Έρευνα Μαθητών: Τουριστική ανάπτυξη VS Περιβάλλον… Μπορούν να συνυπάρχουν;
Η περίπτωση του ΚΑΖΙΝΟ-ΘΕΡΕΤΡΟ ΛΕΜΕΣΟΥ
Στα πλαίσια του προγράμματος «Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον», έγινε μια έρευνα από μαθητές του Γυμνασίου Πολεμιδιών με σκοπό την ανάδειξη ενός περιβαλλοντικού προβλήματος που προκύπτει από το νέο καζίνο το οποίο κτίζεται στη Δυτική πλευρά της Λεμεσού. Επίσης, ερευνήθηκε από τους μαθητές και ο αντίκτυπος που έχει όλη αυτή η ανάπλαση της περιοχής, στον υγροβιότοπο (Αλυκή Ακρωτηρίου) που βρίσκεται πολύ κοντά.
Σε αυτό το άρθρο, το κοινό θα γίνει γνώστης του προβλήματος που αντιμετωπίζει η περιοχή του Ακρωτηρίου στη Λεμεσό. Το νέο καζίνο, φέρει μαζί του σημαντικές αλλαγές στις ποσότητες του γλυκού νερού που φτάνουν στην Αλυκή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αλλάζουν δραματικά τα οικολογικά χαρακτηριστικά του υγροβιότοπου, ο οποίος μετατρέπεται από λιμνοθάλασσα κατά τους χειμερινούς μήνες, σε βάλτο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Το θέμα αυτό συνδέεται με τους στόχους 11, 14 και 15 Βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Ο στόχος 11 αναφέρεται στις «Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες», ο στόχος 14 αναφέρεται στη «Ζωή στο νερό» και τέλος ο στόχος 15 αναφέρεται στη «Ζωή στη στεριά» .
Για τη διεκπεραίωση της έρευνας, φτιάχτηκε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο απαντήθηκε από λειτουργούς του Terra Cypria – του Κυπριακού Ιδρύματος Προστασίας του Περιβάλλοντος καθώς και από τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου.
Αλυκή Ακρωτηρίου
Η Αλυκή Ακρωτηρίου αποτελεί τη μεγαλύτερη αλυκή του νησιού, η οποία βρίσκεται στο κέντρο της χερσονήσου Ακρωτηρίου, το νοτιότερο άκρο της Κύπρου. Η έκτασή της φθάνει τα 940 περίπου εκτάρια.
Αποτελεί μια περιοχή σημαντικής περιβαλλοντικής σημασίας και έχει κηρυχθεί, το Μάρτιο του 2003, ως Υγρότοπος Διεθνούς Σημασίας στα πλαίσια της Συνθήκης RAMSAR. Επιπρόσθετα, έχει ανακηρυχθεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ – SPA) σύμφωνα με τη συνθήκη της Βαρκελώνης, και έχει χαρακτηριστεί ως Σημαντική Περιοχή Πτηνοπανίδας από το «Birdlife International», τον διεθνή οργανισμό για την προστασία των πτηνών. Επίσης στον υγροβιότοπο αυτό, ισχύουν οι αντίστοιχες πρόνοιες που εφαρμόζονται στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Ωστόσο, δεν είναι ενταγμένη στο Δίκτυο, καθώς η περιοχή δεν αποτελεί έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ολόκληρη η περιοχή βρίσκεται μέσα στο έδαφος των Βρετανικών στρατιωτικών βάσεων, υπό τους όρους που καθορίζονται από την ανεξαρτησία το 1960, και η διαχείριση της εφαρμόζεται από το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών.
Σύμβαση Ραμσάρ και Αλυκή Ακρωτηρίου
Στις 2 Φεβρουαρίου 1971 υπογράφτηκε στην περσική πόλη Ραμσάρ η ομώνυμη σύμβαση Ραμσάρ, η οποία αφορά τους Υγροβιότοπους Διεθνούς Σημασίας και τέθηκε σε ισχύ στις 21 Δεκεμβρίου 1975. Η συγκεκριμένη σύμβαση περιλαμβάνει περισσότερες από 2.300 τοποθεσίες ανά τον κόσμο, συνολικής έκτασης σχεδόν 2.500.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Μια από αυτές τις περιοχές αποτελεί και η Αλυκή Ακρωτηρίου, η οποία μαζί με τις αλυκές Λάρνακας, προστατεύονται από τη σύμβαση Ραμσάρ από το 2001.
Χάρτης 1: Αλυκή Ακρωτηρίου. Όρια Βρετανικών Βάσεων και περιοχές Σύμβασης Ραμσάρ
Προβλήματα που προέκυψαν από τις οικιστικές αναπτύξεις βόρεια της αλυκής.
Σύμφωνα με τον οργανισμό Terra Cypria και τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο, το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η περιοχή είναι η έντονη αλλαγή χρήσης της γης και η αστικοποίηση καθώς και η προβληματική πολεοδομική ζώνωση βόρεια της αλυκής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άμεση απώλεια, υποβάθμιση και κατακερματισμό των βιοτόπων από διάφορες αναπτύξεις.
Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται μια σφράγιση «τσιμέντωση» μεγάλων εκτάσεων γης για την εξυπηρέτηση των αναπτύξεων. Εξαιτίας αυτών των αναπτύξεων, αποψιλώθηκαν πολλά δέντρα (πορτοκαλιές) και κυπαρίσσια στα οποία τρέφονταν και κούρνιαζαν ορισμένα είδη όπως το Μαυροφάλκονο (Falco vespertinus) και ο Μαυρομμάτης (Falco eleonorae). Άρα αναμένεται επηρεασμός και επιπτώσεις στην πτηνοπανίδα της ευρύτερης περιοχής.
Επίσης, η χωροθέτηση του καζίνο και των άλλων αναπτύξεων πλησίον αυτής της σημαντικής περιοχής, αναπόφευκτα θα επιφέρει αύξηση της επισκεψιμότητας, με την ανάλογη όχληση σε είδη που χρησιμοποιούν την ευρύτερη περιοχή των υγροτόπων Ακρωτηρίου. Επίσης, οι κατασκευές θα επιφέρουν ακόμα πιο υψηλά επίπεδα θορύβου, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η βιοποικιλότητα της περιοχής. Σημαντικό είναι επίσης το ζήτημα της αυξημένης φωτορύπανσης της περιοχής από τα νυχτερινά φώτα λόγω της κατοικημένης πλέον περιοχής.
Η περιοχή παλαιότερα χρησιμοποιείτο ως πορτοκαλεώνας, όπου γινόταν έντονη χρήση λιπασμάτων, εντομοκτόνων και ζιζανιοκτόνων. Στη νέα χρήση της γης, στην ίδια περιοχή το αστικό τοπίο συγκεντρώνει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες ρύπων.
Ένα ακόμα σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει από όλες αυτές τις αναπτύξεις αφορά το υδρολογικό ισοζύγιο της αλυκής, δηλαδή την ποσότητα και ποιότητα των νερών που ρέουν επιφανειακά και καταλήγουν στην Αλυκή. Σύμφωνα με την Terra Cypria, έχει ήδη παρατηρηθεί αυξημένη εισροή υδάτων εντός του συστήματος υγροτόπων της αλυκής.
Η Αλυκή για εκατοντάδες χρόνια ακολουθούσε ένα φυσικό κύκλο υγρών και ξηρών περιόδων και αυξομείωσης της ποσότητας νερού. Τα τελευταία χρόνια, λόγω των αναπτύξεων και της μη ελεγχόμενης εισροής υδάτων σε αυτή (κυρίως όμβριων υδάτων), παρατηρείται αυξημένη ποσότητα νερού σε περιόδους κατά τις δεν θα συνέβαινε φυσικά, μετατρέποντας έτσι την Αλυκή από λιμνοθάλασσα, κατά τους χειμερινούς μήνες, σε έλος την περίοδο των καλοκαιρινών μηνών.
Όσον αφορά το θέμα των κουνουπιών, το οποίο είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για την περιοχή της Δυτικής Λεμεσού, αναμένεται αύξηση στον πληθυσμό τους σε περίπτωση που δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα για τη διαχείριση των όμβριων υδάτων.
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη μελέτη που να αποδεικνύει ότι έχει αυξηθεί ο πληθυσμός των κουνουπιών, όμως από μελέτες που έγιναν για παρόμοια συστήματα (Αλυκές Λάρνακας, Λίμνη Παραλιμνίου και Ορόκλινης), φαίνεται ότι η μείωση της ενόχλησης από τα κουνούπια βασίζεται στη διατήρηση και στην επαναφορά της φυσικότητας των υγρότοπων. Οι μελέτες αυτές δείχνουν ότι το υγιές φυσικό περιβάλλον ενός υγρότοπου ευνοεί τις συνθήκες για την ύπαρξη φυσικών θηρευτών των κουνουπιών ή των προνυμφών τους (π.χ. τα πουλιά, τα βατράχια) και επομένως τον έλεγχο του πληθυσμού τους. Αντιθέτως, οι συνθήκες που επικρατούν όταν οι ανθρώπινες διεργασίες ασκούν πίεση ή κάνουν επεμβάσεις στους υγρότοπους ευνοούν τα κουνούπια.
Χάρτης2: Αναπτύξεις Βόρεια της αλυκής Ακρωτηρίου
Εικόνα 1:Περιοχή Τσερκέζ Τσιφλίκ βόρεια της Αλυκής Ακρωτηρίου. Πως ήταν η περιοχή πριν την αλλαγή του τοπίου
Εικόνα 2: Περιοχή Τσερκέζ Τσιφλίκ. Πως είναι σήμερα το τοπίο Βόρεια της Αλυκής μετά από την αλλαγή των χρήσεων γης.
Λύσεις που προτείνονται…
Δυστυχώς δεν υπάρχει μια ζώνη ασφαλείας μεταξύ της Αλυκής Ακρωτηρίου (Βρετανικές Βάσεις) και των αναπτύξεων Βόρεια της Αλυκής (Κυπριακή Δημοκρατία). Ενέργειες της Κυπριακής Δημοκρατίας βόρεια της Αλυκής που μπορεί να βλάψουν την ίδια την Αλυκή ή μέρος του συστήματος υγρότοπων ή είδη και οικότοπους της περιοχής, θα σήμαινε παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας τόσο των Βρετανικών Βάσεων όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και αθέτηση των υποχρεώσεων προς τη Σύμβαση Ramsar με απρόσμενες εξελίξεις για τη χώρα μας.
Θα πρέπει να γίνει ένας συντονισμός δράσεων από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, έτσι ώστε να συνεργαστούν για το κοινό συμφέρον τόσο των κατοίκων όσο και της προστασίας της βιοποικιλότητας της ευρύτερης περιοχής. Οι εμπλεκόμενοι φορείς είναι το Τμήμα Περιβάλλοντος, το Τμήμα Δημοσίων Έργων, το Τμήμα Υδάτων, ο ΣΑΛΑ (Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λεμεσού – Αμαθούντας), καθώς και οι Βρετανικές Βάσεις.
Θα πρέπει κάποια αρμόδια αρχή να αναλάβει να συντονίσει και να επιβλέψει τα έργα καθώς και τις επιπτώσεις αυτών των έργων στην οικολογία της ευρύτερης περιοχής. Ήδη το τμήμα Περιβάλλοντος, προχώρησε σε μέτρα μετριασμού του προβλήματος που προκύπτει από τα όμβρια ύδατα, μέτρα τα οποία αποδείχθηκαν ανεπαρκή στην πορεία.
Θα πρέπει να γίνουν μελέτες από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, οι οποίες να αφορούν την περιβαλλοντική, την κοινωνική και οικονομική φύση των προβλημάτων που προκύπτουν από την συνέχιση και ολοκλήρωση των έργων. Με την συνεχή έρευνα και παρακολούθηση των επιπτώσεων θα μπορούν να προβλεφθούν και να μετριαστούν οι αρνητικές συνέπειες.
v Το άρθρο γράφτηκε από τους μαθητές της Β’ Γυμνασίου: Γεωργία Αβραάμ, Ιωάννη Γαβριηλίδη και Αυγή Λάμπρου, με υπεύθυνη του προγράμματος την καθηγήτρια Γεωγραφίας κ. Θέλμα Γεωργίου
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
https://terracypria.org/el/the-importance-of-wetlands/
https://birdlifecyprus.org/el/akrotiri/
--
* Το άρθρο γράφτηκε από τους μαθητές της Β’ Γυμνασίου: Γεωργία Αβραάμ, Ιωάννη Γαβριηλίδη και Αυγή Λάμπρου, με υπεύθυνη του προγράμματος την καθηγήτρια Γεωγραφίας κ. Θέλμα Γεωργίου
* Οι φωτογραφίες καθώς και το φωτορεπορτάζ έγιναν από τους μαθητές της Β’ Γυμνασίου: Μιχαήλ Ζήνωνος, Ιακωβίδου Σαββίνα και Αλεξάνδρα Χαραλάμπους, με υπεύθυνη την καθηγήτρια Γεωγραφίας, κ. Θέλμα Γεωργίου.
