Στο λυκόφως ενός παγκόσμιου τεχνολογικού πολέμου

Μετά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τα βλέμματα των Ευρωπαίων είναι κυρίως στραμμένα στον πόλεμο της Ουκρανίας, ωστόσο την ίδια ώρα έχει κηρυχθεί ένας ακόμη μεγαλύτερος πόλεμος με παγκόσμιες διαστάσεις και απρόβλεπτες συνέπειες. Στις 3 Ιουλίου η Κίνα έβγαλε από το «οπλοστάσιό» της μια τεράστια απειλή. Το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι θα επιβάλει ελέγχους εξαγωγών στο γάλλιο και το γερμάνιο, δύο μέταλλα που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ημιαγωγών (τσιπ) υψηλής ποιότητας . Όπως ορισμένοι από τους αμερικανικούς περιορισμούς, οι νέοι κανόνες της Κίνας απαιτούν από τους εξαγωγείς να ζητήσουν την έγκριση της κυβέρνησης και τις άδειες εξαγωγής. Οι νέοι έλεγχοι εξαγωγών θα τεθούν σε ισχύ την 1η Αυγούστου και οι περιορισμοί στην πώληση των συγκεκριμένων μετάλλων τσιπ θα μπορούσαν να προκαλέσουν τεράστιες επιπτώσεις στην παγκόσμια βιομηχανία τσιπ. Η Κίνα προμηθεύει περίπου το 80% του γαλλίου και του γερμανίου παγκοσμίως. Η Αμερική μπορεί να προμηθευτεί έως και το 50% της παραγωγής γερμανίου από την Κίνα.

Η χρονική συγκυρία της απόφασης

Η κινεζική κίνηση έρχεται σε μια ευαίσθητη στιγμή στις σινο-αμερικανικές σχέσεις. Παρά τους αντίστοιχους τεχνολογικούς ελιγμούς τους τούς τελευταίους μήνες και οι δύο πλευρές μιλούν επίσης για σταθεροποίηση των σχέσεων. Η Janet Yellen, Υπουργός Οικονομικών της Αμερικής, αναμενόταν να φτάσει στο Πεκίνο για συνομιλίες πριν από τη λήψη της απόφασης. Η επίσκεψη ακολουθεί μια συνάντηση στην Ουάσιγκτον τον Μάιο μεταξύ των Υπουργών Εμπορίου της Κίνας και της Αμερικής και ένα ταξίδι στην Κίνα στα τέλη Ιουνίου του Antony Blinken, Υπουργού Εξωτερικών της Αμερικής, στο οποίο συνάντησε για λίγο τον Xi Jinping, ηγέτη της Κίνας και άλλους ανώτερους αξιωματούχους.

Οι τομείς που επηρεάζονται

Μια πλήρης απαγόρευση θα μπορούσε να διαταράξει την παραγωγή ενός μεγάλου φάσματος υφιστάμενων προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των μικροτσίπ, ηλεκτρονικών οθονών, εξοπλισμού οπτικών ινών και ηλιακών συλλεκτών (solar panel). Μπορεί επίσης να εμποδίσει την ανάπτυξη τεχνολογιών επόμενης γενιάς. Όπως σημειώνει ο Economist, οι κατασκευαστές τσιπ ελπίζουν σταδιακά να αντικαταστήσουν το πυρίτιο που χρησιμοποιείται στους περισσότερους επεξεργαστές με νιτρίδιο του γαλλίου ή καρβίδιο του πυριτίου, που και τα δύο μπορούν να χειριστούν υψηλότερες τάσεις. Το γάλλιο και το γερμάνιο μπορεί επίσης να είναι χρήσιμα σε ηλεκτρικά οχήματα, πυρηνική ενέργεια και άλλες συσκευές, συμπεριλαμβανομένων των όπλων.

Στο ίδιο πλαίσιο η Wall Street Journal σημειώνει ότι η απόφαση της Κίνας είναι κάτι περισσότερο από μια εμπορική καταστροφή για τις ΗΠΑ . «Ήταν μια υπενθύμιση της κυριαρχίας της Κίνας στους ορυκτούς πόρους του κόσμου - και μια προειδοποίηση για την προθυμία της να τους χρησιμοποιήσει στον κλιμακούμενο ανταγωνισμό της με τις Η.Π.Α».

Αναζήτηση άλλων αξιόπιστων πηγών

Διαφορετικές είναι οι εκτιμήσεις στο ΜΙΤ Review, όπου επισημαίνεται πως η κινεζική κυβέρνηση μπορεί να έχει ισχυρότερο έλεγχο της αλυσίδας εφοδιασμού προς το παρόν, αλλά η πρόσθετη αβεβαιότητα του καθεστώτος αδειοδότησης θα αναγκάσει τους ξένους εισαγωγείς γαλλίου και γερμανίου να αναζητήσουν αλλού μια πιο αξιόπιστη προμήθεια. Ορισμένοι μάλιστα εκτιμούν ότι αυτοί οι περιορισμοί στις εξαγωγές μπορεί να μην είναι επωφελείς για την Κίνα μακροπρόθεσμα.

Οι εταιρείες εξόρυξης στο Κονγκό και τη Ρωσία έχουν ήδη δηλώσει ότι σκοπεύουν να αυξήσουν την παραγωγή γερμανίου για να καλύψουν τη ζήτηση. Ορισμένες δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Καναδά, της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, παράγουν επίσης αυτά τα υλικά, αλλά η αύξηση της παραγωγής μπορεί να είναι δύσκολη. Η διαδικασία εξόρυξης προκαλεί σημαντική ρύπανση, η οποία ήταν ένας από τους λόγους που η παραγωγή μεταφέρθηκε αρχικά στην Κίνα.

Τον Δεκέμβριο, η Κίνα υπέβαλε μια διαφωνία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου σχετικά με τους ελέγχους των εξαγωγών ημιαγωγών των ΗΠΑ, αποκαλώντας τους «πολιτικά υποκινούμενους και συγκαλυμμένους περιορισμούς στο εμπόριο». Σε μια σύντομη επίσημη απάντηση, ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ στον ΠΟΕ είπε ότι κάθε χώρα έχει την εξουσία να λάβει μέτρα που θεωρεί «απαραίτητα για την προστασία των βασικών συμφερόντων ασφαλείας της», ένα επιχείρημα που η Κίνα μπορεί εύκολα να χρησιμοποιήσει για τον εαυτό της.

«Αυτή είναι μόνο η αρχή»

Το ΜΙΤ σημειώνει πως η Κίνα πιθανότατα δεν θα σταματήσει στο γάλλιο και το γερμάνιο όσον αφορά τους ελέγχους των εξαγωγών. Ο Wei Jianguo, πρώην υφυπουργός Εμπορίου της Κίνας, μιλώντας στην κρατική China Daily, είπε ότι «αυτή είναι μόνο η αρχή των αντίμετρων της Κίνας και η εργαλειοθήκη της Κίνας έχει πολλά περισσότερα είδη μέτρων διαθέσιμα».

Το γάλλιο και το γερμάνιο, αν και είναι σημαντικά, δεν αντιπροσωπεύουν τον χειρότερο πόνο που θα μπορούσε να προκαλέσει η Κίνα στο μέτωπο των πρώτων υλών. «Δίνει στο παγκόσμιο σύστημα μια μικρή πίεση, δείχνοντας ότι έχουμε την ικανότητα να προκαλέσουμε μεγαλύτερο πόνο κάποια στιγμή στο δρόμο»», λέει ο Lu.

Αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν η Κίνα επιλέξει να περιορίσει ξανά την εξαγωγή στοιχείων σπάνιων γαιών, ή τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων - λίθιο, κοβάλτιο, νικέλιο, γραφίτη. Επειδή αυτά τα υλικά χρησιμοποιούνται σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες, είναι πιο δύσκολο να βρεθεί ένα υποκατάστατο σε σύντομο χρονικό διάστημα. Είναι το πραγματικό ατού που μπορεί να έχει η Κίνα στο μελλοντικό τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Έρχονται τα ευρωπαϊκά τσιπς

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen επισκέφθηκε πριν από λίγες ημέρες το Διαπανεπιστημιακό Κέντρο Μικροηλεκτρονικής (IMEC), που εδρεύει στο Leuven του Βελγίου.

Η περιοδεία της Ευρωπαίας αξιωματούχου αποσκοπεί στην προώθηση του European Chips Act, μιας νέας νομοθετικής πρωτοβουλίας που θα ενισχύσει δραστικά την εγχώρια παραγωγή ημιαγωγών του μπλοκ και θα φτάσει το 20% του παγκόσμιου μεριδίου αγοράς έως το 2030.

Η πράξη, που θα τεθεί σε ισχύ το φθινόπωρο, αποσκοπεί στην κινητοποίηση επενδύσεων άνω των 43 δισ. ευρώ πριν από το τέλος της δεκαετίας, η πλειονότητα των οποίων αναμένεται να προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα.

«Τα τσιπ είναι απαραίτητα για την πράσινη και ψηφιακή μας μετάβαση, και για τις οικονομίες μας. Η οικονομία μας δεν θα λειτουργούσε χωρίς μάρκες», είπε η von der Leyen την Παρασκευή, μιλώντας δίπλα στον Βέλγο πρωθυπουργό Αλεξάντερ Ντε Κρου.

Νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι αναλύει την κινεζική απόφαση, τις οικονομικές της επιπτώσεις και την πιθανή ασυμβατότητά της με τα πρότυπα που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ).

Η Επιτροπή ουσιαστικά αμφισβήτησε το σκεπτικό του Πεκίνου να δικαιολογήσει την κίνηση, η οποία βασίστηκε στην προστασία των «συμφερόντων εθνικής ασφάλειας», ένας όρος που χρησιμοποιούν συχνά οι χώρες σε όλον τον κόσμο για να υπερασπιστούν ποικίλες αλλαγές πολιτικής.