Χειμερινές προκλήσεις

Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο να αναφερόμαστε σε χειμερινές οικονομικές προκλήσεις στην αρχή του καλοκαιριού, αλλά η ανάλυση των οικονομικών και άλλων δεδομένων μεσομακροπρόθεσμα δίνει τη δυνατότητα ορθολογιστικής λήψης αποφάσεων. Οι οικονομίες περνούν από διάφορα στάδια, όπως αυτά της ανάπτυξης, της υπερθέρμανσης, της επιβράδυνσης, αλλά και της ύφεσης.

Σίγουρα η κυπριακή οικονομία, με βάση τα στατιστικά που ανακοινώνονται, θα συνεχίσει την ανάπτυξη αλλά σε μικρότερο βαθμό από την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Καταγράφονται επίσης πλεονάσματα, όμως οι δαπάνες αυξάνονται και οι αναλύσεις καταδεικνύουν ότι τον χειμώνα αναμένονται πιέσεις στην παγκόσμια και τις εθνικές οικονομίες.

Πολλοί είναι οι αναλυτές που σημειώνουν ότι η επιβράδυνση των οικονομιών είναι αναμενόμενη, ειδικά μετά τον ρυθμό που ανέπτυξαν με την άρση των περιοριστικών μέτρων από την εξάπλωση του κορωνοϊού. Οι παραγωγικές μονάδες τότε είχαν αδρανοποιηθεί, οπότε με τις αλλαγές στις συνθήκες υπήρξε μια ένταση στην οικονομική δραστηριότητα και την κατανάλωση. Αυτό φαίνεται πολύ περισσότερο για παράδειγμα στον τομέα του τουρισμού, εφόσον η άρση του «εγκλεισμού» της πανδημίας οδήγησε σε αύξηση των ταξιδιών.

Την ίδια στιγμή παρουσιάστηκαν προβλήματα, όπως ο αυξημένος πληθωρισμός και ζητήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, τα οποία μειώνονται σταδιακά. Σε αυτά προστέθηκε η επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, που αναδιαμόρφωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα το διεθνές πολιτικό και οικονομικό σκηνικό.

Τα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν μια εξαιρετική χρονιά για τον κυπριακό τουρισμό. Φυσικά, πέραν του αριθμού αφίξεων, είναι καλό να δούμε και το κατά κεφαλήν εισόδημα, καθώς διαφαίνεται ότι ο μέσος όρος ανά άτομο μειώνεται. Υπήρξαν σημαντικές επενδύσεις και εξαγορές στον τομέα τα τελευταία χρόνια, την ίδια στιγμή που αφίξεις από παραδοσιακές αγορές όπως η Ρωσία μειώνονταν, υπήρξαν όμως σημαντικές αυξήσεις από άλλες αγορές, όπως το Ισραήλ.

Σημαντικά αυξημένη είναι και η ζήτηση στον τομέα των ακινήτων από το Ισραήλ, ενώ υπάρχει και σε κάποιες περιπτώσεις μετεγκατάσταση εταιρειών από τη χώρα. Φυσικά, αυτό, σύμφωνα με εκτιμήσεις, τροφοδοτείται από την κατάσταση που επικρατεί στο Ισραήλ και σημαντικός αριθμός επενδύσεων φαίνεται να τροχοδρομείται προς τις κατεχόμενες περιοχές.

Κάποιος εύκολα μπορεί να διερωτηθεί ποιοι είναι οι παράγοντες που ενδεχομένως να ενισχύσουν τις υφεσιογενείς πιέσεις προς το τέλος του έτους, ειδικά όταν ο πληθωρισμός φαίνεται να μειώνεται (ο δομικός πληθωρισμός παραμένει σε υψηλά επίπεδα) και η εφοδιαστική αλυσίδα κυρίως στις εξαγωγές σιτηρών και άλλων προϊόντων από την Ουκρανία, μιαν από τις μεγαλύτερες παραγωγούς χώρες, βελτιώνεται.

Η σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής, σωρευτικά, δεν έχει ακόμη αποτυπωθεί στις οικονομίες, και αυτό είναι μια παραδοχή από τη Διοικήτρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Εξάλλου, αυτός φαίνεται να είναι και ο λόγος που τα ποσοστά πληθωρισμού δεν μειώνονται με τον ρυθμό που θα ανέμενε κάποιος.

Οπότε, όταν οι συγκεκριμένες πολιτικές ενσωματωθούν στην πραγματική οικονομία αναμένεται να υπάρξει σημαντική επιβράδυνση, εφόσον επενδύσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες αναμένεται να αναβληθούν και να μειωθούν, ενώ οι καταναλωτές θα αλλάξουν γι’ ακόμη μια φορά συνήθειες. Άλλωστε αυτός είναι και ο σκοπός αύξησης των επιτοκίων, η απορρόφηση σημαντικού μέρους της ρευστότητας από τις αγορές, ώστε να μειωθεί η ζήτηση και οι πιέσεις προς τις τιμές. Στατιστικά οι πρώτες οικονομίες που «νιώθουν» τις επιπτώσεις είναι οι εξωγενείς, αυτές δηλαδή που δεν έχουν τη μεγάλη εσωτερική οικονομία και αγορά.

Όπως γίνεται αντιληπτό, μια τέτοια οικονομία είναι και αυτή της Κύπρου και δεν απαιτούνται μεγάλες αναλύσεις για να διαπιστωθεί αυτό (στατιστικά στοιχεία για την εξωτερική ζήτηση στον τομέα των ακινήτων και για τις εταιρείες με μετόχους ξένους που εξυπηρετεί ο τομέας των υπηρεσιών).

Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η τροφοδότηση της εξωτερικής ζήτησης στον τομέα των ακινήτων έγινε από επενδυτές που δεν ήθελαν να αφήσουν τα κεφάλαιά τους στις τράπεζες λόγω χαμηλών αποδόσεων ή άλλων λόγων, από χώρες που υπάρχουν αναταραχές όπως και από εταιρείες, οι οποίες αποφάσισαν να μετεγκατασταθούν στην Κύπρο με τους υπαλλήλους τους.

Θα είναι καλό ν’ αξιολογηθούν αυτά τα στοιχεία, σε συνδυασμό με τις αλλαγές στον ΦΠΑ για τα ακίνητα και σε άλλα κίνητρα, που υπήρχαν τα προηγούμενα χρόνια, ώστε να αναλυθούν οι αρνητικές συνέπειες από την ενδεχόμενη απότομη μείωση της εξωτερικής ζήτησης, π.χ. συνεχίζεται με τον ίδιο ρυθμό η προσέλκυση νέων εταιρειών στην Κύπρο όπως πέρυσι.

Την ίδια στιγμή διαφαίνεται ότι ο τομέας των υπηρεσιών καλείται γι’ ακόμη μια φορά να διαχειριστεί σημαντικές προκλήσεις και να αναζητήσει νέες εντελώς αγορές. Γίνεται αντιληπτό ότι γι’ αυτό απαιτείται σημαντικός χρόνος.

Για παράδειγμα, μπορεί να έχουμε δει επενδύσεις από κάποιες ευρωπαϊκές χώρες ή χώρες γύρω από την Κύπρο, αλλά δεν έχουμε δει σημαντικές επενδύσεις από ΗΠΑ, προς αντικατάσταση παλιότερων πελατών του τομέα με τους οποίους οι επαγγελματίες του κλάδου διακόπτουν επιχειρηματικές σχέσεις. Για όλα αυτά απαιτείται χρόνος, rebranding και πολλή δουλειά στοχευμένα, με τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Η ενίσχυση της παραγωγικής βάσης είναι επίσης μια καλή ιδέα αλλά μεσομακροπρόθεσμα, όμως αυτό που ενδεχομένως ως πολιτεία θα αναγκαστούμε να διαχειριστούμε προς το τέλος του χρόνου είναι η ενίσχυση των υφεσιογενών πιέσεων και η πίεση στα δημόσια οικονομικά, με τον περιορισμό των πλεονασμάτων.

Οπότε πέραν των προσωρινών μέτρων που λαμβάνονται για μείωση των τιμών και ενίσχυση της κοινωνίας, είναι καλό να υπάρξει προετοιμασία για έναν χειμώνα με σημαντικές προκλήσεις. Είναι επίσης σημαντικό να αξιολογηθούν μέτρα οριζόντιου χαρακτήρα, που έχουν υιοθετηθεί, ώστε να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητά τους και η επιβάρυνση στα δημόσια οικονομικά.

Επιπλέον απαραίτητη είναι η συνεχής αξιολόγηση των δεδομένων που δημιουργούνται στην παγκόσμια και ευρωπαϊκή οικονομία και πιο συγκεκριμένα σε χώρες με τις οποίες η Κύπρος διαθέτει σημαντικές οικονομικές σχέσεις.

Το ζητούμενο, πέρα από τα πλεονάσματα που κατέγραψε η κυπριακή οικονομία τους πρώτους μήνες του έτους, είναι να έχει δημιουργήσει εκείνες τις «άμυνες», ώστε να απορροφήσει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό πιέσεις από τη σύσφιγξη των νομισματικών και δημοσιονομικών πολιτικών, αλλά και των συγκεκριμένων προκλήσεων που αναμένεται να αντιμετωπίσει.