Κυριάκος Μάτσης: Ο ακατάβλητος αγωνιστής, ο ιδεολόγος οραματιστής και ο υπέροχος ήρωας

Συμπληρώθηκαν πριν από λίγες ημέρες 65 χρόνια από τότε που ο Κυριάκος Μάτσης, του Χριστοφή και της Κυριακούς από το Παλαιχώρι, κοσμούσε με την υπέροχη θυσία του, στο κατεχόμενο σήμερα Δίκωμο, το Έπος της ηρωομάνας ΕΟΚΑ. Προδομένος στο ταπεινό του κρησφύγετο, σε τριπλό κάλεσμα των Βρετανών στρατιωτών να βγει και να παραδοθεί, απάντησε, σαν άλλος Λεωνίδας: «Οι δύο σύντροφοί μου θα βγουν. Αν τολμάτε, ελάτε να με πάρετε. Ζωντανός δεν θα βγω από το κρησφύγετο. Αν βγω, θα βγω πυροβολώντας». Τους προειδοποιούσε ο λιονταρόψυχος, ότι δεν επρόκειτο να παραδοθεί. Ήταν αποφασισμένος να θυσιαστεί, τιμώντας τον ιερό του όρκο. Κι αφού διέταξε τους συντρόφους του να βγουν, εκείνος έμεινε, από το χρέος μη κινώντας. Έμεινε για να δώσει τρανό μάθημα στους συναγωνιστές του, πώς να πεθαίνουν ηρωικά και να γίνονται θυσία στον πανίερο βωμό της χιλιάκριβης λευτεριάς.

Οι Βρετανοί στρατιώτες, στην υπερήφανη απάντηση του ενσυνείδητου αγωνιστή της ΕΟΚΑ, δεν τόλμησαν να προχωρήσουν και ν’ αναμετρηθούν μαζί του. Ήταν περισσότερο από βέβαιοι ότι ο ιδεολόγος αγωνιστής της ΕΟΚΑ ήταν αποφασισμένος να τους απαντήσει με το αυτόματό του. Και δειλοί κι άνανδροι, όπως ήταν, έριξαν χειροβομβίδες και διαμέλισαν στο κρησφύγετό του τον Αετό του Πενταδακτύλου.

Μετά το αποτρόπαιο έγκλημά τους οι Βρετανοί επέτρεψαν στους δημοσιογράφους να μπουν στο ανατιναγμένο κρησφύγετο και ν’ αντικρίσουν τον διαμελισμένο από τις χειροβομβίδες νεκρό ήρωα. Όπως έγραψαν τότε: «Το θέαμα που αντίκρισαν ήταν φρικτό. Το δεξί πόδι του Μάτση ήταν αποκομμένο και απανθρακωμένο, νωπό δε αίμα έσταζε στο δάπεδο του κρησφυγέτου. Ο νεκρός έφερε στρατιωτικό χιτώνιο και άρβυλα, δίπλα του δε υπήρχαν δύο οπλοπολυβόλα, από τα οποία το ένα ήταν τύπου ''Στέρλινγκ''...».

Μετά το αποτρόπαιο έγκλημά τους οι κατακτητές επανέλαβαν την απανθρωπιά τους και στην ταφή του ήρωα. Και νεκρό τον φοβούνταν. Αρνήθηκαν να τον δώσουν στους δικούς του για να τον κηδεύσουν και να τον θάψουν με τις τιμές που του άξιζαν. Σαν κλέφτες τον έθαψαν μυστικά, μακριά από τα μάτια του κόσμου, στις Κεντρικές Φυλακές. Ακόμα κι εκεί φοβόντουσαν μήπως αντιληφθούν οι πολιτικοί κατάδικοι το ανοσιούργημά τους και εξεγερθούν. Την κηδεία τέλεσε ο Παπαντώνης Ερωτοκρίτου στην παρουσία του μισαρού διευθυντή των Φυλακών και άλλων αξιωματικών.

Τη μεγαλοσύνη της ψυχής του, που την επισφράγισε με την υπέροχη θυσία του, ο Κυριάκος Μάτσης την έδειξε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής του δράσης. Την έκανε να λάμψει όταν έμεινε αλύγιστος στα άγρια βασανιστήρια των «Νταχάου» της Ομορφίτας. Όταν κεραυνοβολούσε τον Χάρντινγκ με το ιστορικό του «ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα». Την έδειξε έμπρακτα ως στενότατος και πλέον έμπιστος συνεργάτης του Αρχηγού Διγενή, ως Γενικός Υπεύθυνος του οπλισμού της ΕΟΚΑ, ως Κεντρικός Σύνδεσμος της Οργάνωσης και τέλος ως Τομεάρχης Κερύνειας.

Ακόμα και ο αιμοσταγής κυβερνήτης, στρατάρχης Χάρντινγκ, θαύμασε αυτήν τη μεγαλοσύνη της ψυχής του ήρωα κατά τη συνάντησή τους στα κρατητήρια Ομορφίτας. Όταν ο «σατραπίσκος» ενημερώθηκε από τους βασανιστές για την απίστευτα αλύγιστη στάση του Μάτση, πήγε να τον δει από κοντά και να μιλήσει μαζί του, για τον Αγώνα της ΕΟΚΑ. Στη συνομιλία τους επάνω ο άθλιος κυβερνήτης επιχείρησε να εξαγοράσει τον αγωνιστή. Του πρότεινε το μυθικό, για την εποχή εκείνη, ποσό των 500 χιλιάδων λιρών, για να προδώσει τον Διγενή. Κι εκείνος, χωρίς δεύτερη σκέψη, κτυπώντας με ιερό θυμό το χέρι του στο τραπέζι, βλέποντας κατάματα τον δήμιο της Κύπρου, του ξεφώνισε την ιστορική φράση, που μόνο ένας μεγαλόψυχος, ενσυνείδητος αγωνιστής της λευτεριάς μπορούσε να ξεφωνίσει: «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, στρατάρχα μου, αλλά περί αρετής». Η θαρραλέα, αποστομωτική απάντηση του αγέρωχου αγωνιστή έπεσε σαν κεραυνός στον Χάρντινγκ, ο οποίος ενδόμυχα θαύμασε την αγέρωχη στάση του. Και ταπεινωμένος, ντροπιασμένος έφυγε από την Ομορφίτα, αφού πρώτα έδωσε εντολές στους κακούργους βασανιστές να μην ενοχλήσουν ξανά τον αγωνιστή.

Την εντιμότητα, τον άδολο πατριωτισμό και γενικά τον αδαμάντινο χαρακτήρα του υπέροχου ιδεολόγου αγωνιστή Κυριάκου Μάτση, τα είχε διακρίνει νωρίς με την έναρξη του Αγώνα ο Αρχηγός Διγενής, ο οποίος του έδωσε το ψευδώνυμο «Μιλτιάδης» και τον περιέβαλε με απόλυτη εμπιστοσύνη. Του είχε αναθέσει τις πιο υπεύθυνες αποστολές και πάντοτε τις έφερνε σε πέρας. Ακόμα και όταν ήταν κρατούμενος στην Κοκκινοτριμιθιά, τον είχε εμπιστευτεί να συνομιλεί στο παρασκήνιο με Βρετανούς πράκτορες για τρόπους εξεύρεσης λύσης του Κυπριακού.

Ο ίδιος ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ αποκαλύπτει στ’ «Απομνημονεύματά» του και στο «Χρονικό Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-59» ότι: «Όταν ο Μάτσης κρατείτο στην Κοκκινοτριμιθιά από τον Γενάρη του 1958 μέχρι την απόδρασή του, εφτά μήνες αργότερα, Βρετανοί πράκτορες με οδηγίες του Χάρντινγκ τον πλησίασαν και άρχισαν να συνομιλούν μαζί του για τις πιθανότητες λύσης του Κυπριακού». Ο Μάτσης ενημέρωσε σχετικά τον Διγενή μ’ επιστολή και του ζητούσε οδηγίες για τον χειρισμό του θέματος. Ήθελε να γνωρίζει κάθε επαφή του ο Αρχηγός. Και την πρώτη Μαΐου 1956, ο Διγενής έγραψε στον ''Μιλτιάδη''. Αυτό ήταν το ψευδώνυμο του Μάτση:

ΜΙΛΤΙΑΔΗΝ

Επί της επιστολής σας απαντώ τα εξής:

• Ο ένοπλος αγώνας θα λήξη μόνον όταν επιτευχθεί συμφωνία.
• Εκεχειρία, με αυτάς τας υποχρεώσεις εκατέρωθεν δύναται να γίνει κατά την διάρκειαν των διαπραγματεύσεων.
• Διαπραγματεύσεις μόνον με τον Μακάριον δύνανται να γίνουν, αφού ούτος αφεθή ελεύθερος.
• Η ΕΟΚΑ θα πειθαρχήσει εις πάσαν συμφωνίαν, την οποίαν θα συνάψει ελεύθερος ο Μακάριος ως εντολοδόχος και ηγέτης των διεκδικούντων την ελευθερίαν των Ελλήνων Κυπρίων.

Αυτοί είναι οι όροι μας.

Ο ΑΡΧΗΓΟΣ

Διγενής

1/5/56

Οι όροι του Διγενή απορρίφθηκαν από τους Βρετανούς και ο Μάτσης διέκοψε κάθε άλλη επαφή μαζί τους.

Εφτά μήνες μετά την κράτησή του στην Κοκκινοτριμιθιά ο Μάτσης απέδρασε με άλλους έξι συναγωνιστές του και ο Διγενής, που γνώριζε τις ικανότητες, τον πατριωτισμό και το πάθος του ν’ αγωνιστεί ολόψυχα, όπου ταχθεί, του ανέθεσε τον Τομέα Κυρηνείας. Εκεί, γράφει ο Διγενής, «δεν έμενε περιορισμένος εις το παρά την Καλογραίαν αρχηγείον του.Περιήρχετο ολόκληρον τον τομέα, διακινδυνεύων πολλάκις, ίνα συνομιλήση μετά των αγωνιστών των διαφόρων ομάδων, να ακούση τα παράπονά των και να επιλύση τας διαφοράς των.Τίμιος, ειλικρινής, ακραιφνής πατριώτης, με απεριόριστον πίστιν εις το δίκαιον του αγώνος, κατέστη διά την περιοχήν το ζηλευτόν πρότυπον, το οποίον ώφειλον να έχουν προ οφθαλμόν όσοι ερρίπτοντο εις τον υπέρ ελευθερίας αγώνα. Εργασθείς εντατικώτατα και με μέθοδον, αναδιοργάνωσε τον τομέα και ανέπτυξε πλουσίαν πράγματι δράσιν μέχρι της ημέρας του ενδόξου θανάτου του...».

Μέσα απο τα γραφτά που μας άφησε ο ήρωας - ιστορικά κειμήλια- και τα υπέροχα παραδείγματά του, ως κοινωνικού ανθρώπου, ως αγωνιστή και ως οραματιστή, αναδύεται η ευγενική, φεγγοβόλα μορφή του. Και 65 χρόνια μετά την υπέροχη θυσία του, εξακολουθεί να μας δείχνει αυτές τις δύσκολες μέρες που περνά η Κύπρος μας, τον δρόμο της τιμής και του καθήκοντος. Τον δρόμο του αδικαίωτου απελευθερωτικού μας αγώνα. Και μας επιτάσσει να τον μιμηθούμε. Ν’ αγωνιστούμε και αν παραστεί ανάγκη να θυσιαστούμε, όπως εκείνος, για τη λευτεριά της Κύπρου μας. Όσοι πιστοί...