Το καμπανάκι του Δημοσιονομικού και οι κίνδυνοι για την οικονομία

Το καμπανάκι κινδύνου του Δημοσιονομικού Συμβουλίου Κύπρου (ΔΣΚ) χτύπησε γι’ ακόμη μια χρονιά προς την Κυβέρνηση, επισημαίνοντας επιμέρους ζητήματα και ανησυχίες που κατέγραψε τη χρονιά που διανύουμε.

Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο δημοσιοποίησε προ ημερών την τελική του έκθεση για το 2023 με χρόνο αναφοράς τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους. Μεταξύ άλλων το ΔΣΚ καταγράφει τις προτεραιότητες πολιτικής που πρέπει να ληφθούν προς αποφυγήν βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων κινδύνων. Η απουσία δράσεων για τη μείωση των ανελαστικών δαπανών και η συνέχιση της πρακτικής κατάρτισης συμπληρωματικών προϋπολογισμών, κάτι που θα έπρεπε να γίνεται μόνο σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις, είναι μεταξύ των ανησυχιών που εκφράζει στην έκθεσή του το ΔΣΚ.

Αναλυτικότερα, το Συμβούλιο επισημαίνει στην έκθεσή του τέσσερεις συν τέσσερεις προτεραιότητες πολιτικής προς αποφυγήν βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων κινδύνων. Μεταξύ άλλων γίνεται λόγος για εξορθολογισμό της αγοράς ηλεκτρισμού, για αυτονόμηση των νοσηλευτηρίων του ΟΚΥπΥ και για ψηφιακή μετάβαση της κρατικής μηχανής. Ειδικότερα:

Προτεραιότητες πολιτικής προς αποφυγήν βραχυπρόθεσμων κινδύνων

• Εξορθολογισμός της αγοράς ηλεκτρισμού, περιλαμβανομένης και της ενίσχυσης ΑΠΕ και του δικτύου μεταφοράς.
• Ανάπτυξη και εισαγωγή πολιτικής διαχείρισης κόστους στην αγορά δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων και στην αγορά καυσίμων (ΑΗΚ).
• Αυτονόμηση νοσηλευτηρίων ΟΚΥπΥ χωρίς άλλες καθυστερήσεις προς προστασία του ΓεΣΥ.
• Διατήρηση της δημοσιονομικής πορείας που διαγράφεται στο ΜΔΠ 2024-2026 και στους επόμενους προϋπολογισμούς, χωρίς αποκλίσεις στους επόμενους Προϋπολογισμούς (Προϋπολογισμό 2025 και ΜΔΠ 2025-2027).

Προτεραιότητες πολιτικής προς αποφυγήν μεσοπρόθεσμων κινδύνων

• Ψηφιακή μετάβαση της κρατικής μηχανής και εκσυγχρονισμός διαδικασιών του Δημοσίου στη βάση βέλτιστων πρακτικών.
• Αναθεώρηση τρόπου αξιοποίησης αποθεμάτων ΤΚΑ.
• Εισαγωγή της αίσθησης του κατεπείγοντος στην υλοποίηση δεσμεύσεων για το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ).
• Τεχνολογική αναβάθμιση ΟΑΥ που να επιτρέπει την υψηλής ποιότητας στατιστική ανάλυση δεδομένων.

Κίνδυνοι προς παρακολούθηση

Το ΔΣΚ κάνει αναφορά στο Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ) και σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι αυτό περιλαμβάνει εκτίμηση επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης των κρατικών εσόδων σε επίπεδα χαμηλότερα της ανάπτυξης του ΑΕΠ, «διορθώνοντας» μια εικόνα υπεραισιοδοξίας στις μεσοπρόθεσμες εκτιμήσεις των εσόδων μετά το 2023 και 2024. Επιπλέον, οι ανελαστικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ και ως ποσοστό των κρατικών εσόδων υποχωρούν σε πιο βιώσιμα επίπεδα στο βάθος του ΜΔΠ.

Ωστόσο, η συγκεκριμένη πορεία υπόκειται σε κίνδυνο υλοποίησης, καθώς το ΜΔΠ δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα και δεν υπάρχει λόγος που να δικαιολογεί την ελπίδα πως οι προδιαγραφόμενες διορθώσεις θα υλοποιηθούν. Η συνήθης πρακτική, με την οποία ο εκάστοτε Προϋπολογισμός της Δημοκρατίας εκπονείται αγνοώντας τον Προϋπολογισμό και ΜΔΠ που υποβλήθηκε το προηγούμενο έτος, καθιστά τις εκτιμήσεις για τα έτη 2025-2026 ιδιαίτερα επίφοβες.

Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις, περιλαμβανομένων και των ανελαστικών δαπανών, η εκτίμηση δεν συνοδεύεται από παράλληλες δράσεις ή προγράμματα που να μειώνουν τις ανελαστικές δαπάνες και η διόρθωση των δεικτών εξαρτάται πλήρως από επιδράσεις βάσης, οι οποίες προκύπτουν από παραδοχές και όχι από σχεδιασμούς. Έτσι, η μεσοπρόθεσμη διόρθωση των δεικτών ρίσκου είναι επισφαλής και θα πρέπει να τύχει προσεκτικής και συνεχούς παρακολούθησης.

Θα αυξηθούν οι δαπάνες

Το ΔΣΚ σημειώνει πως οι προβλέψεις στον Προϋπολογισμό για συγκεκριμένες δαπάνες δεν συνάδουν με την ιστορική τους πορεία «και αναμένουμε πως κάποιες κατηγορίες δαπανών θα αυξηθούν περισσότερο απ’ ό,τι προβλέπεται στον φετινό Προϋπολογισμό και ΜΔΠ 2024-2026. Συγκεκριμένα, κατηγορίες όπως είναι η Συνεισφορά της Γενικής Κυβέρνησης στο ΤΚΑ, στο ΓεΣΥ και στην αγορά φαρμάκων, αναμένουμε πως θα διορθωθούν μέσα από τη συνήθη πρακτική των Συμπληρωματικών Προϋπολογισμών, μία πρακτική η οποία θα πρέπει να περιοριστεί αποκλειστικά σε ειδικές, απρόβλεπτες και εξαιρετικές περιπτώσεις. Πέρα από τις πιο πάνω κατηγορίες δαπανών, απουσιάζουν και οι σχεδιασμοί για επιπλέον δαπάνες, όπως είναι εκείνες που θα προκύψουν από την ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ από την Κυπριακή Δημοκρατία στο τέλος του ΜΔΠ».

Οι ανάγκες της Δημοκρατίας, οι οποίες δεν έχουν προϋπολογιστεί πλήρως, περιλαμβάνουν υποχρεώσεις για συμμόρφωση με τις δεσμεύσεις του Fit-for-55, όπου η πρακτική της εξασφάλισης αναβολών και παρατάσεων διογκώνει το μελλοντικό κόστος σημαντικά. Η ψηφιακή μετάβαση, περιλαμβανομένης και της ίδιας της κρατικής μηχανής, όπου η πρόοδος είναι οδυνηρά περιορισμένη, η πράσινη μετάβαση, και η άμυνα είναι επίσης σημεία όπου αναμένουμε απότομη και δημοσιονομικά σημαντική αύξηση δαπανών εντός του ορίζοντα του ΜΔΠ, σημειώνεται.

Εξαιρουμένων των συγκεκριμένων δυνητικών δαπανών, πάντως, τα σενάρια ελλείμματος παραμένουν, έστω και οριακά, σε θετικό έδαφος, ακόμα και στο δυσμενέστερο σενάριο. Υψηλότερος κίνδυνος είναι, σε μια τέτοια περίπτωση, η πλήρης ομαλοποίηση του πληθωρισμού, η οποία θα συμπιέσει το ονομαστικό ΑΕΠ και τα κρατικά έσοδα, επιδρώντας έτσι και στα δημοσιονομικά στοιχεία.

Ο στόχος για το χρέος

Σε κάθε περίπτωση, όμως, ως ιδιαίτερα δύσκολη κρίνεται η επίτευξη του στόχου του 60,1% (ως ποσοστό του ΑΕΠ) για το χρέος στον ορίζοντα του ΜΔΠ. «Επαναλαμβάνουμε πως η τροχιά στην οποία τίθεται το χρέος είναι ικανοποιητική αλλά υπόκειται στους πιο πάνω σημαντικούς κινδύνους. Σε συνδυασμό με την αύξηση των ανελαστικών δαπανών, εγείρεται η ανησυχία για τη διατήρηση της δημοσιονομικής ευχέρειας προς άσκηση πολιτικής ή αντιμετώπιση απρόβλεπτων περιστάσεων εντός της επόμενης τριετίας.

»Καλούμε το Υπουργείο Οικονομικών να διατηρήσει και στον επόμενο κύκλο προϋπολογισμού (Προϋπολογισμό 2025 και ΜΔΠ 2025-2027) τη διορθωτική τάση που καταγράφεται στο ΜΔΠ και να ακολουθήσει επιθετική πολιτική συγκράτησης των ανελαστικών δαπανών», αναφέρει το ΔΣΚ.