Πώς η Χαμάς ξέθαψε τον αγωγό EastMed

Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς έχει θέσει τη στρατηγική της Ευρώπης για το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο στο προσκήνιο: Η Ευρώπη είχε κοιτάξει στην περιοχή για να ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού της καθώς απομακρύνθηκε από το ρωσικό φυσικό αέριο. Μέχρι στιγμής, οι ροές φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο έχουν δει μόνο μικρές διαταραχές, ενώ το επενδυτικό κλίμα παρέμεινε σταθερό. Σε αυτό το πλαίσιο, όσοι προσπάθησαν έμμεσα ή άμεσα να «θάψουν» τον αγωγό EastMed, το μόνο που κατάφεραν είναι ουσιαστικά να τον επαναφέρουν σε τροχιά υλοποίησης.

Συγκεκριμένα, οι Ρυθμιστικές Αρχές της Ελλάδας, της Κύπρου και την Ιταλίας, κατόπιν σχετικού αιτήματος της IGI Poseidon S.A. (ΔΕΠΑ Διεθνών Έργων και Edison), έδωσαν αυτήν την εβδομάδα το «πράσινο φως» για τους όρους υλοποίησης του αγωγού EastMed. Σύμφωνα με σχετικές ανακοινώσεις, η κοινή απόφαση αφορά τον επιμερισμό του επενδυτικού κόστους για το Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος από τα αποθέματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την ενδοχώρα της Ελλάδας μέσω της Κύπρου και της Κρήτης, με σταθμό μέτρησης και ρύθμισης στη Μεγαλόπολη.

Ο Φορέας Υλοποίησης υπέβαλε το Αίτημα Επένδυσης (Investment Request) στις Ρυθμιστικές Αρχές Ενέργειας της Ελλάδας (ΡΑΑΕΥ), της Κύπρου (ΡΑΕΚ) και της Ιταλίας (ARERA). Σημειώνεται ότι το έργο δεν χωροθετείται στην Ιταλία, ωστόσο, επειδή ο κύριος όγκος του φυσικού αερίου σχεδιάζεται να διοχετεύεται στην Κεντρική Ευρώπη μέσω της Ιταλίας, εντάχθηκε στη διαδικασία και η ARERA. Επίσης, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του έργου χωροθετείται στον ελληνικό χώρο, οι τρεις Ρυθμιστικές Αρχές συμφώνησαν ότι η ΡΑΑΕΥ αποτελεί τη «συντονιστική Αρχή», σύμφωνα με τους κανονισμούς του ACER.

Χρονοδιάγραμμα και κόστος

Οι Ρυθμιστικές Αρχές επιβεβαίωσαν την πληρότητα του φακέλου της αίτησης, καθώς περιλαμβάνει όλα τα έγγραφα που απαιτούνται, μεταξύ των οποίων μελέτη κόστους-οφέλους, επιχειρηματικό σχέδιο περιλαμβανομένων αποτελεσμάτων προκαταρκτικού ελέγχου της αγοράς (market test), πρόταση Διασυνοριακής Κατανομής Κόστους (Cross-Border Cost Allocation, CBCA) κ.ά.

Με βάση το χρονοδιάγραμμα, προβλέπεται ότι την περίοδο 2023-2024 θα διεξαχθούν οι θαλάσσιες έρευνες, μέχρι το τέλος του 2025 θα προχωρήσουν οι χερσαίες εργασίες, ενώ η βασική κατασκευαστική φάση των χερσαίων και υπεράκτιων τμημάτων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2027. Την ίδια χρονιά θα ξεκινήσει η δοκιμαστική λειτουργία, με στόχο ο αγωγός να αναμένεται να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το 2028.

Όσον αφορά τα οφέλη του έργου υπολογίζονται σε 30,43 δις ευρώ συνολικά για την ευρωπαϊκή αγορά. Οι χώρες που επηρεάζονται περισσότερο, δηλαδή η Κύπρος, η Ελλάδα και η Ιταλία, μοιράζονται όφελος περίπου 5,9 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα 24,5 δισ. ευρώ αποδίδονται στο σύνολο της Ε.Ε.

Οι λόγοι επίθεσης της Χαμάς

Αναλυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η επίθεσης της Χαμάς στο γειτονικό Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου αποσκοπούσε, μεταξύ άλλων, στην καθυστέρηση αν όχι ανατροπή των συμφωνιών εκείνων που είχαν υπογραφτεί τους προηγούμενους μήνες για δημιουργία ενός εμπορικού-ενεργειακού διαδρόμου που θα ξεκινά από την Ινδία μέσω Κόλπου και θα καταλήγει στην Ευρώπη μέσω Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας.

Με αυτό το έργο το Ισραήλ θα μετατραπεί σε βασικό διάδρομο που ελέγχει τις εξαγωγές ενέργειας από τον Κόλπο προς τη Γηραιά Ήπειρο, κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των εσόδων της Διώρυγας του Σουέζ κατά 17%.

Αγωγός Ελιάτ-Ασκελόν και διώρυγα Μπεν Γκουριόν

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συμπεριλάβει κανείς και το έργο για την αντιγραφή του ήδη υπάρχοντος διϊσραηλινού πετρελαιαγωγού, ο οποίος διασχίζει το Ισραήλ για 254 km από το Ελιάτ στο Ασκελόν, που θα μπορούσε να σημαίνει το κλείσιμο του αιγυπτιακού πετρελαιαγωγού Sumed. Σύμφωνα με αναλύσεις, που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, μέρος αυτού του καναλιού που ονομάζεται «Μπεν Γκουριόν» θα περνούσε ακριβώς από τη Λωρίδα της Γάζας. Το πέρασμα θα ξεκινούσε από το λιμάνι της πόλης Εϊλάτ στο Ισραήλ διασχίζοντας τον Κόλπο της Άκαμπα, μέσω των ιορδανικών συνόρων και της κοιλάδας Arabah πριν εισέλθει στη Νεκρά Θάλασσα και κατευθυνθεί βόρεια γύρω από τη Λωρίδα της Γάζας.

Αυτό το κανάλι, σε αντίθεση με αυτό του Σουέζ, θα διπλασιαζόταν και επομένως θα μπορούσε να φιλοξενήσει πλοία και προς τις δύο κατευθύνσεις. Θα ήταν επίσης ευρύτερο και βαθύτερο. Και θα παρείχε στο Ισραήλ μια στρατηγική επιλογή, επειδή το κανάλι Μπεν Γκουριόν θα μειώσει τη σημασία του Σουέζ για τον αμερικανικό στρατό. Μια εξέλιξη, την οποία η Αίγυπτος δεν έβλεπε με θετικό μάτι.

Υπό αυτό το πρίσμα κατανοεί κανείς καλύτερα τη στρατηγική σημασία της Λωρίδας της Γάζας για την κατασκευή της διώρυγας Μπεν Γκουριόν. Σύμφωνα με τον ίδιο σχεδιασμό, η διασταύρωση θα γινόταν με το μεγάλο ισραηλινό λιμάνι της Χάιφα, βορειότερα, χωρίς κανέναν ανταγωνισμό στην Ανατολική Μεσόγειο: το λιμάνι της Βηρυτού, στον Λίβανο, καταστράφηκε πριν από τρία χρόνια και αυτό της Λατάκιας, στη Συρία, βομβαρδίζεται τακτικά από το Ισραήλ.

Από τα πιο πάνω γίνεται πιο εύκολα κατανοητή και η έντονη αντίθεση της Αιγύπτου για υποδοχή Παλαιστινίων προσφύγων ως αποτέλεσμα του καλέσματος εκκένωσης παραθαλάσσιων περιοχών της Γάζας από το Ισραήλ . Το τελευταίο διάστημα πληθαίνουν τα δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών της Γάζας. Τον περασμένο Ιούνιο, ο Βενιαμίν Νετανιάχου ανακοίνωσε ότι σκόπευε να επιταχύνει την εκμετάλλευσή τους «στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμφωνιών μεταξύ του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Παλαιστινιακής Αρχής».

Τα ερωτηματικά και η Ιταλία

Παρατηρώντας προσεκτικά τον χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου με ουκρανικά και ισραηλινά «μάτια», προκύπτουν δύο ερωτήματα: Πώς μπορεί το νήμα, το οποίο παραμένει πολύ σταθερό, μεταξύ του μπλοκ που αποτελείται από τη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν και την Τουρκία να μην επηρεάσει την ενεργειακή δυναμική της ΕΕ και των ΗΠΑ, που βρίσκονται ήδη σε προεκλογική περίοδο; Και πώς οι αδρανείς φιλοδοξίες της Κίνας και της Ρωσίας, που υποστηρίζονται από την Τουρκία και το Ιράν, σε δύο πολύ ευαίσθητα μέτωπα όπως ο Καύκασος και τα Βαλκάνια, μπορούν να κατευναστούν από τη Δύση; Κλειδί για επιτάχυνση των πιο πάνω ενεργειακών εξελίξεων αποτελεί η Ιταλία, την οποία επισκέφτηκε, όχι τυχαία, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, ο οποίος είχε και επαφές με την ιταλική ENI. Δεν είναι τυχαίο που τους προηγούμενους μήνες ο Νετανιάχου υποσχέθηκε στην ιταλική κυβέρνηση να γίνει ο ενεργειακός κόμβος για τη διανομή φυσικού αερίου στην Ευρώπη που θα στείλει το Ισραήλ μέσω του αγωγού EastMed.