Κάψαμε το 2.3% της ελεύθερης Κύπρου σε μόλις 10 χρόνια…

Με την ψυχή στο στόμα παρακολουθούσαμε για μέρες τις εξελίξεις στα μέτωπα των πυρκαγιών στην Ελλάδα, ευχόμενοι την άμεση κατάσβεση και ψελλίζοντας παράλληλα ο θεός να βοηθήσει να μην μας βρει και στην Κύπρο, πάλι, το ίδιο κακό. Για άλλη μια χρονιά, ήδη από τα μέσα του καλοκαιριού, τεράστιες δασικές εκτάσεις στην ελλαδική επικράτεια έγιναν στάχτη, προκαλώντας ξανά θλίψη και απογοήτευση.

Και εδώ στην Κύπρο, οι υψηλές θερμοκρασίες με τους παρατεταμένους καύσωνες βάζουν σε μόνιμη κατάσταση συναγερμού και επαγρύπνησης τις αρμόδιες Αρχές.

Ήδη, το 2023 έχουν ξεσπάσει περίπου 65 πυρκαγιές στη ζώνη ευθύνης του Τμήματος Δασών (δασικές εκτάσεις και ζώνη 2km από την οροθετική γραμμή των κρατικών δασών). Πυρκαγιές, οι οποίες ευτυχώς κατασβέστηκαν εγκαίρως και χωρίς να προκληθούν μεγάλες ζημιές.

Μεγάλη ικανοποίηση προκαλεί παράλληλα και το γεγονός ότι η περσινή χρονιά είναι η καλύτερη στατιστικά της δεκαετίας σε ό,τι αφορά τις δασικές πυρκαγιές και τις ζημιές που προκαλούν ενώ και για το 2023 τα μέχρι τώρα δεδομένα, παρά τις αντιξοότητες του καιρού και τα δεκάδες περιστατικά δασικών πυρκαγιών, κρίνονται θετικά.

Αποκαρδιωτικά στατιστικά – Κάψαμε το 2.3% της επικράτειάς μας σε μόλις 10 χρόνια

Σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος Δασών, κατά τη δεκαετία 2012-2021 καταγράφονται, κατά ετήσιο μέσο όρο, 247 δασικές πυρκαγιές και πυρκαγιές υπαίθρου.

Απ’ αυτές τις πυρκαγιές, πάλι κατά ετήσιο μέσο όρο, κάηκαν 20.1 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικών και γεωργικών εκτάσεων. Αυτό σημαίνει πως από το 2012 μέχρι το 2021 έχει γίνει στάχτη συνολική έκταση περίπου 210 τετραγωνικών χιλιομέτρων δασικής και γεωργικής γης στην ελεύθερη Κύπρο. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 2.3% της συνολικής επικράτειας της Κύπρου.

Επιπλέον, οι καμένες εκτάσεις σε ετήσια βάση αντιστοιχούν στο 0.5% των δασικών μας γαιών. Με άλλα λόγια, έχει καεί συνολικά το 5% των δασών μας στις ελεύθερες περιοχές, σε μόλις 10 χρόνια!

Δυσβάσταχτο και το οικονομικό κόστος

Πέρα από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, που συνιστούν την πρώτη και σημαντικότερη απώλεια, ο οικονομικός αντίχτυπος από τις πυρκαγιές είναι επίσης τεράστιος. Σύμφωνα πάντα με στοιχεία του Τμήματος Δασών, υπολογίζεται πως το κόστος απώλειας των δασικών εκτάσεων κάθε χρόνο φτάνει και ενίοτε ξεπερνά τα 50 εκατομμύρια ευρώ!

Σε ό,τι αφορά δε την οικονομική πτυχή του ζητήματος των πυρκαγιών, ας υπολογισθεί πως σημαντικά κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό δαπανώνται για την αντιμετώπιση του πύρινου εφιάλτη. Ενδεικτικά, από τον συνολικό ετήσιο προϋπολογισμό του Τμήματος Δασών, το 30% αφορά την πυροπροστασία ενώ σημαντικά ποσοστά προϋπολογισμού και άλλων αρμοδίων Αρχών αφορούν επίσης την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών.

Ανθρώπινος παράγοντας: Αιτία του 90% των πυρκαγιών

Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία που αφορούν τις αιτίες ξεσπάσματος των δασικών πυρκαγιών στην Κύπρο, όπου ο ανθρώπινος παράγοντας καταγράφει ποσοστά 90%.

Αποκαρδιωτικό είναι και το στατιστικό στοιχείο, σύμφωνα με το οποίο σχεδόν το 50% των δασικών πυρκαγιών αφορά πυρκαγιές εκ προθέσεως, δηλαδή πυρκαγιές που τίθενται επί σκοπού.

Οι πυρκαγιές πλέον είναι κατά πολύ πιο επικίνδυνες

Μιλώντας στη «Σημερινή» ο Εκπρόσωπος Τύπου του Τμήματος Δασών, Γιώργος Κωνσταντίνου, υπογράμμισε πως πλέον οι πυρκαγιές είναι κατά πολύ πιο επικίνδυνες, επιθετικές και καταστροφικές, συγκριτικά με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν. Σε αυτό συντείνουν κυρίως η εγκατάλειψη της υπαίθρου σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή.

Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι στην τελευταία τεράστια πυρκαγιά του Αρακαπά οι φλόγες είτε ατονούσαν είτε σταματούσαν εντελώς, όταν συναντούσαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις γης, αφού δεν υπήρχε καύσιμη ύλη (αγριόχορτα κλπ) που θα τις τροφοδοτούσε. Ακριβώς όμως, επειδή οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις όσο περνά ο καιρός και όσο εγκαταλείπεται η ύπαιθρος μειώνονται δραματικά, ο κίνδυνος μεγιστοποιείται αντιστοίχως.

Η πυρκαγιά του Αρακαπά, αποτελεί επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα και για το πώς έχει μεταβληθεί η καταστροφικότατα και η επιθετικότητα των πυρκαγιών: Ενώ στην προτελευταία μεγάλη πυρκαγιά, αυτήν της Σολέας το 2016, που μαινόταν επί τέσσερις με πέντε περίπου μέρες, κάηκαν 19 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικής γης, σε αυτήν του Αρακαπά το 2021, που διήρκησε λιγότερο από 24 ώρες και όπου η αντίδραση του Τμήματος Δασών και της Πυροσβεστικής ήταν άμεση, κάηκαν 45 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικής γης.

Φυσικά, πέρα από τα δεδομένα που καθίστανται μόνιμα και δυσοίωνα σε ό,τι αφορά την επικινδυνότητα των δασικών πυρκαγιών, καθοριστική σημασία έχει και η συγκυρία του καιρού και της ώρας κατά την οποία ξεσπά μια πυρκαγιά. Για παράδειγμα, στην πυρκαγιά που ξέσπασε προ ημερών στη Διερώνα, όπως εξήγησε στη «Σ» ο κ. Κωνσταντίνου, «ήμασταν τυχεροί, επειδή είχαμε σύμμαχο τον άνεμο ο οποίος δεν ήταν ισχυρός και μας βοήθησε στην έγκαιρη σχετικά κατάσβεση σε μια δύσκολη περιοχή».

Επιτακτική ανάγκη εκσυγχρονισμού πλάνων και μηχανισμών

Η αλλαγή της «φύσης» των πυρκαγιών και η αύξηση της επικινδυνότητάς τους καθιστά επιτακτική την ανάγκη εκσυγχρονισμού των μηχανισμών, των σχεδιασμών και των τεχνικών μέσων που υπάρχουν για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Κάτι που, παρά τις ποικίλες δυσκολίες και εμπόδια, το Τμήμα Δασών φαίνεται πως κατάφερε να πετύχει σε σημαντικό βαθμό.

Το σύστημα διαχείρισης πυρκαγιών του Τμήματος Δασών εδράζεται σε τέσσερις πυλώνες που αφορούν: α) την πρόληψη, β) την ανίχνευση, γ) την προκαταστολή και δ) την καταστολή.

Η εμπειρία από την Κύπρο και το εξωτερικό, όπως ανέφερε στη «Σ» ο Εκπρόσωπος Τύπου του Τμήματος Δασών, Γιώργος Κωνσταντίνου, δείχνει πως η έγκαιρη ανίχνευση και ακολούθως η έγκαιρη επέμβαση είναι ίσως το σημαντικότερο ζητούμενο στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών.

Προς αυτόν τον σκοπό, είναι σε λειτουργία εκτός από τα «παραδοσιακά μέσα», όπως οι περιπολίες, τα παρατηρητήρια, τα πυροφυλάκια κ.ά., σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, όπως επί παραδείγματι ειδικά drones.

Κατά τ’ άλλα και για τους υπόλοιπους πυλώνες, είναι σε εξέλιξη και λειτουργία μια σειρά από δράσεις και μέτρα, που αποσκοπούν στη βελτίωση και την αποτελεσματικότητα σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση πυρκαγιών.

Ανθρώπινο δυναμικό και τεχνικά μέσα

Για την υλοποίηση του όποιου σχεδιασμού απαραίτητη είναι η συμμετοχή του εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού και των κατάλληλων τεχνικών μέσων.

Αυτήν τη στιγμή, παρά τις όποιες ελλείψεις, το Τμήμα Δασών καταφέρνει να αντιμετωπίσει σε ικανοποιητικό βαθμό τις όποιες προκλήσεις.

Ωστόσο, ανοιχτά ζητήματα που ήδη έχουν παρουσιαστεί και θα επεκταθούν, μεταξύ άλλων, στο άμεσο μέλλον -και εξαιτίας του λουκέτου στο Δασικό Κολλέγιο στον Πρόδρομο, που έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να επανδρωθούν κενές θέσεις τεχνικών λειτουργών του Τμήματος- πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα και αποτελεσματικά πριν να είναι αργά.

Σε ό,τι αφορά τα τεχνικά μέσα, αξίζει να σημειωθεί πως πέραν των διαθέσιμων 8 πτητικών μέσων και των οχημάτων, το Τμήμα Δασών πρόκειται να παραλάβει την επόμενη διετία άλλα 25 πυροσβεστικά οχήματα ειδικής χρήσης. Επιπλέον, προσφορές, που είτε είναι σε εξέλιξη είτε πρόκειται να ανοίξουν στο άμεσο μέλλον, θα ενισχύσουν το «οπλοστάσιο» του Τμήματος Δασών, μεταξύ άλλων, με 75 οχήματα μεταφοράς προσωπικού, με ερπυστριοφόρα κ.ά.

Τι πρέπει να προσέχουμε για να μην προκαλέσουμε πυρκαγιά

Ο παρατεταμένος καύσωνας θέτει σε κατάσταση «κόκκινου συναγερμού» το Τμήμα Δασών και τις υπόλοιπες Αρμόδιες Αρχές για το ενδεχόμενο πρόκλησης δασικών πυρκαγιών.

Με δεδομένο ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πυρκαγιών οφείλεται σε ανθρωπογενείς αιτίες, είναι πολύτιμο οι πολίτες να πληροφορηθούν για κάποια πολύ βασικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν και για δράσεις που πρέπει να αποφεύγουν.

Όπως πληροφορεί το Τμήμα Δασών, απαγορεύεται το άναμμα φωτιάς χωρίς άδεια και συνιστά αδίκημα, το οποίο σύμφωνα με τον περί Δασών Νόμο του 2012 τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι 10 χρόνια ή με πρόστιμο μέχρι €50.000.00 ή και τις δύο ποινές μαζί και σύμφωνα με τον περί Προλήψεως Πυρκαγιών στην Ύπαιθρο Νόμο του 1988 μέχρι 5 χρόνια ή με χρηματική ποινή μέχρι €20.000 ή και τις δύο ποινές μαζί.

Το άναμμα φωτιάς για ετοιμασία φαγητού επιτρέπεται μόνο στις ψησταριές των εκδρομικών χώρων.

Το Τμήμα Δασών απευθύνει, επίσης, «θερμότατη έκκληση» προς το κοινό να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό κατά τις εξορμήσεις του, αποφεύγοντας πλήρως ενέργειες και δραστηριότητες που πιθανόν να προκαλέσουν πυρκαγιά, όπως η χρήση εργαλείων ή γεωργικών μηχανημάτων που παράγουν θερμότητα, σπινθήρες ή φλόγα, όπως σμυρίλιο, οξυγονοκόλληση και ηλεκτροσυγκόλληση.

Τέλος, σε περίπτωση που κάποιος αντιληφθεί καπνό ή φωτιά καλείται να τηλεφωνήσει άμεσα στο 1407 (Τμήμα Δασών) ή στο 112 (Πυροσβεστική Υπηρεσία).