ΑΝΤΙ Black Friday: Ώρα να υιοθετήσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Αγοραστικής Αποχής

Με αφoρμή τη λεγόμενη Black Friday, αγχωμένοι πολίτες σχηματίζουν ουρές από τα μεσάνυχτα μέχρι τα χαράματα σε υπεραγορές και πολυκαταστήματα με στόχο να πετύχουν την αγορά καταναλωτικών προϊόντων στην επιθυμητή τιμή. Ο καταναλωτικός οίστρος ανεβαίνει στα ύψη την τελευταία Παρασκευή Νοεμβρίου, καθώς «εορτάζεται» η λατρεία του σύγχρονου ανθρώπου στον θεό των υλικών αγαθών. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που στις Ηωμένες Πολιτείες Αμερικής, γενέτειρα του άκρατου υλισμού, σημειώθηκαν επεισόδια και ποδοπατήματα μέχρι θανάτου. Η χειρότερη Μαύρη Παρασκευή σημειώθηκε το 2008, όταν ένας υπάλληλος τραυματίστηκε θανάσιμα σε κατάστημα της Νέας Υόρκης από ασφυξία, όταν τα μαινόμενα πλήθη έσπασαν τις πόρτες, παγιδεύοντάς τον σε έναν προθάλαμο. Έντεκα ακόμη άτομα τραυματίστηκαν, ανάμεσά τους και μια έγκυος γυναίκα. Η καλλιεργούμενη και μαεστρικά τηλεκαθοδηγούμενη από τις πολυεθνικές εταιρείες έφεση στον καταναλωτισμό αποτελεί χαίνουσα κοινωνική πληγή, καθώς μετατρέπει τον πολίτη αιχμάλωτο της καταναλωτικής του μανίας. Μιας μανίας η οποία εξελίσσεται μέσω της καθημερινής διαφημιστικής πλύσης εγκεφάλου σε αγιάτρευτη ασθένεια, που συνοδεύει τον πολίτη μέχρι το τέλος της ζωής του. Το αποτέλεσμα είναι φρικτό: Οι πολίτες και δη οι νοικοκυραίοι υποχρεώνονται να εργάζονται δύο και τρεις δουλειές στην εμμονική τους προσπάθεια να αγοράσουν περισσότερα καταναλωτικά προϊόντα, καταστρέφοντας σε πολλές περιπτώσεις την υγεία τους και εν τέλει την ευτυχία τους. Εν ολίγοις, ο υπέρμετρος καταναλωτισμός ωθεί τον άνθρωπο, ανεξαρτήτως ηλικίας, σε συνεχή και ακόρεστη ανάγκη να αγοράζει και να καταναλώνει ολοένα και περισσότερα υλικά αγαθά, με την ψευδαίσθηση ότι ικανοποιεί τις ψυχολογικές του ανάγκες. Μπροστά σε αυτό το απεχθές φαινόμενο, το οποίο οδηγεί στο πουθενά, μπορούν τα κράτη, αν πράγματι θέλουν το καλό της κοινωνίας, να υιοθετήσουν μέτρα και πρακτικές στη βάση της ολιγάρκειας και της εγκράτειας. Φυσικά, για επίτευξη αυτού του στόχου, χρειάζεται παιδευτικό σύστημα με όραμα και ανθρωπιστικό προσανατολισμό, αλλά και εύτολμους πολίτες που θα διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην όλη προσπάθεια. Τον Σεπτέμβριο του 1992, στο Βανκούβερ του Καναδά, ο διαφημιστής στο επάγγελμα Κάλε Λασν, συνέλαβε την ιδέα καθιέρωσης μιας μέρας, κατά την οποία οι καταναλωτές θα απείχαν από την πιο βασική τους ανάγκη. Έτσι, από στέλεχος διαφημιστικής εταιρείας έχει μεταστραφεί σε κήρυκα κατά του καταναλωτισμού.

«Η κατανάλωση από μόνη της δεν είναι κακό, αλλά το τι αγοράζουμε», διακήρυξε καλώντας τους πολίτες να αναλογισθούν έστω και για μία μέρα τη σχέση της κατανάλωσης με την καταστροφή του περιβάλλοντος και τη φτώχια που μαστίζει τον πλανήτη.

Έτσι γεννήθηκε η Παγκόσμια Ημέρα Αντικαταναλωτισμού, που γιορτάζεται την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών στη Βόρεια Αμερική και το τελευταίο Σάββατο του Νοεμβρίου στην Ευρώπη. Από τότε, στην Ευρώπη η 29η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ανεπίσημα ως Παγκόσμια Ημέρα Αγοραστικής Αποχής. Οι φωνές υποστήριξης της ιδέας αυτής μάς καλούν να πετάξουμε μακριά από τις τσέπες μας πιστωτικές κάρτες και χρήματα, για να αποστασιοποιηθούμε έστω και για μια ημέρα από το υπερκαταναλωτικό πνεύμα της εποχής. Πριν από την πανδημία του κορωνοϊού στη Βόρεια Αμερική και σε χώρες της Ευρώπης οι ακτιβιστές μαζεύονταν έξω από εμπορικά κέντρα όπου αναρτούσαν αντικαταναλωτικά συνθήματα, τραγουδούσαν, συζητούσαν με τον κόσμο και έστηναν θεατρικές παραστάσεις δρόμου, προκαλώντας την οργή των καταστηματαρχών. Μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα, όπως το ABC, το CBS, το NBC, αρνούνταν να προβάλλουν τις εκδηλώσεις που ήταν αφιερωμένες στην Παγκόσμια Ημέρας Αγοραστικής Αποχής. Το ενθαρρυντικό είναι ότι τον τελευταίο καιρό καταβάλλεται νέα προσπάθεια για επανεκκίνση του κινήματος ενάντια στη μανιώδη αγοραστική τάση της εποχής μας, με κύριο όπλο τη δημιουργία καταναλωτικής συνείδησης. Επαφίεται στους ενεργούς πολίτες κάθε χώρας να κινητοποιηθούν προκειμένου να ξαναβρεί τον βηματισμό του αυτό το εγχείρημα μέσα στις σημερινές δύσκολες συνθήκες της καθημερινότητας εν μέσω πολεμικής αναταραχής στον πλανήτη και ενεργειακής κρίσης σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Φρονούμε πως οι ενέργειες των κινημάτων της Αγοραστικής Αποχής μπορούν να αναζωπυρωθούν και να οργανωθούν, στέλνοντας ισχυρά μηνύματα στη νέα τάξη πραγμάτων πως οι άνθρωποι δεν είναι μηχανές, μα ούτε και πειραματόζωα των πανίσχυρων πολυεθνικών. Προς την κατεύθυνση αυτή η δημιουργία αντικαταναλωτικής συνείδησης πρέπει να ξεκινά από την οικογένεια, να καλλιεργείται στο σχολείο και γενικότερα να αναπτύσσεται συστηματικά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Το μέγα ερώτημα που γεννιέται εδώ είναι κατά πόσον οι εκάστοτε κυβερνώντες αλλά και η κοινωνία των πολιτών θέλουν πραγματικά να αντισταθούν στα γεράκια του εύκολου πλουτισμού και στους κάθε λογής κερδοσκόπους.

*Δημοσιογράφος, πρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού. www.iep.org.cy