Τα τετελεσμένα του ’23 καθορίζουν την πορεία του ‘24

Η ανασκόπηση αυτή θα μπορούσε να είναι γεμάτη διθυραμβικά σχόλια και επαίνους για το πώς η πολιτική ηγεσία και οι κομματικές ελίτ αντιμετώπισαν τις προκλήσεις με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπος ο τόπος. Κι αυτό επειδή το 2023 άρχισε με εκλογική μάχη για την Προεδρία της Δημοκρατίας και οι υποσχέσεις δημιούργησαν προσδοκίες για μια διακυβέρνηση υψηλών προδιαγραφών. Έγινε λόγος για νέο αέρα στην πολιτική ζωή του τόπου και νέες ιδέες, που θα «σπάσουν το αδιέξοδο στο Κυπριακό, δημιουργώντας μιαν αμοιβαία επωφελή κατάσταση πραγμάτων για όλους τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας». Σε σημείο που θεωρήσαμε ότι, «ρε παιδί μου, κάτι φαίνεται να αλλάζει»… Τελικά ο νέος αέρας δεν άλλαξε τις καιρικές συνθήκες… και οι νέες ιδέες στο Κυπριακό ήταν από το παρελθόν.

Χριστοδουλίδης ο 8ος

Η χρονιά άρχισε με την εκλογική αναμέτρηση για την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κύριοι διεκδικητές οι Αβέρωφ Νεοφύτου, Ανδρέας Μαυρογιάννης και Νίκος Χριστοδουλίδης. Εν τέλει οι δύο τελευταίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι στον 2ο γύρο των εκλογών, με τον Νίκο Χριστοδουλίδη να εκλέγεται ο 8ος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας με ποσοστό 51,97%, έναντι 48,03% του Ανδρέα Μαυρογιάννη. Για την ιστορία, στον πρώτο γύρο ο Νίκος Χριστοδουλίδης συγκέντρωσε 30,28%, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης 29,73% και ο Αβέρωφ Νεοφύτου 25,27%.

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης χαρακτηρίστηκε από το κόμμα του, τον ΔΗΣΥ, αποστάτης, κατάφερε όμως με την υποστήριξη των ΔΗΚΟ, ΔΗΠΑ, ΕΔΕΚ και μερίδας Συναγερμικών να εκλεγεί στο ύπατο αξίωμα. Βλέποντας πίσω, η υποψηφιότητά του φαίνεται να αποτελούσε τη λύση σε όσους ήθελαν να ξεφύγουν από το δίπολο ΔΗΣΥ-ΑΚΕΛ και να δώσουν ευκαιρία σε κάτι, φαινομενικά τουλάχιστον, καινούριο, άφθαρτο και πολλά υποσχόμενο. Η εκλογή του άφησε πίσω της φουρτούνες στον επί 10 έτη κυβερνώντα ΔΗΣΥ, με τις οποίες ακόμη παλεύει. Διαφορετικά τα πράγματα στο ΑΚΕΛ, καθώς το κόμμα της Αριστεράς φαίνεται να πήρε ανάσα και, υπό την ηγεσία του Στέφανου Στεφάνου, βλέπει πλέον το μέλλον με μεγαλύτερη αισιοδοξία, φιλοδοξώντας να γίνει και πάλι πρώτο κόμμα.

Τα αφηγήματα του Κυπριακού

Όσον αφορά τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, προεκλογικά αλλά και μετεκλογικά η φράση που έκλεψε την παράσταση ήταν «η ενεργότερη εμπλοκή της Ε.Ε. στην προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού, καθώς διαθέτει όλα εκείνα τα κίνητρα και εφόδια ώστε να πειστεί η Τουρκία να επανέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων». Για τον σκοπό αυτό δημιουργήθηκαν διάφορα αφηγήματα σχετικά με ορόσημα του 2023, που θα φέρουν εξελίξεις στο Κυπριακό. Οι ιδέες που μπήκαν και βρίσκονται ακόμη στο τραπέζι είναι να δοθούν ανταλλάγματα στην Τουρκία διά μέσου της Ε.Ε. σε θέματα τα οποία την ενδιαφέρουν, όπως η απελευθέρωση της βίζας για Τούρκους πολίτες που θέλουν να επισκεφθούν χώρες της Ένωσης και η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης. Το αντάλλαγμα στον σχεδιασμό της Λευκωσίας θα ήταν, η Τουρκία να κάνει υποχωρήσεις από τις πάγιες θέσεις της στο Κυπριακό. Για την ώρα η συζήτηση για το ευρωπαϊκό μέλλον της Τουρκίας έχει μετατεθεί για το 2024, ενώ ακόμη και οι κυβερνητικοί εταίροι βλέπουν ότι η διασύνδεση με το Κυπριακό σε αυτήν τη φάση είναι δύσκολη. Χαρακτηριστική η τοποθέτηση του Προέδρου της ΔΗΠΑ, Μάριου Κάρογιαν, κατά την ολομέλεια της Βουλής για την ψήφιση του Προϋπολογισμού για το 2024, ο οποίος εξέφρασε την άποψη πως «η νέα προσπάθεια αναθέρμανσης των ευρωτουρκικών σχέσεων φαίνεται να δυσχεραίνει τη διαχρονική επιδίωξη μας άμεσης διασύνδεσής της με το Κυπριακό και τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της Τουρκίας…».

Η ενεργότερη εμπλοκή της Ε.Ε συνδυάστηκε επίσης με τον διορισμό μιας προσωπικότητας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, της οποίας ο ρόλος θα ήταν, όπως λέχθηκε, πρωταγωνιστικός μεν, συμπληρωματικός δε, των Ηνωμένων Εθνών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Τον μήνα Δεκέμβριο φαίνεται να υπήρξε κινητικότητα προς αυτήν την κατεύθυνση, με τον Πρόεδρο να δηλώνει ότι αυτή η προσωπικότητα έχει βρεθεί, είναι θετική για να αναλάβει αυτόν τον ρόλο, ωστόσο δεν έχει ξεκαθαρίσει με ποιον τρόπο και πώς θα μπορεί να βοηθήσει. Σε κάθε περίπτωση η Ε.Ε. δεν φαίνεται να αποκλείει έναν τέτοιο διορισμό. Φαινομενικά ένας τέτοιος διορισμός θα προσέδιδε στην πλευρά μας «διαπραγματευτική ισχύ», καθώς η Τουρκία θα διαπραγματευόταν και με την Ε.Ε. Η φαυλότητα αυτής της πρότασης δεν είναι του παρόντος. Θα περιοριστούμε στο να πούμε ότι, εάν οι κυβερνήσεις σε Κύπρο και Ελλάδα συνεχίσουν να επιμένουν στην εξευμενιστική πολιτική, τότε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με την Τουρκία θα αντανακλά το ανισοζύγιο δυνάμενων στο νησί. Πιο απλά, η ανύπαρκτη αποτρεπτική ισχύς της Κ.Δ. μοιραία καθορίζει και το σε πόσες υποχωρήσεις θα προβούμε προτού οδηγηθούμε σε νέο ναυάγιο…

Και πριν εκπνεύσει το 2023, ο Γενικός Γραμματέας φαίνεται ν’ αποφάσισε ότι θα διορίσει ειδική απεσταλμένη για το Κυπριακό. Τη Μαρία Άνχελα Ολκίν Κουεγιάρ, η οποία όπως όλα δείχνουν, θα πιάσει δουλειά για το Κυπριακό εντός Ιανουαρίου. Στόχος της θα είναι εντός του 2024 να διερευνήσει τις θέσεις των δύο πλευρών για να διαφανεί κατά πόσον υπάρχει ελπίδα για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, κάτι που μεταφράζεται ότι ο ρόλος της θα είναι περιορισμένος. Αυτά που μένει να φανούν, είναι ο χρόνος που θα αφιερώσει για το Κυπριακό, οι όροι εντολής της, ο τίτλος της, η διάρκεια της αποστολής της και το σε ποιον θα λογοδοτεί. Στα συν για τη Λευκωσία, όπως η ίδια το ερμηνεύει, είναι ότι κατάφερε να πείσει τον Γ.Γ. γι’ αυτόν τον διορισμό, τον οποίο ζητούσε διακαώς.

Η Τουρκία πολιορκεί

Το 2023 σημαδεύτηκε από τη δημιουργία τετελεσμένων εκ μέρους της Τουρκίας στη «νεκρή ζώνη». Η αρχή έγινε το καλοκαίρι στην Πύλα, ακολούθησε ο Άγιος Δομέτιος, η Αθηένου και η Δερύνεια. Όλα αυτά παράλληλα με τον συνεχιζόμενο εποικισμό της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου.

Στη «νεκρή ζώνη» της Πύλας, το κατοχικός καθεστώς έστειλε στρατιωτικές δυνάμεις και λεγόμενους αστυνομικούς. Στόχος ήταν να θωρακίσουν την περιοχή και να προχωρήσουν σε στρώσιμο του δρόμου Άρσους – Πύλας, τον οποίο και θέλουν να χρησιμοποιήσουν για σκοπούς διακίνησης. Αυτό φυσικά είναι το επικάλυμμα, καθώς στην περιοχή υπάρχει το παράνομα από το ‘74 τουρκικό φυλάκιο, γνωστό ως ‘‘Άγαλμα’’, που αποτελεί μια μόνιμη παραβίαση. Εν τέλει επετεύχθη συναντίληψη, όπως ανακοίνωσε η ΟΥΝΦΙΚΥΠ, που προνοούσε την κατασκευή του δρόμου Άρσους - Πύλας παράλληλα με τη  δημιουργία περιοχής αστικής χρήσης. Η συναντίληψη κράτησε πολύ λίγο και κατέρρευσε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.

Η Πύλα της συναντίληψης, χωρίς αντίληψη άφησε πίσω της σκιές για το τι τελικά έγινε και μεταξύ ποιων έγιναν τελικά οι συμφωνίες. Ήταν γραπτώς; Ήταν προφορικά; Επιβεβαιώθηκε τελικά το καθεστώς της «νεκρής ζώνης»; Επανήρχισαν οι εργασίες για κατασκευή του οικισμού που θα λειτουργεί ως φυσικό εμπόδιο σε τυχόν τουρκική προέλαση; Οι Τούρκοι κατασκεύασαν τον δρόμο Άρσους - Πύλας όπως στόχευαν; Τους εμποδίσαμε; Σταμάτησαν να θεωρούν τη «νεκρή ζώνη» δική τους; Όλα αυτά αποτελούν μέχρι και σήμερα μελανά σημεία για το τι πραγματικά έγινε.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι, μετά την Πύλα, ακολούθησαν και άλλες παράνομες ενέργειες του ψευδοκράτους στη «νεκρή ζώνη». Το μόνο σίγουρο συνεπώς είναι ότι το καθεστώς της, τελικά, δεν επιβεβαιώθηκε, ούτε και διασφαλίστηκε. Επόμενο βήμα των Αττίλων, η νεκρή ζώνη στον Άγιο Δομέτιο. Τούρκοι στρατιώτες παραταγμένοι γύρω από το γνωστό πλέον σε όλους «σπίτι της Χρυστάλλας», φώναζαν συνθήματα στραμμένοι προς τις ελεύθερες περιοχές, την ώρα που τοποθετούσαν θερμική κάμερα στην οροφή της κατοικίας. Από τότε η Κυβέρνηση ζητά ανεπιτυχώς από την ειρηνευτική δύναμη να αποκαταστήσει το status quo κατεβάζοντας την κάμερα. Η παρανομία συνεχίζει να υφίσταται και οι Τούρκοι θεωρούν ότι η «νεκρή ζώνη» στην περιοχή τούς ανήκει.

Όσον αφορά δε την Αθηένου και τη Δερύνεια, στην περίπτωση της πρώτης, κατά μήκος της γραμμής αντιπαράταξης οι Αττίλες έστησαν συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, ραντάρ, θερμικές κάμερες, νέα οχυρωματικά έργα, συστήματα αντι-drone και παρεμβολών σημάτων GPS, ακόμη και πυλώνες ύψους 15 μέχρι 20 μέτρα. Σε αυτό το θέμα, σύμφωνα με ρεπορτάζ του ΣΙΓΜΑ, η Κυβέρνηση όχι μόνο γνώριζε αλλά προσπαθούσε να το αποκρύψει από τα φώτα της δημοσιότητας. Όλα αυτά τα έργα επιτρέπουν στην Τουρκία να ελέγχει την περιοχή με τη βοήθεια της τεχνολογίας και σε περίπτωση επεισοδίου να συντονίζει στρατιωτικές κινήσεις.

Η περίπτωση της Δερύνειας δεν είναι διαφορετική. Τα έργα διεξάγονται κατά μήκος της «νεκρής ζώνης» και μερικές φορές εντός της. Συγκεκριμένα, έχουν προχωρήσει σε στρατιωτικά έργα μήκους περίπου 3,5 χιλιομέτρων, τα οποία ξεκινούν από το οδόφραγμα της Δερύνειας και καταλήγουν μέχρι την παραλία στην περιοχή Κάπαρη. Σε αυτήν την περίπτωση η Λευκωσία περιορίστηκε στο να πει ότι οι τουρκικές ενέργειες στην περιοχή δεν είναι εντός της «νεκρής ζώνης».

Η αλλαγή στρατηγικής

Η αποτροπή των τουρκικών τετελεσμένων και το πώς μπορεί να υπάρξει άρση του αδιεξόδου στο Κυπριακό μακριά από ακροβατικούς σχεδιασμούς και διχοτομικές προσεγγίσεις έχουν αναλυθεί δεόντως από τις στήλες της εφημερίδας «Σημερινή», κατά τη διάρκεια του έτους. Επαφίεται στην πολιτική βούληση της εκάστοτε Κυβέρνησης να εγκαταλείψει τον εξευμενισμό και να κάνει στροφή προς στρατηγικές πρόκλησης κόστους στην Τουρκία και αλλαγής του ανισοζυγίου δυνάμεων στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Σε διαφορετική περίπτωση, είμαστε καταδικασμένοι να υποχωρούμε μέχρι εκεί που επιβάλλει η αδυναμία μας, αποδεχόμενοι το τουρκικό σχέδιο για την «τελική λύση» στο νησί με την πλήρη τουρκοποίησή του.