Ιατροδικαστικά λάθη: Προωθείται μελέτη για εκσυγχρονισμό του περί Θανατικών Ανακριτών Νόμου

Θέμα αξιοπιστίας στη διερεύνηση θανάτων τίθεται στην Κύπρο. Ιατροδικαστικά λάθη που αθωώνουν ενόχους και καταδικάζουν αθώους. Πορίσματα που γεννούν βιαστικές αποφάσεις και τίτλους που πουλούν. Όπως και η υπόθεση της 28χρονης Ουκρανής, που βρέθηκε νεκρή στις 11 Μαρτίου στην παραλία Πέτρα του Ρωμιού, στην Πάφο. Γέννησε τον τίτλο της γυναικοκτονίας, έναν όρο σοβαρό και ευαίσθητο, που μόνο αποστροφή προς τον δράστη προκαλεί. Ο δράστης όμως από τον ύποπτο έχει μεγάλη διαφορά, γι’ αυτό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση του όρου.

Ο ύποπτος είναι αθώος μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου. Όπως και η περίπτωση του υπόπτου για τη δολοφονία της 28χρονης Ουκρανής Λέσια. Ο ίδιος αρνιόταν ενοχή από την πρώτη ημέρα της σύλληψής του και ζήτησε τη διενέργεια δεύτερης επιθεώρησης επί της σορού της. Όπως προέκυψε από τη δεύτερη αυτή επιθεώρηση, ο θάνατος της Λέσια δεν προήλθε από φόνο εκ προμελέτης, όπως είχε γραφτεί έπειτα από τη νεκροτομή, αλλά από δυστύχημα πέφτοντας, υπό την επήρεια αλκοόλ, από τα βράχια.

Μετά από 13 ημέρες κράτησης, ο ύποπτος αφέθηκε ελεύθερος. Οι ιατροδικαστές της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αγγελική Παπέττα και Ορθόδοξος Ορθοδόξου διενήργησαν τη νεκροτομή, ενώ τη δεύτερη επιθεώρηση του σώματος πραγματοποίησαν η Καθηγήτρια Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας της Ιατρικής Σχολής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Χαρά Σπηλιοπούλου, και ο ιδιώτης ιατροδικαστής, Μάριος Ματσάκης, ο οποίος είχε κληθεί από τον ύποπτο για να αποδείξει την αθωότητά του.

Παραδείγματα ιατροδικαστικών λαθών

Έπειτα από μια τέτοια εξέλιξη εγείρονται ζητήματα αξιοπιστίας κατά τη διενέργεια μιας νεκροτομής, τη δημοσίευση της είδησης και την απονομή της δικαιοσύνης. Όπως αναφέρει στη «Σ» ο κ. Ματσάκης, «την ευθύνη την έχουν οι ιατροδικαστές οι οποίοι δεν βλέπουν πολλά περιστατικά και χρειάζονται περισσότερη εκπαίδευση και εμπειρία». Αναφερόμενος στο γεγονός πως τον καταδικάζουν επειδή απέδειξε ότι ο ύποπτος - πελάτης του ήταν τελικά αθώος, ο κ. Ματσάκης τονίζει ότι υπήρξαν περιπτώσεις, στις οποίες κατέδειξε την ενοχή πελάτη του. «Έβγαλαν τα απωθημένα τους. Η υπόθεση έπρεπε να κλείσει από τα πρώτα λεπτά της αυτοψίας, δεν είδαν το σώμα, ενώ ένας απλός ιατροδικαστής θα μπορούσε να κλείσει την υπόθεση», υπογραμμίζει.

Πέρα όμως από το πρόσφατο αυτό γεγονός, υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα ιατροδικαστικών λαθών. Συγκεκριμένα, μερικά από αυτά είναι το διπλό φονικό στον Στρόβολο, ο φόνος στη Δερύνεια, όπου ο σύζυγος σκότωσε τη γυναίκα και έβαλε φωτιά στο υπνοδωμάτιο, η υπόθεση προ εικοσαετίας στον Άγιο Δομέτιο όπου ο σύζυγος συνελήφθη και θεωρήθηκε λανθασμένα δολοφόνος της γυναίκας του. Μια άλλη υπόθεση, στην οποία «έγινε νομικό προηγούμενο», όπως αφηγείται ο κ. Ματσάκης, ήταν όταν «κατά τη νεκροτομή αφαίρεσε τον λάρυγγα, χωρίς να γίνει αντιληπτό στο νεκροτομείο, για να τον παρουσιάσει στο δικαστήριο, με αποτέλεσμα να γίνει δίκη εντός δίκης», εξηγώντας ότι κάτι τέτοιο «ήταν παράνομο, αλλά δικαιολογείτο για σκοπούς δικαιοσύνης». Επίσης, μια άλλη περίπτωση ήταν με δυο αλλοδαπούς, τους οποίους σκότωσαν άλλοι δύο αλλοδαποί και τους πέταξαν στον γκρεμό στην Τροοδίτισσα. Ήταν δεμένα τα χέρια τους και δολοφονημένοι, τυλιγμένοι σε κουβέρτα, όμως οι ιατροδικαστές δεν κατέβηκαν στο γκρεμό για να το διαπιστώσουν, όπως έκανε ο ίδιος κατεβαίνοντας με σχοινιά.

Μια άλλη υπόθεση, την οποία θυμάται, ήταν σε ένα χωριό στο Τρόοδος, όταν κάποιος εντόπισε έναν νεκρό στον χιονισμένο αμπελώνα του και ο ιατροδικαστής είπε ότι δεν υπήρχε έγκλημα, ενώ όταν άνοιξαν το πανωφόρι του νεκρού είδαν ότι είχε μια πληγή στον θώρακα από όπλο. Εξιστορεί επίσης μια περίπτωση όπου ζήτησε να γίνει ακτινολογικός έλεγχος σε ένα απανθρακωμένο πτώμα, επιμένοντας να έρθει ακτινογραφικό μηχάνημα, το οποίο υπέδειξε ότι είχε πυροβοληθεί τρεις φορές πριν καεί. Σύμφωνα με τον κ. Ματσάκη, «υπήρξαν διαχρονικά ιατροδικαστικά λάθη, τα οποία αναγνωρίστηκαν σχετικά γρήγορα, ενώ αν ήταν παρών στις νεκροτομές θα είχαν αποφευχθεί». Ερωτηθείς για το αν στην πλειοψηφία των περιπτώσεων των ιατροδικαστικών λαθών αθώοι καταδικάζονται ή ένοχοι αθωώνονται, ο κ. Ματσάκης απαντά ότι «στα περιστατικά που γνωρίζω, αθώοι καταδικάστηκαν».

«Δεν υπάρχει έλεγχος της ποιότητας υπηρεσιών»

Κληθείς να απαντήσει τι πρέπει να αλλάξει, για να βελτιωθεί η Ιατροδικαστική Υπηρεσία, διευκρινίζει ότι χρειάζεται μια μελέτη για το πώς είναι τα προβλήματα σήμερα και πώς μπορούν να διορθωθούν. Όπως τονίζει, απαιτείται σωστή συνεννόηση μεταξύ της Γενικής Εισαγγελίας και των Υπουργείων Υγείας και Δικαιοσύνης. «Υπάρχουν προβλήματα και πρέπει να τα κατανοήσουν», είπε, συμπληρώνοντας ότι «δεν υπάρχει έλεγχος της ποιότητας των ιατρικών υπηρεσιών». «Έχω δώσει τις εισηγήσεις μου, είμαι πρόθυμος να κάνω μια πιο εμπεριστατωμένη μελέτη, αλλά οι αρμόδιοι στα Υπουργεία δεν ενδιαφέρονται», ανέφερε.

Ερωτηθείς για το ποιες χώρες λειτουργούν ως πρότυπα για τη διεξαγωγή ιατροδικαστικών πορισμάτων, αναφέρει ότι μια χώρα με σωστή διερεύνηση είναι η Αγγλία, στην οποία έχει σπουδάσει, η Γερμανία, η Γαλλία και η Νορβηγία. Όπως εξηγεί, σήμερα θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη λειτουργία των ιατροδικαστών και των νεκροτόμων, αλλά και στη δημιουργία νεκροτομείου για μεταδοτικές ασθένειες. Όσον αφορά στη δουλειά του νεκροτόμου, αυτός εκπαιδεύεται για να βοηθά τον ιατροδικαστή σε ανάγκες όπως να του δώσει τα εργαλεία, να γυρίσει - μετακινήσει το πτώμα, να το προετοιμάσει, να ράψει τις τομές, να πλύνει το σώμα και να το παραδώσει. «Πολλοί φεύγουν νωρίς και δεν αντέχουν», προσθέτει.

Υπ. Υγείας: Ο Νόμος χρήζει εκσυγχρονισμού

Η «Σ» επικοινώνησε με το Υπουργείο Υγείας, όπου υπάγεται η Ιατροδικαστική Υπηρεσία, θέτοντας την ερώτηση τι βελτιώσεις πρέπει να γίνουν στη νομοθεσία (η οποία είναι πολύ παλιά) και στη διερεύνηση θανάτων (λειτουργία ιατροδικαστών) για να αποτρέπονται τα ιατροδικαστικά λάθη, το οποίο μας πληροφορεί τα ακόλουθα:

Ο περί Θανατικών Ανακριτών Νόμος είναι μια νομοθεσία του 1936 με πολλά κενά και ασάφειες, κάτι που έχει επισημανθεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια. Χρήζει ολικής αναθεώρησης ή/και εκσυγχρονισμού, καθώς αποτελεί αποικιοκρατικό νόμο και έκτοτε δεν τροποποιήθηκε ουσιωδώς για να ανταποκρίνεται με επάρκεια και αποτελεσματικότητα στις σύγχρονες ανάγκες και εξελίξεις.

Για το θέμα αυτό έγιναν σημαντικά και ουσιαστικά βήματα από τη Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας και την Ιατροδικαστική Υπηρεσία με την εκπόνηση μελέτης από εμπειρογνώμονα στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε συνεργασία με εκπροσώπους της Αστυνομίας Κύπρου και του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως. Συζητήθηκε και προωθήθηκε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως για μελέτη και προώθηση στην Επίτροπο Νομοθεσίας.

Όσον αφορά την Ιατροδικαστική Υπηρεσία τα τελευταία χρόνια επήλθε σημαντικός εκσυγχρονισμός και αναβάθμιση, με την εργοδότηση νέων Ιατροδικαστών με εξειδικεύσεις και κατόχους Διδακτορικών τίτλων στην Ιατροδικαστική Επιστήμη, καθώς και με την αγορά υπηρεσιών του Ειδικού Ιατροδικαστή Παθολογοανατόμου - Παιδοπαθολογοανατόμου Δρος Α. Μαρνερίδη, και συνεργασίες με διάφορα τμήματα όπως το Ινστιτούτο Γενετικής και Νευρολογίας και το Ανθρωπολογικό Τμήμα, γεγονότα που συνέτειναν ώστε να οδηγήσουν την Αστυνομία και την Δικαιοσύνη στην εξιχνίαση πολλών δύσκολων και περίπλοκων υποθέσεων. Ως παραδείγματα αναφέρονται οι πιο κάτω περιπτώσεις:

• H εξιχνίαση της ανθρωποκτονίας του 2½ μηνών βρέφους στη Λεμεσό, που αναδείχθηκε από τη νεκροτομή.
• H εξιχνίαση της ανθρωποκτονίας του βρέφους στην Πάφο.
• O φόνος του απανθρακωμένου πτώματος στην Αναρίτα.
• Κακοποιήσεις παιδιών.
• Υποθέσεις που ομοιάζουν με εγκληματική ενέργεια και η νεκροτομή και η ιατροδικαστική εργαστηριακή διερεύνηση κατέδειξε με επιστημονική τεκμηρίωση τον μηχανισμό θανάτου και καθοδήγησε τις αστυνομικές έρευνες κ.α.

Μεγάλη η ευθύνη των Ιατροδικαστών

Το έργο της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό και διεκπεραιώνεται πάντοτε με τη δέουσα αφοσίωση, προσοχή και λεπτομέρεια. Στην πρόσφατη υπόθεση της γυναίκας στην Πάφο, οι Ιατροδικαστές λειτούργησαν από την αρχή άρτια και με τη δέουσα προσοχή, γεγονός που τόνισε και η καθηγήτρια Ιατροδικαστικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χ. Σπηλιοπούλου στην έκθεσή της που παρέδωσε στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας. Να σημειωθεί προς επίρρωσιν του δικαίου, ότι στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δινόταν η εντύπωση ότι η αιτία θανάτου ήταν η εγκληματική ενέργεια. Η αίτια θανάτου που δόθηκε εγγράφως στο προκαταρκτικό πόρισμα των Ιατροδικαστών Δρος Α. Παπέττα και Δρος Ο. Ορθοδόξου ήταν «πολλαπλές κακώσεις σώματος υπό διερεύνηση». Επίσης, εγγράφως δόθηκαν τα ευρήματα της νεκροτομής που έχρηζαν περαιτέρω διερεύνησης για επιβεβαίωση ή αποκλεισμό του μηχανισμού πρόκλησής τους.

Τα εν λόγω ευρήματα και η αιτία σύμφωνα με το προκαταρκτικό πόρισμα των Ιατροδικαστών (Δρος Α. Παπέττα και Δρος Ο. Ορθοδόξου) συνάδουν απόλυτα με αυτά της δεύτερης νεκροτομής, που διενεργήθηκε από τη Δρα Χ. Σπηλιοπούλου, η οποία έκρινε ότι ορθώς καταγράφηκαν τα ευρήματα στην πρώτη νεκροτομή και ορθώς διατυπώθηκε ο προβληματισμός των Ιατροδικαστών για περαιτέρω διερεύνηση και γι’ αυτόν τον λόγο συνυπογράφηκε κοινή έκθεση και από τους τρεις Ιατροδικαστές (Δρα Α. Παπέττα, Δρα Ο.Ορθοδόξου και Δρα Χ. Σπηλιοπούλου), που παραδόθηκε στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για τα περαιτέρω. Σημειώνεται ότι η ευθύνη που φέρουν οι Ιατροδικαστές του κράτους για μια υπόθεση είναι μεγάλη και οφείλουν να διερευνήσουν όλα τα ευρήματα.

Αποτέλεσμα όλης αυτής της παραποίησης των γραφομένων των Ιατροδικαστών στο προκαταρκτικό τους πόρισμα και της αιτίας που δόθηκε καθώς και των ευρημάτων που εύλογα και ορθά έχρηζαν περαιτέρω διερεύνησης ήταν να δοθεί στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μια παντελώς λανθασμένη εικόνα, που αδικεί κατάφωρα τη δουλειά και το κύρος τους. Ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να επικρατεί η παραποιημένη εικόνα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μιλώντας για λάθη και λανθασμένο πόρισμα που ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα και έθεσαν στο στόχαστρο την Ιατροδικαστική Υπηρεσία και τους δύο Ιατροδικαστές, που με τον προσεκτικό και ενδεδειγμένο ιατροδικαστικό χειρισμό της υπόθεσης αυτής, όπως ορίζεται από την Ιατροδικαστική Επιστήμη, αποσκοπούσαν στο να αποφευχθούν φαινόμενα ελλιπούς διερεύνησης που έχουν στο παρελθόν ταλανίσει την Κυπριακή Δημοκρατία.

Τέλος, να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια, με τη συνδρομή του Υπουργείου Υγείας και κυρίως τις ουσιαστικές ενέργειες της Γενικής Διευθύντριας, η πρόοδος και η αναβάθμιση της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας είναι μεγάλη, με στόχο πάντοτε την περαιτέρω βελτίωση και αναβάθμισή της.