Κάμερες στα σχολεία: Προκλήσεις και διλήμματα

Στην Επιτροπή Παιδείας της Βουλής θα εγγραφεί για συζήτηση αυτήν την εβδομάδα το ζήτημα της εγκατάστασης καμερών σε σχολικές μονάδες. Το θέμα έχει επανέλθει στο προσκήνιο μετά τους βανδαλισμούς και τους εμπρησμούς σε σχολεία κατά τη διάρκεια των διακοπών του Πάσχα με αφορμή το έθιμο της λαμπρατζιάς.

Η Επίτροπος Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων βρίσκεται εν αναμονή ορισμένων διευκρινίσεων από το Υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να ανάψει το πράσινο φως για την εγκατάστασή τους. Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Γονέων Μέσης Εκπαίδευσης Λοΐζος Κωνσταντίνος είπε πως απέστειλε ήδη υπόμνημα με εισηγήσεις για μέτρα που μπορούν να ληφθούν και επεσήμανε πως η τοποθέτηση καμερών είναι ένα από τα μέτρα, καθώς η κατάσταση τη Μεγάλη Εβδομάδα έχει ξεφύγει. Από την πλευρά του ο πρόεδρος των Σχολικών Εφορειών, Ντίνος Έλληνας, δηλώνει πως ο θεσμός με τους φύλακες στα σχολεία είναι αποτελεσματικός για την αποτροπή κακόβουλων ενεργειών, ενώ η τοποθέτηση καμερών εκεί που έγινε, δεν πρόσφερε κάτι ουσιαστικό.

Στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ ευρύτερα, η επιθυμία να διατηρηθούν ασφαλή τα παιδιά, οι καθηγητές και το προσωπικό οδήγησε σε μια δραματική αύξηση του αριθμού των σχολείων που εγκαθιστούν κάμερες ασφαλείας ως μέρος του συστήματος ασφαλείας τους.

Οι κάμερες ως αποτρεπτικό εργαλείο

Υπάρχει ασφαλώς μια πληθώρα πλεονεκτημάτων, αλλά και μερικά μειονεκτήματα-προβληματισμοί στην εγκατάσταση συστημάτων καμερών στις σχολικές μονάδες. Αμερικανικές έρευνες, που δημοσιεύτηκαν εδώ και χρόνια, εξετάζουν την έκταση του δικαιώματος ενός μαθητή στην ιδιωτική ζωή στα σχολεία, ενώ ανοίγει και το ζήτημα του πιθανού αντικτύπου της τεχνολογίας επιτήρησης στα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.

Υπάρχει η άποψη που υποστηρίζει ότι οι κάμερες ενισχύουν αφενός την ασφάλεια των εκπαιδευτικών, ενώ προστατεύουν και τους μαθητές. Το βασικό ζητούμενο, όμως, ειδικά στην περίπτωση της Κύπρου, είναι η αποτροπή βανδαλισμών. Οι κάμερες μπορούν να ανιχνεύσουν και να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στις περιπτώσεις διαρρήξεων και κλοπών. Πολύ σημαντικό είναι να μπορούν να εντοπίζουν εμπόρους ναρκωτικών εντός και εκτός σχολικών μονάδων. Σε ένα άλλο επίπεδο, μπορούν να συμβάλουν δυνητικά στην αντιμετώπιση της παρενόχλησης, του εκφοβισμού και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ ευρύτερα, η επιθυμία να διατηρηθούν ασφαλή τα παιδιά, οι καθηγητές και το προσωπικό οδήγησε σε μια δραματική αύξηση του αριθμού των σχολείων που εγκαθιστούν κάμερες ασφαλείας ως μέρος του συστήματος ασφαλείας τους

Μειονεκτήματα και προβληματισμοί

Όσον αφορά τα μειονεκτήματα, τα βασικά θέματα που εγείρουν προβληματισμό είναι τα ζητήματα παραβίασης της ιδιωτικότητας. Επίσης, η εγκατάσταση καμερών δεν αποτελεί από μόνη της ικανή συνθήκη για να σταματήσει παραβάσεις ή εγκλήματα. Αυτό έχει, δυστυχώς, αποδειχτεί με την περίπτωση των αθλητικών γηπέδων. Ένας επίσης βασικός πονοκέφαλος είναι το κόστος εγκατάστασης, οι αναγκαίες επισκευές αλλά και η ποιότητα των συστημάτων καμερών. Θα πρέπει επίσης να ρυθμιστεί το απόρρητο των πληροφοριών των μαθητών, των οποίων έχουν καταγραφεί εικόνες των δραστηριοτήτων τους, και η εμφάνιση στη δημόσια θέα των καμερών παρακολούθησης δεν ρυθμίζεται.

Μόλις δημοσιοποιηθεί ένα βίντεο, αυτό παραβιάζει το δικαίωμα ενός ατόμου στην ιδιωτική ζωή, και το απόρρητο αυτό δεν μπορεί ποτέ να αποκατασταθεί. Μερικοί μαθητές μπορεί να βιώσουν ένα επίπεδο άγχους γνωρίζοντας ότι τους παρακολουθούν. Αθώοι μαθητές με καλή συμπεριφορά μπορεί να αισθάνονται ότι παραβιάζεται η ιδιωτικότητά τους από την παρουσία καμερών παρακολούθησης.

Περιστασιακά, οι γονείς μπορεί να αντιταχθούν και να αισθάνονται ότι το σχολείο παραβιάζει την ιδιωτική ζωή των παιδιών τους. Για την άρση αυτού του ζητήματος, το σχολείο πρέπει να ενημερώσει γιατί εγκαθίστανται οι κάμερες σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη – γονείς, μαθητές, δασκάλους, καθαρίστριες και επισκέπτες.

Σχεδιασμός και ορθή επιλογή καμερών

Μιλώντας στη «Σημερινή» ο Λευτέρης Κανέλλος, επιχειρηματίας στον χώρο της ασφάλειας με πολύχρονη εμπειρία στον σχεδιασμό λύσεων που αφορούν στις κρίσιμες υποδομές της Κυπριακής Δημοκρατίας στο τμήμα ανάπτυξης της SDC, εξήγησε αρχικά ποιος τύπος κάμερας είναι ο καταλληλότερος για την ασφάλεια των σχολικών μονάδων και ποιοι παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την επιλογή καμερών για εγκατάσταση.

«Ο σχεδιασμός ενός συστήματος πρόσβασης, η υλοποίηση από πιστοποιημένους - αδειοδοτημένους επαγγελματίες, σε συνάρτηση με ένα σύστημα του Δυτικού κόσμου, πιστοποιημένο σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και ο σχεδιασμός της λειτουργίας του συστήματος που πρέπει να είναι συμβατός με τους κανόνες που διέπουν την εναρμόνιση με τον ευρωπαϊκό κανονισμό περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων, αποτελούν τα πρώτα σημαντικά στοιχεία που καλούμαστε να διασφαλίσουμε», είπε.

«Οι διάφοροι τύποι κάμερας υπάρχουν για να προσαρμόζονται στις συνθήκες εγκατάστασης. Στην περίπτωση των σχολείων είναι απαραίτητο οι κάμερες να έχουν αντιβανδαλιστική πιστοποίηση, να εγκαθίστανται σε συγκεκριμένο ύψος και με τον ενδεδειγμένο τρόπο, ώστε να μην είναι εφικτό να διακοπεί ή ορθή λειτουργία του συστήματος», πρόσθεσε.

Συμμόρφωση με κανονισμούς απορρήτου

Κληθείς να σχολιάσει πώς διασφαλίζεται ότι ένα σύστημα CCTV σε ένα σχολείο συμμορφώνεται με τους κανονισμούς απορρήτου και δεν παραβιάζει τα δικαιώματα των μαθητών και του προσωπικού, είπε: «Η μεγαλύτερη πρόκληση στην υλοποίηση ενός συστήματος παρακολούθησης είναι η διαχείριση των δεδομένων που προκύπτουν από τη λειτουργία του. Πέρα από προσωπικά, αποτελούν και ευαίσθητα δεδομένα. Σε συστημικό επίπεδο, πολλοί κατασκευαστές προϊόντων του Δυτικού κόσμου έχουν δικλίδες ασφαλείας που αποτρέπουν την αυθαίρετη πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα, ενώ ακολουθούν διεθνή πρότυπα για την προστασία από κυβερνοεπιθέσεις. Οι επιλογές στις ρυθμίσεις που αφορούν επαγγελματικά συστήματα τα οποία αποτείνονται σε οργανισμούς και μεγάλες επιχειρήσεις είναι πολλές και μπορούν να προσαρμοστούν στον επιθυμητό τρόπο λειτουργίας».

Προστασία δεδομένων

Tέλος, ερωτηθείς για το ποια μέτρα ασφαλείας θα πρέπει να εφαρμόζονται για την προστασία του συστήματος καμερών από εισβολή ή μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση και πώς μπορούν αυτά να παρακολουθούνται και να ενημερώνονται τακτικά για να διατηρηθεί η ασφάλεια του συστήματος, ο κ. Κανέλλος είπε: «Πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα πρωτόκολλο που διέπει την πρόσβαση στα δεδομένα. Π.χ. ένας χρήστης μπορεί να παρακολουθεί ζωντανή ανταπόκριση από το σύστημα αλλά δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή υλικού. Μια τέτοια περίπτωση έχει εφαρμογή στην περίπτωση που υπάρχει μια εταιρεία φρούρησης του χώρου και ο φρουρός πρέπει να έχει επίγνωση του χώρου. Ένας άλλος χρήστης του ίδιου συστήματος μπορεί να έχει πρόσβαση μόνο σε υλικό που έχει καταγραφεί σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο για τη διερεύνηση περιστατικού. Όλες οι προσβάσεις και οι επιλογές καταγράφονται σε επίπεδο χρήστη για σκοπούς αναφοράς χρήσης, η οποία πρέπει να ελέγχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα».

Μέσα από την επαγγελματική μου εμπειρία, είπε καταληκτικά, «θεωρώ ότι η δημιουργία μιας νέας υπηρεσίας από την αγορά με σκοπό την παροχή απομακρυσμένης παρακολούθησης των υποστατικών σε 24ωρη βάση με τελικό αποτέλεσμα τη διεύρυνση της χρήσης της από τους πολίτες είναι μια σκέψη που θα μπορούσε να έχει πρακτική εφαρμογή. Η τεχνολογία είναι διαθέσιμη και μπορεί να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός ασφαλούς πλαισίου, που θα διέπει την ορθή λειτουργία τέτοιων συστημάτων, με απώτερο στόχο όλοι να νιώθουν το αίσθημα της ασφάλειας».