Μακρύς ο δρόμος προς την ισότητα των φύλων

Στην Κύπρο του 2023 οι καταγγελίες που αφορούν απολύσεις λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας ποικίλλουν, την ίδια ώρα που το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών μειώθηκε στο 9,9%.

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο των Φύλων, για το έτος 2022 η Κύπρος κατατάσσεται στην 22η θέση στον Δείκτη Ισότητας των Φύλων. Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος ισότητας των φύλων στην ΕΕ ανέβηκε στο 68,6% από το 68% που ήταν το 2021. Όσον αφορά την Κύπρο, ο δείκτης ισότητας των φύλων ανέβηκε, από το 57% που ήταν το 2021, στο 57,3%. Η Κύπρος, πέφτοντας μία θέση στην τελική κατάταξη των 27 κρατών μελών της ΕΕ, κατατάσσεται 22η στον Δείκτη Ισότητας των Φύλων. Η βαθμολογία της είναι 11,3 πόντους χαμηλότερη από αυτήν της ΕΕ.

Από το 2010 η βαθμολογία της Κύπρου αυξήθηκε κατά 8,3 μονάδες, κυρίως λόγω βελτιώσεων στον τομέα της εξουσίας (+ 14,7 μονάδες). Η ταχύτητα της προόδου της ήταν άνω του μέσου όρου της ΕΕ (5,5 μονάδες), με αποτέλεσμα να ανέβει τέσσερεις θέσεις στην κατάταξη. Ωστόσο, η βαθμολογία της χώρας μας παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητη (+ 0,3 μονάδες) από το 2019. Η οριακή αύξηση στη συνολική βαθμολογία από την τελευταία έκδοση του Δείκτη οφείλεται κυρίως σε βελτιώσεις στον τομέα της γνώσης (+ 1,8 μονάδες).

Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων είναι εντονότερες στον τομέα της εξουσίας (30,1 μονάδες), όπου η Κύπρος καταλαμβάνει την 24η θέση. Με βαθμολογία 22,8 μονάδες, το μεγαλύτερο περιθώριο βελτίωσης υπάρχει στον υποτομέα της λήψης οικονομικών αποφάσεων, όπου η Κύπρος έχει βαθμολογία 22,8 μονάδες και κατατάσσεται 24η. Ωστόσο, παρά την υψηλότερη βαθμολογία (34,6 μονάδες), στον υποτομέα της λήψης πολιτικών αποφάσεων η χώρα καταλαμβάνει τη χαμηλότερη θέση (26η). Η γενική στασιμότητα της χώρας τα τελευταία χρόνια (+ 0,1 μονάδες από το 2019) οφείλεται κυρίως στην οπισθοδρόμηση στον υποτομέα της λήψης κοινωνικών αποφάσεων (- 2,0 μονάδες), η οποία έχει ακυρώσει τις βελτιώσεις στον υποτομέα της λήψης πολιτικών αποφάσεων (+ 2,3 μονάδες).

Από το 2019, η βαθμολογία της Κύπρου έχει βελτιωθεί περισσότερο στον τομέα της γνώσης (+ 1,8 μονάδες), σημειώνοντας τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ του συνόλου των κρατών μελών. Ως αποτέλεσμα, η χώρα ανέβηκε έξι θέσεις στην κατάταξη, καταλαμβάνοντας αυτήν τη στιγμή τη 15η θέση. Αυτή η βελτίωση οφείλεται κυρίως στη μείωση του διαχωρισμού στην εκπαίδευση, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί η βαθμολογία στον εν λόγω υποτομέα (+ 2,6 μονάδες) και να βελτιωθεί η κατάταξη της Κύπρου από την 26η στην 20ή θέση.

Καταγγελίες για απολύσεις λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας

Δυσαρέσκεια προκαλούν οι αποκαλύψεις από την Επίτροπο Νομοθεσίας, Λουΐζα Χριστοδουλίδου Ζαννέτου, η οποία ανέφερε ότι οι περισσότερες καταγγελίες σε θέματα έμφυλων διακρίσεων που δέχεται η Επιτροπή της οποίας προεδρεύει, αφορούν περιστατικά απόλυσης λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας.

Σε δηλώσεις της στη «Σημερινή», με την ιδιότητά της ως Προέδρου της Επιτροπής Ισότητας Φύλων στην Εργασία και Επαγγελματική Εκπαίδευση, η κ. Ζαννέτου αναφέρθηκε στις καταγγελίες που έχουν να αντιμετωπίσουν αλλά και στο έργο τους για ισότητα.

Αρχικά ανέφερε ότι υπάρχει μια σημαντική αύξηση στην εκπροσώπηση των γυναικών σε διάφορες θέσεις-κλειδιά, που είναι ένα θέμα το οποίο απασχόλησε πολλές φορές την Επιτροπή. «Είναι γεγονός ότι σε μια προσπάθεια που έγινε παλαιότερα για θέσπιση νομοθεσίας στο θέμα της εκπροσώπησης αντιμετωπίσαμε συνταγματικά κωλύματα, άρα από τη στιγμή που δεν υπάρχει ρητή νομοθεσία που να διέπει ότι πρέπει να υπάρχει ίση εκπροσώπηση, πλέον είναι θέμα κουλτούρας.

»Εμείς ως Επιτροπή προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε αυτήν την κουλτούρα, ότι πρέπει να αξιοποιούνται περισσότερες γυναίκες και να ενθαρρύνονται».

Συμπλήρωσε ότι ένα από τα προγράμματα που προωθεί το Υπουργείο Εργασίας στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης είναι να μπορέσει να βοηθηθεί η γυναίκα. «Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που κρατά πίσω μια γυναίκα από το να διεκδικήσει μια θέση που έχει πολλές ευθύνες και πολλές αρμοδιότητες είναι οι πολλαπλές της υποχρεώσεις που έχει όσον αφορά το σπίτι, την οικογένεια, τους γονείς, τα παιδιά και όσα θέματα καλείται να διεκπεραιώσει. Ισότητα δεν πρέπει να έχεις μόνο στην εργασία αλλά και γενικά στη ζωή για να μπορείς να αξιοποιείς τον χρόνο σου», ανέφερε η κ. Ζαννέτου.

Αναφερόμενη στον διορισμό γυναικών στην Κυβέρνηση του Προέδρου Χριστοδουλίδη είπε ότι «με μεγάλη ικανοποίηση βλέπουμε πως οι γυναίκες προχωρούν, αξιοποιούνται και γίνονται μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου. Υπάρχει μια σαφέστατη βελτίωση σε όλα αυτά τα θέματα των γυναικών και είναι πολύ ευχάριστο όλο αυτό».

Στη συνέχεια μίλησε για τις καταγγελίες που δέχεται η Επιτροπή Ισότητας Φύλων, επισημαίνοντας ότι οι περισσότερες αφορούν απόλυση λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας.

Εξήγησε ότι ο περί Προστασίας της Μητρότητας Νόμος του 1997 απαγορεύει ρητά τον τερματισμό απασχόλησης εγκυμονούσας ή εργαζόμενης μητέρας για λόγους που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη της ή την ιδιότητά της ως μητέρας.

Επιπλέον ανέφερε ότι υπάρχουν και καταγγελίες για περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης ή παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, τα οποία, μετά την πρέπουσα διερεύνηση από το Τμήμα Εργασίας και το σχετικό του πόρισμα, οδηγήθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών και μάλιστα με νομική αρωγή που ενέκρινε στο θύμα η Επιτροπή.

Επισήμανε ότι η Επιτροπή Ισότητας διαρκώς προβληματίζεται για τα θέματα αυτά και γι’ αυτόν τον λόγο πρόσφατα, μέσω ερωτηματολογίου που κυκλοφόρησε με δείγμα 800 ατόμων, έφερε στο φως αρκετά θέματα, όπως, για παράδειγμα ότι το 86% που δέχονται παρενόχληση δεν το καταγγέλλουν και επίσης ότι 9/10 εργαζόμενους/ες και το σύνολο των εργοδοτών αναγνωρίζουν την ύπαρξη έμφυλης ανισότητας στην Κύπρο.

Από το 2022, η Επιτροπή έχει ξεκινήσει την εκστρατεία ενημέρωσης των εργοδοτών και εργαζομένων αναφορικά με την πρόληψη και καταπολέμηση της παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας. Σε διαγωνισμό που προκηρύχθηκε το 2021, η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση, σε συνεργασία με το European University Cyprus και το Frederick University, διεξήγαγε διαγωνισμό αφίσας για τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας. Οι δύο πρώτες αφίσες που βραβεύτηκαν, χρησιμοποιούνται στην εκστρατεία που διεξάγει η Επιτροπή, η οποία στοχεύει στην ενημέρωση των εργοδοτών και εργαζομένων για τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας. Οι αφίσες παραχωρούνται από την Επιτροπή σε διάφορους οργανισμούς και φορείς, ούτως ώστε αυτές να τοποθετηθούν στους χώρους εργασίας.

Σημαντικός, επίσης, όπως ανέφερε, είναι ο ρόλος της Επιτροπής για τη σύνταξη κώδικα που πρέπει να έχουν όλοι οι εργοδότες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τη σεξουαλική παρενόχληση . Η Επιτροπή έχει αρμοδιότητα να υποβοηθά τους εργοδότες στη σύνταξη και εφαρμογή τέτοιου κώδικα, γιατί εάν υπάρξει παρενόχληση στον χώρο εργασίας και αποδειχθεί ότι δεν υπήρχε τέτοιος κώδικας και οι εργαζόμενοι δεν γνώριζαν πώς να καταγγείλουν την εν λόγω παρενόχληση, τότε ο εργοδότης μπορεί να κριθεί συνυπεύθυνος για την αποζημίωση που θα επιδικάσει το Δικαστήριο.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Επιτροπή έχει συντάξει Οδηγό για την πρόληψη και καταπολέμηση της παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, ο οποίος περιέχει οδηγίες και συμβουλές προς τους εργοδότες και εργοδοτούμενους/ες.

Χάσμα μισθών μεταξύ ανδρών και γυναικών

Καθήκοντα ανέλαβε η νέα Επίτροπος Ισότητας των Φύλων, Τζόζη Χριστοδούλου, η οποία μίλησε στη «Σημερινή» τόσο για το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών όσο και για την απουσία των γυναικών από την πολιτική. Την ίδια ώρα ερωτήθηκε σε τι υστερεί η Κύπρος σε θέματα ισότητας και ποιος είναι ο πρωταρχικός της στόχος ως της νέας Επιτρόπου στην Κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη.

Αρχικά, ερωτηθείσα κατά πόσον έχει μειωθεί το χάσμα μισθών μεταξύ ανδρών και γυναικών, απάντησε ότι «το έμφυλο χάσμα αμοιβών έχει μειωθεί από 10,5% στο 9,9%. Δηλαδή οι γυναίκες λαμβάνουν 91 σεντ για κάθε ευρώ που λαμβάνουν οι άντρες. Αυτή η διάκριση στις αμοιβές έχει και μελλοντικές αρνητικές επιπτώσεις και στις συντάξεις αφού συντηρεί το χάσμα στις συντάξεις μεταξύ γυναικών και ανδρών. Στόχος είναι η περαιτέρω μείωση του χάσματος στις αμοιβές και στις συντάξεις. Είμαι ήδη σε επαφή με τον Υπουργό Εργασίας, έχουμε συναντηθεί και θα συναντηθούμε ξανά για να κινηθούμε στοχευμένα και προς την επίτευξη του στόχου. Επίσης θα επιδιώξω και συναντήσεις και ενδυνάμωση της συνεργασίας με τους κοινωνικούς εταίρους. Οι κοινωνικοί εταίροι είναι βασικοί συνεργάτες και πιστεύω ότι μπορούν να παίξουν ρόλο στην εξάλειψη των διακρίσεων στην εργασία και φυσικά στη μείωση του έμφυλου χάσματος αμοιβών στον ιδιωτικό τομέα».

Απουσία της γυναίκας από την πολιτική

Στην συνέχεια η κ. Χριστοδούλου ερωτήθηκε για την απουσία των γυναικών από την πολιτική και ποια μέτρα θεωρεί η ίδια ότι πρέπει να ληφθούν για να αλλάξει αυτή η κατάσταση.

«Η απουσία των γυναικών από την ευρύτερη πολιτική σκηνή είναι μια δυσάρεστη πραγματικότητα. Παράλληλα είναι η πρώτη φορά που από τους 25 διορισμούς του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Χριστοδουλίδη οι 11 είναι γυναίκες σε θέσεις που μπορούν να επηρεάσουν πολιτικές. Μόλις πριν από τέσσερεις μέρες το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε τρεις νέους διορισμούς, δύο σε ημικρατικούς οργανισμούς (πρόεδρο και μέλος) και μια γενική διευθύντρια, όλες γυναίκες. Έχουμε όμως δρόμο να διανύσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση με την παρουσία προτύπων γυναικών, τη δημιουργία δομών φροντίδας αλλά και την καλλιέργεια κουλτούρας της αρχής της ισότητας. Μέτρα τα οποία κάποια έχουν ήδη μπει σε εφαρμογή τα προηγούμενα χρόνια και πρέπει να κτίσουμε πάνω σε αυτά και θα πρέπει να εργαστούμε ακόμη πιο εντατικά μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης και όχι με αποσπασματικές δράσεις. Η βούληση υπάρχει και το σχέδιο δράσης θα υλοποιηθεί».

Κλείνοντας, κλήθηκε να απαντήσει σε τι υστερεί η Κύπρος σε σχέση με την ισότητα των φύλων αλλά και ποιος είναι ο πρωταρχικός της στόχος ως Επιτρόπου.

«Τα δικαιώματα των γυναικών και η ανισότητα των φύλων είναι ένα διαχρονικό θέμα. Ένα ζήτημα που επηρεάζει όλες τις κοινωνίες ανά το παγκόσμιο. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων υστερούμε σε διάφορους τομείς, όπως για παράδειγμα στην εξουσία, στα οικονομικά/χρήματα και στον ελεύθερο χρόνο. Πρώτιστος στόχος είναι η θεσμοθέτηση Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων με ρόλο συντονιστικό, την παρακολούθηση και εφαρμογή των δράσεων οριζόντια σε όλα τα υπουργεία και υφυπουργεία, ώστε με ολιστικές, στοχοθετημένες δράσεις και πολιτικές να έχουμε θετικά αποτελέσματα για τη χώρα μας. Ήδη η συνεργασία με τα Υπουργεία και Υφυπουργεία θεωρείται δεδομένη και με κάποια έχει τροχοδρομηθεί».