Προβληματικά δάνεια και εκποιήσεις

Επανήλθε στη δημόσια συζήτηση το θέμα των προβληματικών δανείων και των εκποιήσεων, ενδεχομένως διότι καθυστερεί η υλοποίηση των λύσεων που είχαν αποφασιστεί. Μπορεί οι ισολογισμοί των τραπεζών να βελτιώνονται σημαντικά με τις πωλήσεις πακέτων δανείων, όμως το πρόβλημα για την κοινωνία παραμένει.

Είναι σημαντικό να μπουν τα δεδομένα σε μια σειρά, ώστε να γίνει δυνατή η εξεύρεση λύσεων στα ζητήματα. Όλοι συμφωνούν ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να προστατευθούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, οι οποίοι θα πρέπει να εντοπιστούν, αν δεν έχει ήδη γίνει, από τα τραπεζικά ιδρύματα.

Υπάρχει το ηθικό δίλημμα ότι τα χρήματα των δανειοδοτήσεων αφορούν χρήματα των καταθετών, οι οποίοι μέχρι και σήμερα λαμβάνουν χαμηλό επιτόκιο. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ καταθετικών (λόγω των ενισχυμένων αποταμιεύσεων μετά την κρίση του κορωνοϊού δεν υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζικών ιδρυμάτων για άντληση νέων καταθέσεων) και δανειστικών επιτοκίων ίσως να δίνει τη δυνατότητα απορρόφησης μέρους της αύξησης των επιτοκίων από τον πιστωτή.

Παρόμοιο είναι το δίλημμα όταν γίνεται η σύγκριση μεταξύ ενός ατόμου που δυσκολεύεται να πληρώσει τη δόση του και στερείται σημαντικά πράγματα από την καθημερινότητά του για να είναι σωστός, και ενός ατόμου που συνεχίζει κανονικά τη ζωή του με τη δόση του δανείου να είναι στις τελευταίες προτεραιότητές του.

Επίσης, άτομο που κατέχει ακίνητο αξίας άνω του μισού εκατομμυρίου, για παράδειγμα, και δυσκολεύεται να πληρώσει τις δόσεις του, θα μπορούσε να το πωλήσει και να αγοράσει κάτι μικρότερο. Το ζητούμενο, όμως, με τις σημερινές τιμές είναι τι είναι εφικτό να αγοράσει κάποιος και αν η Κυβέρνηση δημιούργησε τις συνθήκες για να βοηθήσει. Για παράδειγμα, η επέκταση ή η αλλαγή των πολεοδομικών ζωνών ή η παραχώρηση πολεοδομικών κινήτρων θα έπρεπε να συνδέονται με αντισταθμιστικά μέτρα που να αφορούν την προσιτή κατοικία.

Υπάρχουν και οι εξής περιπτώσεις που ενδεχομένως να ενοχλούν: Δανειολήπτες οι οποίοι κατά τη σύναψη της δανειακής σύμβασης δεν παραχώρησαν επαρκείς εξασφαλίσεις ή η αξία τους μειώθηκε στην πορεία είναι ευκολότερο να προχωρήσουν σε διακανονισμό, με ενδεχόμενες διαγραφές, σε σχέση με ένα δάνειο που είναι υπερκαλυμμένο (η αξία της υποθήκης είναι μεγαλύτερη του υπολοίπου, οπότε ο πιστωτής έχει στο μυαλό του ότι με την εκποίηση «ό,τι κι αν γίνει θα πάρω το λαβείν μου»).

Όλοι συμφωνούμε ότι οικογένειες που έκτισαν το σπιτικό τους, λογικών διαστάσεων, με πολλά βάσανα και στερήσεις και λόγω ζητημάτων που ενδεχομένως να ήταν εκτός του ελέγχου τους δεν μπορούν να αποπληρώσουν τις δόσεις τους, θα πρέπει να στηριχθούν τόσο μέσα από κυβερνητικές πολιτικές όσο και από τα προγράμματα της εταιρικής διακυβέρνησης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Το νέο πλαίσιο των εκποιήσεων έδωσε τη δυνατότητα «ελευθέρωσης» ακινήτων που ήταν «εγκλωβισμένα» σε χέρια κακοπληρωτών, οι οποίοι δεν είχαν οποιεσδήποτε συνέπειες. Αυτά έχουν αξιοποιηθεί / αναπτυχθεί από τους αγοραστές τους, δημιουργώντας παραγωγική δραστηριότητα και προσελκύοντας επενδύσεις (κινήθηκε η αγορά ακινήτων). Επιπλέον έδωσε τη δυνατότητα στα τραπεζικά ιδρύματα να πιέσουν δανειολήπτες με μεγάλη περιουσία να ανταποκριθούν στις οφειλές τους.

Υπενθυμίζεται ότι, για σκοπούς υπολογισμού της κεφαλαιουχικής επάρκειας των τραπεζικών ιδρυμάτων, ο υπολογισμός της αξίας των υποθηκών λαμβάνει υπόψη, πέρα από το εξωτερικό περιβάλλον και την πορεία του τομέα των ακινήτων, τις δυνατότητες που έχει το τραπεζικό ίδρυμα και τον χρόνο που απαιτείται για να προχωρήσει στην πώληση της υποθήκης για την κάλυψη του δανείου. Όσο ο χρόνος που απαιτείται για την εκποίηση της υποθήκης μεγαλώνει, τόσο μειώνεται η αξία της. Ζητήματα μπορεί να προκύψουν και στις περιπτώσεις που οι όροι μιας δανειακής σύμβασης αναδιαρθρωθούν σημαντικά εφόσον το δάνειο για συγκεκριμένη περίοδο θα θεωρηθεί μη εξυπηρετούμενο.

Συμπεράσματα, παραδείγματα και «βαρίδια»

Με βάση τα πιο πάνω, ενδεχομένως να εξάγονται σημαντικά συμπεράσματα. Οποιαδήποτε μέτρα εφαρμόζονται δεν μπορούν να είναι οριζόντια, διότι δημιουργούνται ηθικά διλήμματα και επηρεάζουν την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Εξετάζοντας τα μέτρα που εφάρμοσαν άλλες χώρες, υπάρχουν κριτήρια που αφορούν τα εισοδήματα αλλά και τα περιουσιακά στοιχεία των δανειοληπτών.

Όμως, ένα σοβαρό ζήτημα στα σχέδια στήριξης που εφαρμόστηκαν ή θα εφαρμοστούν στη χώρα μας, είναι τα αμέτρητα έγγραφα που καλούνται οι υποψήφιοι να προσκομίσουν. Φυσικά, όλα θα ήταν ευκολότερα αν υπήρχε το e-periousiologio, που υπάρχει στην Ελλάδα, και είναι συνδεδεμένο με τον φόρο εισοδήματος ούτως ώστε ανά πάσα στιγμή να μπορεί ο οποιοσδήποτε δημόσιος λειτουργός να εξακριβώσει τα στοιχεία του αιτητή. Αιτήσεις που αφορούν το πρόγραμμα «ενοίκιο αντί δόσης» θα μπορούσαν να αξιολογηθούν πιο εύκολα μέσω εργαλείων που προσφέρει η τεχνολογική αναβάθμιση.

Υπάρχει, επίσης, κοινό αρχείο για τους λήπτες βοηθημάτων, το οποίο χρησιμοποιείται από όλες τις κρατικές υπηρεσίες. Στην Κύπρο, δυστυχώς, ακόμα παλεύουμε να υιοθετήσουμε τις τηλεφωνικές γραμμές εξυπηρέτησης, ενώ το σύστημα του Τμήματος Κτηματολογίου, το οποίο αποτελεί το αρχείο που οδηγεί σε φακέλους (όχι πλήρης μηχανογράφηση), «πέφτει» αφήνοντας αγοραστές και πωλητές εκτεθειμένους (σε άλλες χώρες οι συναλλαγές ακινήτων γίνονται εξολοκλήρου ηλεκτρονικά).

Καλό θα ήταν να εξετάσουμε, επίσης, τη θέσπιση της Εθνικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους στην Ελλάδα, που σκοπό έχει τη ρύθμιση των οφειλών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η διαδικασία του εξώδικου μηχανισμού ρύθμισης οφειλών, που γίνεται ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας myEGDIXlive για τη διαδικτυακή εξυπηρέτηση των ενδιαφερομένων. Στην Κύπρο πολλές είναι οι υποθέσεις που εξετάζονται χρόνια στα δικαστήρια, δημιουργώντας μεγάλο φόρτο εργασίας. Η τεχνολογική αναβάθμιση των υπηρεσιών του χρηματοοικονομικού επιτρόπου είναι εξίσου σημαντική.

Είναι επιπλέον σημαντικό να υπάρξουν και μέτρα που να δίνουν δεύτερη ευκαιρία στην επόμενη γενιά. Για παράδειγμα, αν ο δανειολήπτης είναι σε ηλικία που δεν μπορεί να του δοθεί επέκταση της περιόδου αποπληρωμής, θα μπορούσαν να το αναλάβουν τα παιδιά του για να μη χαθεί, για παράδειγμα, η κατοικία και αν δεν έχουν αυτά τη δυνατότητα να καταθέσουν το ποσοστό της αξίας του ακινήτου ως ίδια κεφάλαια για να πάρουν δάνειο, να υπάρχει εγγυοδοτικός που να παρέχει εξασφάλιση για το ποσό αυτό.

Η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι δύσκολη λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους τεχνοκρατικά και όσον αφορά την κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια ο νέος δανεισμός παραχωρείτο πιο προσεχτικά μετά τις οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας. Η δυνατότητα αποπληρωμής πρέπει να διασφαλίζεται (η δόση να είναι συγκεκριμένο ποσοστό των ετήσιων εισοδημάτων) και να υπάρχει επαρκής εξασφάλιση.