που έγιναν για την κατασκευή των αποχετευτικών συστημάτων, όσο και για τη δημιουργία αποθεματικού κεφαλαίου, ώστε το ΣΑΛ (Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας) να μπορεί να προβαίνει στις απαιτούμενες αντικαταστάσεις, αναβαθμίσεις, επιδιορθώσεις ή επεκτάσεις του υφιστάμενου κεντρικού αποχετευτικού συστήματος. Το ύψος των τελών είναι €0,63 για κάθε €1.000 εκτιμημένης αξίας ακίνητης ιδιοκτησίας. Πέραν όμως αυτού, ο πολίτης καλείται να πληρώνει και τα λεγόμενα Τέλη Χρήσης, που επιβάλλονται με βάση την κατανάλωση του νερού και περιλαμβάνονται στα τιμολόγια που αποστέλλει το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας. Τα έσοδα από τα Τέλη Χρήσης χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των εξόδων λειτουργίας και συντήρησης του συστήματος. Το ύψος των τελών είναι €0,70 για κάθε κυβικό μέτρο νερού που καταναλώνεται. Αξίζει μάλιστα να σημειώσουμε πως η πιο πάνω διαφοροποίηση έγινε με τη μορφή τροποποιητικού νόμου μέσω της Βουλής των Αντιπροσώπων (απόφαση ημερ. 31.3.2023), με το πλαφόν των τελών να πηγαίνει από τα 0,55 σεντ του ευρώ, στα €0,70. Δηλαδή, 15 σεντ για κάθε κυβικό μέτρο αφορούν ουσιαστικά ποσό που μπαίνει στα ταμεία του ΣΑΛ.

Φορολογούσαν… “α λα καρτ” του κατοίκους Λευκωσίας

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του ΣΙΓΜΑ (Σεπτέμβριος 2023) με τίτλο “Α λα καρτ οι φορολογίες των κατοίκων της Λευκωσίας από το ΣΑΛ”, δημότες της πρωτεύουσας κάλυπταν τόσο τα έξοδα των έργων όσο και τα ελλείμματα που προέκυπταν από άλλους Δήμους, κάτι που διαπίστωσε και το Υπουργείο Εσωτερικών. Συγκεκριμένα, από πλευράς ΥΠΕΣ αναφέρθηκε πως όταν το ΣΑΛ τερμάτισε την επιβολή αποχετευτικών τελών σε συγκεκριμένες περιοχές, αυτό είχε ως αποτέλεσμα την άδικη μεταχείριση των φορολογουμένων των υπόλοιπων περιοχών. Δηλαδή, αυτοί που συνέχισαν να πληρώνουν τα τέλη, “επιχορηγούσαν” ουσιαστικά τα έργα ανανέωσης-σταδιακής αντικατάστασης στις περιοχές όπου είχε τερματιστεί η επιβολή τελών. Κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την παρέμβαση του ΥΠΕΣ (2022), όταν κατά την έγκριση του προϋπολογισμού του ΣΑΛ διαπιστώθηκαν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας.

Το ΣΑΛ ως «υπερασπιστική γραμμή» ανέφερε ότι το 2017 -όταν και προέκυψε η αύξηση των εξόδων- αιτήθηκε προς το ΥΠΕΣ την αύξηση των τελών, η οποία έγινε πραγματικότητα το 2023. Παράλληλα, τόνισε πως στο μεσοδιάστημα των έξι ετών τα τυχόν ελλείμματα καλύφθηκαν από τα χρηματικά διαθέσιμα του Συμβουλίου.

Το ΥΠΕΣ, κουνώντας το δάχτυλο, «άδειασε» το ΣΑΛ υπογραμμίζοντας ότι οι κάτοικοι των περιοχών όπου τα αποχετευτικά τέλη δεν είχαν τερματιστεί επιχορηγούσαν και το έλλειμμα που δημιουργείτο από την επιβολή μη ρεαλιστικού τέλους χρήσης (50% του πραγματικού κόστους), το οποίο δεν κάλυπτε τα έξοδα λειτουργίας και συντήρησης του συστήματος, καθώς και τα διοικητικά έξοδα. Διαψεύδοντας παράλληλα τα… 6 χρόνια αναμονής του ΣΑΛ, το ΥΠΕΣ πρόσθεσε πως, «παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα εντοπίστηκε από το 2017 από την Ελεγκτική Υπηρεσία, εντούτοις το ΣΑΛ υπέβαλε προσχέδιο για την αύξηση του τέλους χρήσης το 2019, το οποίο και καθυστέρησε λόγω του νομοτεχνικού ελέγχου από τη Νομική Υπηρεσία».

Γιατί, όμως, υπάρχουν δύο τέλη;

Αρκετά ήταν τα ερωτήματα που παρέμειναν αναπάντητα, αφού, παρά το πινγκ-πονγκ ευθυνών, δεν δόθηκε ξεκάθαρη απάντηση. Κακοδιαχείριση; Λάθος υπολογισμοί; Θα σταματήσουμε ποτέ να πληρώνουμε; Γιατί υπάρχουν δύο τέλη; Η «Σημερινή», θέλοντας να δώσει απάντηση στα πιο πάνω ερωτήματα, επικοινώνησε με το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας και συγκεκριμένα με τον καθ’ ύλην αρμόδιο, Διευθυντή Οικονομικών Υποθέσεων του ΣΑΛ, Αντώνη Αντωνίου. Ερωτηθείς αρχικά για την ύπαρξη δύο τελών, ο κ. Αντωνίου ανέφερε πως αυτό είναι κάτι που προνοείται από τη νομοθεσία, ενώ παράλληλα επιβάλλεται παγκυπρίως από όλα τα Συμβούλια. Όπως διευκρίνισε, τα Τέλη Χρήσης αφορούν ουσιαστικά την κάλυψη των εξόδων που απαιτούνται για τη λειτουργία των δικτύων, των αντλιοστασίων, των εργοστασίων και των διοικητικών εξόδων. Στον αντίποδα, τα τέλη αποχέτευσης έχουν να κάνουν με την αποπληρωμή των δανείων που το Συμβούλιο Αποχετεύσεων συνήψε για τη δημιουργία δικτύου και σε κατοπινό στάδιο για αντικατάσταση και συντήρηση των πεπαλαιωμένων αγωγών.

Από το 2017… αύξηση το 2023

Δίνοντας έμφαση στην «πολυσυζητημένη» αύξηση των εξόδων που παρατηρήθηκε το 2017, καθώς και στο από που αυτή προέκυψε, θέσαμε παράλληλα το ερώτημα γιατί χρειάστηκαν έξι περίπου χρόνια για να δοθεί η έγκριση, με αποτέλεσμα να πληρώνει το ΣΑΛ από το αποθεματικό του. Ο Διευθυντής Οικονομικών Υποθέσεων του Συμβουλίου δήλωσε στη «Σ» ότι ο πρώτος παράγοντας που οδήγησε στην αύξηση των εξόδων ήταν η φυσιολογική αύξηση όλων των αγαθών στην αγορά, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ενέργεια. Πέραν αυτού, αναφέρθηκε και σε εξωγενείς παράγοντες -όπως για παράδειγμα η κατάρρευση της τουρκικής λίρας- λέγοντας πως αυτό είχε ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στη συντήρηση του εργοστασίου που βρίσκεται στη Μια Μηλιά. Στη συνέχεια -και επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά το ΥΠΕΣ- ανέφερε πως το αίτημα για αύξηση των τελών έγινε στο τέλος του 2018. «Δυστυχώς, χρειαζόταν έγκριση από τη Βουλή, στην οποία η πρόταση ετοιμάστηκε και κατατέθηκε από τα αρμόδια τμήματα καθυστερημένα, λόγω του χρόνου που χρειάστηκε για τον νομοτεχνικό έλεγχο», ήταν η τοποθέτησή του.

Η ερώτηση του… ενός εκατομμυρίου, δεν ήταν άλλη από το μέχρι πότε θα καλούνται οι πολίτες να πληρώνουν και τα δύο τέλη, αν και η απάντηση μάλλον δίνεται από τον τίτλο του ρεπορτάζ. Σύμφωνα με το ΣΑΛ, βάσει της εγκυκλίου του ΥΠΕΣ, των εισηγήσεων του Γενικού Ελεγκτή και των αναγκών του Οργανισμού -για αντικατάσταση αγωγών- τα τέλη αποχέτευσης αν και μειωμένα θα πληρώνονται εφ’ όρου ζωής, κάτι που ισχύει και για τα τέλη χρήσης.

Ούτε λάθος υπολογισμοί, ούτε κακοδιαχείριση, λέει το ΣΑΛ

Κληθείς να σχολιάσει την προέλευση του προβλήματος ρευστότητας, την πιθανότητα κακοδιαχείρισης και τους πιθανούς υπαίτιους, αλλά και το γιατί οι πολίτες θα πληρώνουν για όσο ζουν ενδεχόμενα λάθη και παραλείψεις, ο κ. Αντωνίου έσπευσε να διαψεύσει. Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε στη «Σημερινή», όχι μόνο δεν έγινε κακοδιαχείριση και λάθος υπολογισμοί, αλλά έγινε και το ακριβώς αντίθετο. «Σε πολύ δύσκολες συνθήκες, που προκλήθηκαν από εξωγενείς παράγοντες, το ΣΑΛ διαχειρίστηκε αποτελεσματικά τα οικονομικά του», ήταν η χαρακτηριστική τοποθέτηση, ενώ στη συνέχεια εστίασε στην καθυστέρηση που παρατηρήθηκε στην αύξηση των τελών χρήσης, στην απόφαση για μείωση των τελών αποχέτευσης (το 2017 με έκπτωση 27%), καθώς και στο γεγονός ότι επί σειράν ετών ο Οργανισμός δεν ελάμβανε (σε αντίθεση με άλλα Συμβούλια) χορηγία για το επεξεργασμένο του νερό από τα κατεχόμενα (εργοστάσιο λυμάτων Μιας Μηλιάς).

Καταληκτικά, ερωτηματικά προκαλεί το γεγονός πως ο υπολογισμός των τελών γίνεται με βάση την αξία του ακινήτου και όχι με βάση τον αριθμό των χρηστών. Μπορεί, για παράδειγμα, 2 άτομα να διαμένουν σε ακίνητο 50 τετραγωνικών και 2 άλλα σε ακίνητο 300 τετραγωνικών. Άρα, η χρήση αφορά και στις δύο περιπτώσεις, δύο άτομα. Ο Διευθυντής Οικονομικών Θεμάτων του ΣΑΛ έριξε το μπαλάκι στο Υπουργείο, λέγοντας πως αυτό προνοεί η νομοθεσία. «Συμφωνούμε ότι μια νέα μέθοδος χρέωσης θα πρέπει να αποφασιστεί, αλλά αυτό συνεπάγεται αλλαγή της νομοθεσίας, κάτι για το οποίο δεν είναι αρμόδιο το Συμβούλιο αλλά το αρμόδιο Υπουργείο», τόνισε.

Πού πήγαν όλα αυτά τα χρήματα;

Συνοψίζοντας, είμαστε όλοι -τρόπον τινά- συνοφειλέτες στα κατά καιρούς δάνεια που συνήφθησαν για τη δημιουργία του Αποχετευτικού. Και αυτό θα έβγαζε ένα κάποιο νόημα εάν ο κύκλος αυτός είχε αρχή, μέση και τέλος. Αλλά δεν έχει. Πολίτες πληρώνουν εδώ και δεκαετίες (ακόμα και τέσσερεις) για το Αποχετευτικό. Πάρα πολλοί είναι αυτοί που πλήρωναν πριν ακόμα υπάρξει, και το μόνο βέβαιο είναι πως όλοι οι υπόλοιποι θα πληρώνουμε για όσο αναπνέουμε. Κανείς δεν έχει εξηγήσει σε όλον αυτόν τον κόσμο τι, πώς και πόσα χρήματα έχει συνεισφέρει αλλά και πού πήγαν όλα αυτά τα λεφτά. Στο μεσοδιάστημα, άλλοι πλήρωναν αποχετευτικά τέλη για άλλους που δεν πλήρωναν, ενώ μετά την εξόφληση υπήρξε μείωση των τελών για τη συντήρηση και τις διορθώσεις. Ακόμη και ο τρόπος που τα Συμβούλια προβαίνουν στις χρεώσεις μπορεί να θεωρηθεί -τουλάχιστον- αναχρονιστικός, κάτι που εμμέσως πλην σαφώς παραδέχτηκε ο κ. Αντωνίου, αφού ως μοναδική πραγματική μέτρηση (ρύπων/κατανάλωσης/χρήσης) θα έπρεπε να εκλαμβάνεται ο λογαριασμός του νερού. Παρά ταύτα, αυτό αποτελεί αρμοδιότητα του Υπουργείου (Εσωτερικών), όπως μας αναφέρθηκε.