Αλλαγές στον κοινωνικό ιστό

Η περίοδος του Δεκαπενταυγούστου συνοδεύεται με μείωση των ρυθμών, διακοπές εντός και εκτός Κύπρου και οικογενειακά τραπέζια, ειδικά τη συγκεκριμένη μέρα. Δίνει την ευκαιρία για προβληματισμό, αξιολογήσεις και «γέμισμα της μπαταρίας» για το υπόλοιπο του έτους.

Προβληματισμό πρέπει να προκαλούν τα ευρήματα της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης Νοικοκυριών της Στατιστικής Υπηρεσίας, που καταδεικνύουν ότι περίπου 17% του πληθυσμού βιώνουν καθημερινά τη φτωχοποίηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό (150.000 συμπολίτες μας ζούσαν το 2022 σε νοικοκυριά με διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχιας, ή ζούσαν σε νοικοκυριά με σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση, ή ζούσαν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλό δείκτη έντασης εργασίας).

Αυτό που προβληματίζει περισσότερο είναι το γεγονός ότι τα πιο πάνω στατιστικά καταγράφονται σε μια περίοδο σημαντικής οικονομικής ανάκαμψης (πέρσι ο ρυθμός ανάκαμψης της οικονομίας ήταν κοντά στο 6%). Αν, για παράδειγμα, υπάρξει επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας (ήδη παρατηρείται και αυτό είναι κοινή εκτίμηση των οικονομικών αναλυτών), τα συγκεκριμένα στατιστικά αναμένεται να χειροτερέψουν.

Σύμφωνα με την έρευνα, τη χειρότερη κατάσταση την βιώνουν οι συνταξιούχοι, ενώ μεγάλο ποσοστό των μονογονεϊκών οικογενειών δεν μπορούν ν’ ανταποκριθούν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις. Φυσικά, κάποιος θα χαρακτηρίσει τα πιο πάνω ως υπερβολές, αν λάβουμε υπόψη την «εξωτερική» εικόνα της κοινωνίας: νέες αναπτύξεις, ενισχυμένες αγορές μηχανοκίνητων οχημάτων και αυξημένα ταξίδια στο εξωτερικό.

Από την άλλη, αν κάποιος αναλύσει πιο προσεκτικά την κατάσταση, είναι πολλές οικογένειες που αναγκάστηκαν να επαναξιολογήσουν τους προϋπολογισμούς τους. H ακρίβεια παραμένει (μπορεί τα ποσοστά πληθωρισμού να έχουν μειωθεί αλλά παραμένουν θετικά και προστίθενται στις ήδη αυξημένες περσινές τιμές, που είναι η βάση υπολογισμού), ενώ τα υψηλά επιτόκια οδήγησαν σε σημαντική αύξηση των δόσεων.

Αν κάποιος, από την άλλη, σκεφτεί εντελώς ψυχρά, ενδεχομένως να πει ότι ο συνταξιούχος «πληρώνει» το γεγονός ότι δεν είχε τις συνταξιοδοτικές μονάδες που θα έπρεπε, και ο άνεργος τη μη διάθεσή του για δουλειά («υπάρχουν τόσες δουλειές αλλά αρκετοί δεν θέλουν να σκορσάρονται και προτιμούν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα», είναι μια έκφραση που πολλοί έχουμε ακούσει). Ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις να ισχύει, αλλά η πλειοψηφία των συμπολιτών μας είναι απόλυτα αξιοπρεπείς και δίνουν τον αγώνα της καθημερινότητας για τη δική τους διαβίωση αλλά και τη διασφάλιση μια καλής ζωής για τα παιδιά τους. Αν το ερώτημα είναι αν έχουμε προβλήματα ως κοινωνία, η απάντηση είναι θετική. Θεσμοί διολισθαίνουν, η σημασία που δίνουμε στους δίπλα μας περιορίζεται, οι άνθρωποι κλείνονται στον εαυτό τους και οι πιο πολλοί ψάχνουν το γρήγορο κέρδος χωρίς πολλή προσπάθεια.

Η ενίσχυση των επιδομάτων μπορεί να αποτελεί βοήθεια στους συνανθρώπους μας, αλλά δεν αποτελεί λύση. Εξάλλου, με την αναμενόμενη οικονομική επιβράδυνση και τη μείωση των δημοσιονομικών πλεονασμάτων, νέες επιδοματικές πολιτικές θα είναι εξαιρετικά δύσκολες. Αυτό που έχει σημασία είναι η δημιουργία συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης για όλους και ειδικά για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

Έχουμε αποτύχει

Αν οι οικονομικοί δείκτες είναι καλοί και μεγάλο μέρος της κοινωνίας υποφέρει, έχουμε αποτύχει. Και έχουμε αποτύχει ακόμη περισσότερο αν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού που υποφέρει, σύμφωνα με τη έρευνα, είναι συνταξιούχοι, άνθρωποι που στην πλειοψηφία τους εργάστηκαν μια ζωή για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους και τώρα δεν μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς.

Γι’ ακόμη μια χρονιά τίθεται χρονοδιάγραμμα όσον αφορά το πλαίσιο των εκποιήσεων σε συνδυασμό με την κοινωνική πολιτική. Το δικαίωμα στη στέγαση είναι ξεκάθαρο και για κάθε οικογένεια η οικία της, είτε ιδιόκτητη είτε νοικιασμένη, είναι σημαντικός χώρος και αυτό το καταλαβαίνουμε τις γιορτές. Μια κοινωνία και πολιτεία έχει επιτύχει αν καταφέρει να διασφαλίσει στους πολίτες της στέγη, εκπαίδευση, υγεία και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης.

Ειδικά με τις σημαντικές αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων και των ενοικίων (πολλοί είναι οι ξένοι αγοραστές ενοικίων που μόλις αποκτήσουν το διαμέρισμα ή την κατοικία αποφασίζουν να διπλασιάσουν το ενοίκιο ή διώχνουν τους ενοικιαστές από αυτά – και αυτό έχει γίνει έντονο από συγκεκριμένη κατηγορία ξένων αγοραστών), τα τραπέζια τις γιορτές γίνονται στριμωγμένα, ενώ οι αυξήσεις των επιτοκίων δημιουργούν τεράστιες δυσκολίες όσον αφορά τη σύναψη στεγαστικών δανείων. Νέα ζευγάρια δύσκολα τα βγάζουν πέρα και οι γονείς επωμίζονται μέρος του οικονομικού βάρους.

Αυτό που διαφαίνεται είναι η συνεχής αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης, της οποίας η αγοραστική δύναμη μειώνεται σημαντικά και δεν έχει την ευκαιρία να ενισχύσει τα εισοδήματά της αναλογικά με την ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας. Η φορολογική και κοινωνική πολιτική του κράτους θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο ζήτημα.

Πέρα από αυτό, υπάρχουν και οι πολύ άτυχοι της ζωής, οι οποίοι ναι μεν χρειάζονται κάποια οικονομική στήριξη, αλλά από την άλλη χρειάζονται να νιώσουν ότι κάποιος τούς νοιάζεται. Πολλές φορές που η καθημερινότητα της δουλειάς πνίγει τον καθένα, με αποτέλεσμα να χάνεται η μεγάλη εικόνα.

Η κυπριακή οικονομία, παρά τα προβλήματα, έδειξε να αντέχει στις προκλήσεις και κατάφερε να προσελκύσει σημαντικό αριθμό επενδυτών και επιχειρήσεων. Ο αριθμός των εταιρειών που εγκατέστησαν τα γραφεία τους στο νησί μας και ο αριθμός των ξένων υπαλλήλων που επέλεξαν την Κύπρο ως εργασιακή τους βάση αυξάνεται.

Το ζητούμενο είναι η κυπριακή οικονομία να δείξει την ίδια ανθεκτικότητα και το δεύτερο εξάμηνο του 2023, όταν οι υφεσιογόνες πιέσεις θα ενταθούν, κυρίως προερχόμενες από τις αποφάσεις για νομισματική και δημοσιονομική σύσφιγξη. Επιπλέον, θα πρέπει να βρεθούν τρόποι ώστε να υπάρχει μια πιο στρωματοποιημένη κοινωνική ανάπτυξη μέσα από την ευημερία των αριθμών.

Αναμένεται να υπάρξουν δυσκολίες για τους δανειολήπτες από την αύξηση των επιτοκίων, γεγονός που για κάποιο χρονικό διάστημα θα συνοδεύεται και με μειωμένη αγοραστική αξία. Η ενίσχυση όλων των παραγωγικών τομέων διαμέσου της διεύρυνσης της παραγωγικής βάσης θα δώσει τη δυνατότητα ενισχυμένης κοινωνικής πολιτικής, μιας κοινωνίας που προβληματίζεται και δυσκολεύεται στην πλειοψηφία της, που βρίσκει όμως τη δυνατότητα τις πλείστες φορές να περνά καλά και με τα λίγα και με τα πολλά.