Εισήγηση για επαναχρησιμοποίηση σχολικών βιβλίων

Η σχολική χρονιά 2023-2024 έχει ήδη αρχίσει και οι μαθητές βρίσκονται στα θρανία για να μελετήσουν τη φετινή ύλη των μαθημάτων τους. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος τα νέα σχολικά βιβλία δόθηκαν ήδη στους μαθητές. Μιλάμε για αρκετές χιλιάδες βιβλία, εάν αναλογιστεί κανείς πως ο συνολικός αριθμός τίτλων βιβλίων που αποστέλλονται στα δημόσια σχολεία της Κύπρου ανέρχεται στους 724 σε όλες τις βαθμίδες. Τι γίνεται όμως με αυτά τα βιβλία όταν η σχολική χρονιά φτάσει στο τέλος της; Πηγαίνουν για επαναχρησιμοποίηση, για ανακύκλωση ή καταλήγουν στους κάδους των σκουπιδιών;

Μέχρι στιγμής, η κατάληξη των σχολικών βιβλίων επαφίεται στην κρίση των οικογενειών των μαθητών, καθώς δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη πολιτική από το Υπουργείο Παιδείας γύρω από το θέμα των βιβλίων. Σε αυτό το σημείο να διευκρινίσουμε ότι μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν βιβλία χωρίς σημειώσεις, όπως ανθολόγια ή λογοτεχνικά και όχι τετράδια εργασιών, τα οποία βέβαια μπορούν να ανακυκλωθούν.

Κάθε χρόνο ο συνολικός αριθμός τίτλων βιβλίων που αποστέλλονται στα δημόσια σχολεία της Κύπρου ανέρχεται στους 724 σε όλες τις βαθμίδες

724 τίτλοι βιβλίων

Η «Σ» επικοινώνησε με το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο αναφέρει ότι κάθε χρόνο ο συνολικός αριθμός τίτλων βιβλίων που αποστέλλονται στα δημόσια σχολεία της Κύπρου ανέρχεται στους 724 σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου και Τεχνικής Σχολής. Σύμφωνα με επίσημη πληροφόρηση του Υπουργείου Παιδείας, τα βιβλία παραδίδονται στους μαθητές στην αρχή της σχολικής χρονιάς, για ατομική χρήση, ενώ ανακύκλωση των χρησιμοποιημένων βιβλίων, μετά την ολοκλήρωση της σχολικής χρονιάς, γίνεται από τις οικογένειες των μαθητών, χωρίς οποιαδήποτε εμπλοκή του Υπουργείου Παιδείας.

Όπως σημειώνεται, σε μικρό αριθμό διδακτικών βιβλίων γίνεται επαναχρησιμοποίηση για δύο σχολικές χρονιές από τους ίδιους μαθητές (π.χ. Κυπριακό Ανθολόγιο Α΄-Β΄, Γ΄-Δ΄ και Ε΄-Στ΄ τάξης Δημοτικού, Γνωρίζω, Δεν ξεχνώ και Αγωνίζομαι, Λογική Β΄ Λυκείου, Φιλοσοφία Β΄ Λυκείου κ.ά.). Επίσης, βοηθήματα όπως, βιβλία Δασκάλου, Γεωγραφικοί Άτλαντες, βιβλία Γραμματικής, συντακτικά ή λεξικά παραμένουν στα σχολεία ως βιβλία αναφοράς και χρησιμοποιούνται για σειρά ετών.

Προστίθεται ότι, για τη συντριπτική πλειοψηφία των βιβλίων, η χρήση πέραν της μίας σχολικής χρονιάς, από διαφορετικούς μαθητές, είναι αδύνατη, δεδομένου ότι τα βιβλία, εκτός από το θεωρητικό μέρος, περιλαμβάνουν ασκήσεις ή γραπτές εργασίες, τις οποίες οι μαθητές καλούνται να λύσουν/απαντήσουν μέσα στο βιβλίο, στο πλαίσιο του μαθήματος. «Στις περιπτώσεις βιβλίων που δεν περιλαμβάνουν γραπτές εργασίες, για να μπορεί να αξιοποιηθεί ένα αντίτυπο πέραν της μίας σχολικής χρονιάς από διαφορετικούς μαθητές, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι αυτό είναι σε καλή κατάσταση, δεν έχουν αφαιρεθεί σελίδες, δεν έχουν αναγραφεί σε αυτό σημειώσεις, συνθήματα, σκίτσα κ.λπ. Για να μπορεί να διαπιστωθεί αυτό, θα πρέπει να γίνεται συλλογή και έλεγχος των βιβλίων κάθε χρόνο, μια διαδικασία η οποία εκτιμάται ότι θα ήταν εξαιρετικά χρονοβόρα και με σοβαρές πρακτικές δυσκολίες στη διεκπεραίωσή της».

«Αυτό θα βοηθήσει τους μαθητές να φροντίζουν το βιβλίο, να το εκτιμήσουν και να μπουν στη διαδικασία να μάθουν τη δανειστική βιβλιοθήκη»

Καταληκτικά, αναφέρεται ότι η πρόταση που συζητείται το τελευταίο διάστημα για επαναχρησιμοποίηση βιβλίων σαφώς εμπεριέχει θετικά στοιχεία για εξοικονόμηση πόρων και υπεύθυνη περιβαλλοντική διαχείριση, ωστόσο, για τους πιο πάνω λόγους, δεν είναι εφικτή, στο παρόν τουλάχιστο στάδιο, η δραστική διαφοροποίηση της ισχύουσας πρακτικής.

Εισήγηση στη Βουλή

Την επαναχρησιμοποίηση των σχολικών βιβλίων υποστηρίζει η Επίτροπος Περιβάλλοντος, Μαρία Παναγιώτου. Όπως δηλώνει στη «Σ», «μας απασχολεί το ζήτημα της ανακύκλωσης, αλλά πρωτίστως η επαναχρησιμοποίηση». Μάλιστα, η κ. Παναγιώτου έχει εισηγηθεί και συζητήσει στη Βουλή να δημιουργηθούν αποθετήρια βιβλίου, τα οποία θα βοηθήσουν στην επαναχρησιμοποίηση, καθώς και στο να καταλάβει ο κόσμος την αξία του βιβλίου, μειώνοντας τον αριθμό των βιβλίων που καταλήγουν σε κάδους ανακύκλωσης. Η εισήγηση της Επιτρόπου αφορά στο να δημιουργηθούν αποθετήρια, δηλαδή κέντρα, χώροι βιβλίου σαν δανειστική βιβλιοθήκη, στα οποία θα αξιολογούνται τα βιβλία και θα εκτιμάται η αξία τους. Όπως εξηγεί, «η εισήγηση τέθηκε και αναμένω να την συζητήσω με την Υπουργό Παιδείας».

Σύμφωνα με την Επίτροπο, αυτό θα βοηθήσει τους μαθητές να φροντίζουν το βιβλίο αφού θα πηγαίνει από χέρι σε χέρι μαθητών, να το εκτιμήσουν και να μπουν στη διαδικασία να μάθουν τη δανειστική βιβλιοθήκη. Επίσης, η κ. Παναγιώτου λέει ότι στον προγραμματισμό του Τμήματος Περιβάλλοντος είναι η λειτουργία δύο κέντρων επαναχρησιμοποίησης. Εκεί θα αξιολογούν την αξία και τη δυνατότητα να επαναχρησιμοποιηθούν τα αντικείμενα. Συγκεκριμένα, βρίσκεται σε διαδικασία εντοπισμού χώρου για δύο κέντρα επαναχρησιμοποίησης όχι μόνο βιβλίου, αλλά και ευρύτερα ανακύκλωσης, όπως ηλεκτρικές συσκευές και ρούχα. Σημειώνεται ότι τα κέντρα επαναχρησιμοποίησης ή επισκευής και δικτύου καταστημάτων επαναχρησιμοποίησης στις μεγάλες πόλεις εντάσσονται στο πλαίσιο του Σχεδίου Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022-2028.

Σημαντική η επαναχρησιμοποίηση

Για το τι θα πρέπει να γίνεται με τα σχολικά βιβλία μιλά στη «Σ» ο βουλευτής του κινήματος Οικολόγων, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου. Όπως αναφέρει, στο τέλος της σχολικής χρονιάς τον Ιούνιο, θα πρέπει να υπάρχει ένας χώρος στον οποίο θα μπορούν οι μαθητές να αφήνουν τα σχολικά τους βιβλία για να καταλήξουν στην ανακύκλωση. Ωστόσο το πιο σημαντικό, όπως λέει, είναι η επαναχρησιμοποίηση. Μάλιστα προσθέτει ότι στο εξωτερικό, και συγκεκριμένα στην Αγγλία, αν το βιβλίο παραμείνει το ίδιο, τότε ο μαθητής το επιστρέφει στο σχολείο για να το πάρει ο επόμενος μαθητής. Η επαναχρησιμοποίηση γίνεται όχι μόνο με τα βιβλία, αλλά και με τα σχολικά ρούχα και τις σχολικές τσάντες των μαθητών, τα οποία τοποθετούνται σε ένα δωμάτιο σε κάθε σχολείο.